Suðri - 17.02.1883, Blaðsíða 4

16
bafi komizt að því, að kona Jiessi, sem
hann taldi íiestum fremri og unni hug-
ástum, haii lagt ást við mann einn,
ómenntaðau og ósiðugan.
þetta allt saman gerði Tegnér á-
kafiega taugasjúkan; hann varð upp-
stökkur og mislyndur, svo hann fekk
með naumindum stýrt skapi sínu. Og
árið 1825 bættist þar við in þyngsta
heimilissorg. Kona Tegnérs hafði þá
alveg misst æskufegurð sína; hún var
meðallagi há vexti, sterk og feit, stór-
skorin í andliti, nær því karlmannleg,
varirnar þykkar og rauðar og augun
hörkuleg. í framgöngu og limaburði
fór hún lítt að sið annara kvenna;
hún var höst og meinleg í orðum.
Heimilisstjórn hennar fór í ólagi og
henni var lítt lagin sú list, að gera
heimilið skemmtilegt og yndislegt.
Tegnér hafði alltaf verið vanur því,
þegar hann sat heima hjá sér með vin-
um sínum, að tala gálauslega og allt
annað en siðlátlega. Og þegar hann
varð byskup, gat hann ekki lagt þann
sið niður. Bn um þessar mundir tók
kona hans að líkja eptir honum í þessu.
fegar liún varð byskupsfrú, varð hún
langtum frekari í framgöngu, en hún
hafði verið nokkurn tíma áður, og um
leið losaði hún mjög um bönd þau,
sem hún hafði haft á sér og skapferli
sínu. Af þeim sökum hættu margar
af kunningjakonum hennar að koma
til hennar og sögðu, að orðfæri henn-
ar og allur viðræðubragur væri svo, að
þær gætu ekki hlýtt á hana. Tegnér
og konu hans hafði lengi eigi komið
vel saman. Og svo lítur út, sem ein-
hverjir haíi 1825 orðið til þess, að fræða
hann um ýmislegt, svo hann hah feng-
ið alveg nýja skoðun á skapferli henn-
ar. Frá beggja hálfu mátti svo líta á,
sem slitið væri hjónabandi þeirra og
stundum gengu slík ósköp á milli hjón-
anna, að senda þurfti eptir manni ein-
um, er var vinur beggja og bjó nálægt
þeim, til þess að reyna til, að gera þau
sátt að kalla um sinn.
Öll sú fyrirlitning fyrir konum,
sem rit Tegnérs eptir þetta eru full af,
eiga beinlínis rót sína að rekja til þessa
tíma. Öll lífsskoðun hans breyttist
alveg. Hann var reyndar eins ör til
ásta og áður ogjafnvel 1839 lagði hann
ást við konu með slíkum ofsa í til-
finningum, að hann orti kvæðið «Inn
dauði'). En traust hans til kvenna var
horfið og með því traust hans á hrein-
leik og sálarprýði mannanna. Áður
var hann öruggur í skapi og glaðlynd-
ur; nú varð allri sáiarró hans raskað
og hann varð þunglyndur. Áður unni
hann frelsi og var framfaramaður í
pólitík; nú varð hann svo, að hann
manna mest unni fornri hefð og það
svo, að úr hófi keyrði og í pólitík varð
hann manna apturhaldssamastur.
í skáldskap stendur Tegnér iangt
á baki Oehlenschláger. En hann
hefur sömu þýðingu fyrir Svía, sem
Oehlenschláger hefur fyrir Dani. Rit
hans eru endurfæðing fornlistar-
innar í skáldskap Norðurlanda. Teg-
nér er sjálfur lifandi vottur þjóð-
areinkennis Svía og hann sýnir það
eins vel í skáldskap sínum og Oehlen-
schláger sýnir ið danska þjóðareinkenni.
Skáldskaparform Tegnérs er J>ó nokkuð
eldra. Hann var barn 18. aldarinnar,
klassiskur en ekki rómantiskur í anda,
og allt fram I andlátið fannst honum
hann vera Gustafs-maður, þ. e. a. s. fylla
íiokk Gustafs 3. og hans sinna í bókmennt-
um Svía. Skáldskapur Oehlenschlagers á
aptur á móti rót sína að rekja til byrjunar
19. aldarinuar; hann er barn róman-
tíkurinnar, þegar hann byrjar að yrkja
og fram að dauða sínurn taldi hann
sig andstæðan andastefuu þeirri, cr
fylgt var við hirðir harðstjóranna á
síðari hlut 18. aldarinnar. Tegnér fékk
menutun sína frá Frakklandi, en Oeh-
lenschláger síua Irá Rýzkalandi. Auk
þess var skaplerii Tegnérs í mörgum
greinum að sínu leyti eins frakkneskt
og Oehlenchlágers var þýzkt, af því
hann var þýzkur að ætt. Af því kom
það og, aö in frakkneska andastefna
gagntók Tegnér svo mjög; bæði eðlis-
far hans og menning Svía voru skyld
henni.
Skoði menn viturleik beggja, stend-
ur Ochlenschláger iangt á baki Tegnér.
|>ótt Tegnér sé langt frá, að vera jafn-
ingi danska skáldsins i því, að lýsa
mönnum og skapferli þeirra, þá hefir
hann alla yfirburðina yfir hann í því,
að skilja háttu aldar sinnar. það var
einungis í æsku sinni, að Ochlenschláger
skildi, hvað fram fór í Evrópu um hans
daga. Tegnér skildi það alla sína
æfi langtum betur, mrklu skýrara
og skarpara. |>að var einhver hóg-
lífisblær yfir vitsmunum Oehlen-
schlágers. Tegnér var ailt öðruvísi; hanu
var ofsamaður einnig að vitsmununum
til og þegar hann beindi þeim að ein-
hverju efni og fann eitthvað nýtt, þá
fór hann með það með slíku andans fjöri,
að svo var, sem gneistar brynnu úr
orðum haus. það má sjá af bréfum
hans, sein bera langt af Oehlen-
schlágers.
