Suðri - 17.02.1883, Blaðsíða 1

Af Suðra kemur 1 blað i'it
annanhvern laugard. Upp-
sögn með 3. mán. tyrirvara.
Argangurinn 24 blöð kostar
2 kr. (erlendis 3 kr.), sem
borgist fyrir ágústlok
Útgefendur: Eiuar i'ói'barson. Kr. Ó. J>orgrímssou.
1. árg. 4. blað.
S U Ð RI.
Kaupenduk úr fjærsveitunum snúi sér til
Einars prentsmiðjueiganda þórðarsonar.
Kaupendur úr næksveitu’num snúi sér tU
Kr. o. þorgrímssonar, bóksala. Hann tekur
°g móti öllum borgunum til blaðsins.
SkrIFSTOFA Og AFGREIBSLUSTOFA blaðsins
cr Nr. 8 við Austurvöll.
Ritstjórann er að hitta hvem virkan dag
ú skrifstofu blaðsins frá 1—2.
þingmál að sunni.
I.
U m b a u k a
eptir
Indriða Einarsson, kandídat í pólitik.
[dSliöui Jagj.
V.
Uað sem áður hefir verið sagt, er
talað almennt, en þegar um banka á
Islandi er að tala, er mest undir því
komið, hvernig honum verði komið á
fót, og hvort hann borgi sig liér. Að-
aluppástungan um hið fyrra er síðan
á alþingi 1881 sú, að landssjóðurinn
leggi til í peningum og skuldabréf-
um 500,000 kr., en fái hlutabréf hjá
bankanum fyrir sömu upphæð, en ein-
stökum mönnum sé gefin heimild til
þess, að kaupa önnur 500,000 kr. hluta-
bréf í honum, og á hann eptir því að
hafa 1 millíón króna, þcgar haun er
fyrir fullt og allt kominn á fót. pað
or nú eílaust rétt, sem ýmsir hafa tek-
ÍjKfram, að þess mundi verða nokkur
bið, að almenningur keypti hlutabréf í
bankanum fyrir '/v millíón kr., en það
er þó alvog undir því komið, hvernig
bankinn borgaði sig. Hér á íslandi er
oilaust til 1 millíóu í dönskum ríkis-
skuldabréfum, rentan af skuldabréf-
um þessum er 4 kr. af hundraði, oða
fáeiuum aurum meira eptir gangverði
þeirra nú, ef bankahlutabréf gætu í
nokkur ár gefið 41 /2 —5 af hundraði,
þá mundi margur selja ríkisskuldabréf-
in, og kaupa þau. Gætu bankahluta-
bréfin gefið meira, og þau mundu gefa
þess meira, sem stofnfé hans gæti vax-
ið, þá gengi salan fljótar og lljótar, svo
það eru Hkindi til, að moðan bankinn
væri t. d. 3 ár að koma út hlutabréf-
um fyrir hinar fyrstu 50 þús. kr., að
hann yrði okki nema önnur þrjú aðkoma
út þeim 450 þús., sem þá væru óseld
almenningi. [>að er aptur á móti auð-
vitað, að gæfu hlutabref bankans lægri
rontu, þá mundi almonningur ekki
kaupa þau, því þá væri betra að kaupa
dönsk skuldabréf, nema hlutabréfin væru.
látin vera t. d. 50 kr. að upphæð, því
þá þyrftu þau að eins að gefa eigand-
anum hærri rentu, en sparisjóður gef-
ur; þeir sem hefðu lítið undir hönd-
um, mundu þá samt sem áður reyna
til að kaupa þau, þangað til þeir hefðu
svo mörg uudir höndum, að þeir gætu
selt þau, og keypt fyrir andvirðið
danskt eða útlent skuldabréf, ef pen-
ingarnir ættu að leggjast upp til lang-
frama.