Manndyggðir Tegnérs voru iniklar.
Hanu elskaði sannleikann, ekki
svo sem þeir, er láta sér nægja ið ó-
skýra, ið dularfulla eða miöur ljósa
hugsun, heldur sem þeir, er elska ljós
og birtu allsstaðar og yfir öllu. Eptir
öllu eðli sínu var hann svo vaxið barn
skáldguðsins, að yfir sæti hans í bók-
menntunum má rita þessi orð: Hann
prédikaði fagnaðarboðskap ljóssins og
birtunnar.
Svo lengi sem hann var með fullu
fjöri, elskaði hann frelsið manna mest
og það með svo einlægri sannfæringu,
að þegar bókmenntir Svía og Dana
breyttu stefnu sinni eptir 1815 og
fylgdu aptarhaldssinnum í pólitík og
trúarefnum, þá stóð hann karlmannlega
á móti því, jafnvel í þeim greinum, er
hann stóð einn uppi síns liðs. Hann
stóð fastur fyrir, og var bæði kjark-
mikill og ósveigjanlegur andvígismaður
ofélagsins helga» (den hellige alliance).
þegar apturhaldið stóð í mestum blóma
sínum árið 1817, hafði hann þor og
þrek til að segja um gyðju frelsisins,
við siðabótarhátíðina, þegar hann var
prófessor við háskólann í Lundi:a«Mér
verður eigi felmt við það, að hendur
hennar eru blóðugar, því eg veit í
hverra blóði þær eru roðnar».
Hann var elcki hegömagjarn, laus
við skáldhroka. Hann gerði sér ekki
í hugarlund, að skáldið væri æðri vera
og líf þess væri mannkyninu mikilvæg-
ara en nokkurs annars manns. Hann
hafði mestu óbeit á skoðun rómantisku
skáldanna, er gagnstæð var skynsem-
inni, að skáldskapurinn væri heilagur
innblástur og opinberun; þótti honum
það vera sambland þess, að taka á sig
guðsgerfi og hræsna. Hans skoðun
var, að skáldskapurinn væri enginn
guðmóður, heldur sú gáfa, að leiða
hugmynd af hugmynd fram. Aptur
og aptur berst hann gegri inu ósann
lega í því, að taka kvæöi um eitlhvert
atreksverk fram yUr afreksverkið sjálft,
skáldið fram ytir kappaun, sem það
kveður um. Ávallt heldur hanti því
fram, að þó meuu skoði jafnvel ina
ytri hlið málsins, þá grípi afrek mtkil-
mounisius ytir stærra svæði og lifi
lengur eu Ijóð skáldsins. Meun getur
greiut á um það, livort hann hafi að
öllu leyti rétt fyrir sér í þessu, en
annað er eigi unnt, eu að dást að og
virða þessa sjáiísafneitun, sem er svo
sjaldgæí hjá skáldunum.
llann var ekki öfundsjúkur frem-
ur en hégómagjarn. Hann unni öðr-
um skáldum irægðar þeirra og lét eigi
leiðast af inu mtkla skáldgengi sinu,
tii þess að gera sér í hugarlund, að
hanu væri meira skáld, en hann í rauu
og veru var. Haun kallaði Bellman í
ljoðum bezta skáld Norðurlanda og
hanu lét sveig á höíuð Oehlenschláger,
sem inu mesta skáldi, er þá væri uppi.
Hann lét aldrei þreytast á, að kalla sig
barn í skáidskapuum og spá um ann-
að, rniklu meira sænskt skáid, er koma
mundi eptir sig. Öðrum rétti hann
skáldsveigana og hélt eugutn eptir
handa sjáiíum sér. Skáldsvipur hans
veróur enn íegurri viö þetta; hann
gleymdi því, að allir Jandar hans, all-
ar germönsku þjóðiruar, dáðust aö’hon-
um; og þessi gleymska hans var eng-
in uppgerð, engin tilgerð. pví verður
eigi lýst, hve það prýðir audlegan svip
mannsius, er meun sjá, að honum
hefir aldrei verið breytt, til þess að
sýnast mciri maður, að hann hefir
aldrei verið skoðaður í spegli til þess
að miktast af honurn með sjálfum sér.
Og andht Tegnérs, ið hreina á svip-
inn, er svo fagurt undir lokkunum, þótt
menn ekki vissu þetta.
AxLglýsiiigaiN
T o m b ó 1 a.
Iðnaðarmaunafélagið í lteykjavík
hefir ákveðið að halda tombólu í næst-
komandi marzmánuði. Ágóðauum á
að verja til iunar almeunu sýuingar
í'yrir allt landið, scm halda á að
sumri komanda í Reykjavík. Vér leyf-
um oss því hér með, að skora á alla
þá, er á eiulivern hátt eru þess megn-
ugir, að styrkja fyrirtæki þetta, raeð
því, að gefa peninga eða muni til þess
og koma því til vor, eigi síðar en um
það leyti, að póstarnir koma hingað í
næsta mánuði.
Reykjavík, 15. febr. 1883.
Sigfús Eymundsson: Páll porkelsson.
Jónas Helgason. Jakob Sveinsson.
Björn Ouðmundsson.
* *
*
Vér leyfum oss að gefa þessari á-
skorun in beztu meðmæli vor.
Ritstjórimi.
ifff" Næsta Uað laugardaginn 3. marz.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
Gestur Pálsson.
Reykjavík. Prentari: Einae Pókbakson.