Eptir uppástungunni á alþingi 1881,
átti bankinn að byrja undir eins og
hann hefði fengið hina áður nefndu V*
millíón úr lands3jóði, og þá kemur nú
fyrst fyrir að gæta að því, hvort hann
gæti borið sig með þeirri upphæð og
með lagaleyíi sínu til þess að gefa út
aðra '/2 milíón í seðlum upp á hina,
þannig að hann haíi þó ávallt nóga
peninga til að leysa inn þá seðla sína,
sem hann hefir gefið út. Hann á til
fé fyrir hverjum seðli, sem hann lætur
úti, en hann þarf ekkiaðhafa það allt
í peningum, því reynslan er fyrir því,
að aldrei kemur nema viss hluti af
seðlum nokkurs banka til innlausnar í
einu. Uppástungumennirnir álitu að ‘/3
af útistandandi seðlum, ætti að vera
til í peningum, þannig að fyrir hverjar,30
kr. í seðlurn, sem út hefðu verið gefnar,
væru til 10 kr. í peningum í hirzlum bank-
ans. Eg fyrir mitt leyti skal þó taka það
fram, að eptir minni skoðun væri vissara
að hafa liggjandi í bankanum í gull- og
silfurpeningum ‘/2 af öllum útistand-
andi seðlum, eða 15 kr. fyrir hverjar
30 kr., sem úti væru, því hér á landi
er engin reynzla til að styðja sig við í
fyrstunui, hvort menn gætu fært gull
og silfursjóð bankans niður í >/3 af
útistandandi seðlum síðar, mundi svo
reynzlan sjálf sýna bezt.
Eu svo eg komist ekki frá efn-
inu, þá mundi reikningur bankans
verða, eptir að hann væri kominn í
fullan gang með 500 þús. króna eign
í veðskuldabrcfum og peningum, og
aðrar 500 þús. krónur í seðlum, hér
um bil þannig, að það fé, sem hann
liefði úti á rentu, væru 700 þús. kr.,
ársvextir, af því 4/'°/o . . 28000 kr.
Útgjöld til stjórnar, húsa-
leigu og skrifstofu, m. m. 6000 kr.
Árlegur ágóði 22000 kr.
13
17. febr. 1883.
Með því móti yrði sú renta, sem þær
500 þús. krónur,. sem stæðu í honum
sem stofnfé, gæfu af sér 4 kr. 40 a.
af hverjum hundrað króuum. Væri
stofnfé bankans 1 millíón kr(>na, og
seðlar hans 1 millíón, yrði sami reikn-
iugurinn þannig:
Fé á stöðugri rentu minnst 1400
þúsund kr. 4% vextir þar
af árlega................... 56000 kr.
Útgjöld til stjórnar, húsa-
leigu og skrifstofu, m. m. 9000 kr.
Árlegur ágóði 47000 kr.
[>á væru hlutabréf hans 1 miliíón kr.,
og rentan af þeim því 4 kr. 70 a. af
hverjum 100 kr. Eg skal fúslegajáta,
að þetta er að eins laust yfirlit, má
ske þykir sumum að kostnaðurinn við
bankann sé settur mjög lágt, en þeir
inir sömu verða líka að játa, að það
fé, sem hér er gjört ráð fyrir að jafn-
aðarlega liggi fyrir, er sett æði hátt,
að tíminn mundi að líkindum sýna, að
ekki þyrfti svo mikið, semhér er gjört
ráð fyrirtil aðgrundvalla þáá, að rentan,
sem gjört er ráð fyrir að bankinn fái
er sömuleiðis lág, að ekkert ráð er
gjört fyrir því, að seðlar týnist, sem
jafnan er hagur fyrir bankann, því þá
seðla þarf hann aldrei að leysa inn, að
liér er ekki gjört ráð fyrir, að bank-
inn græði neitt á geymslufé, o. s. frv.
Erfiðasti tíminn fyrir slika stofnun
væri efiaust fyrstu árin meðan að hann
væri að komast í gang, eða að koma
út mestum hluta seðla sinna, en hver
sem villlesa reikning Jóns háyfirdómara
Uéturssonar í alþingistíð. 1881II, bls.
768—69l — hann var eins og kunn-
ugt er, flutningsmaður málsins í efri
deildinni, — mun geta séð, að hann
ætlast á, að banki hafi fullt svo góða
framtíð fyrir hpndum eins og eg hef
gjört ráð fyrir hér að framan, og það
getur þó enginu gjört honum þær get-
sakir fyrir unggæðisskap eða ofháar
vonir, sem margur gæti gjört ungum
talsmanni málsins. Af reikningi Jóns
L éturssonar má einnig ljóslega sjá
hvernig banki eptir öllum líkindum
mundi komast í gang hér á landi.
Ef hér væri stofnaður banki, sem
1) Eg skal þó geta þess, að í neðstu lfnu
í fyrra dálkinum á bls. 769 á að standa:
„flyt 27,400 kr.“ (í stað „flyt 400 kr.)“ og
sömuleiðis í efstu lfnu í síðari dálki sfðunnar
á að standa: „flutt 27,400 kr. (í stað: „flutt
400 kr.)“.