Suðri - 17.02.1883, Blaðsíða 2

14
hefði 500,000 kr. fjárstofn, þá mætti
æfinlega hafa þá rentu, sem vanaleg
er hér á landi, upp úr þeim. Aðferðin
er einungis sú, að það sem áreiðanlegir
menn ekki vilja lána hér á íslandi,
það setur hann í útlendar, t. d. sænsk-
ar, danskar og þýzkar ohligatíóuir, og
selur þær jafnóðum og fleiri vilja fá
peninga hér. þ>að getur því naumast
verið nein veruleg hætta í því að
bankinn fái ekki fulia rentu af því,
sem hann á að hafa í veltunni. líentu-
skaðinn hlyti því að koma frá seðlun-
um — ef menn þyrftu ekki að taka
þá — og bankinn þyrfti líklega að
vera við því búinn, að menn hefðu
ýmigust á þeim í fyrstu, ekki af því
að neinn ýmigust þyrfti að hafa, held-
ur af fordómi almennings, sem gæti
skaðað nokkuð, ef hann væri eins rík-
ur og snmir hafa álitið. En því skyldi
almenningur hér ekki eins geta reitt
sig á þá, eins og hann getur trúað
sparisjóðum, sumum með litlum efn-
um, fyrir fé sínu? Eg ímynda mér,
að flestir séu á sama máli og eg um
það, að bankinn gæti æfinlega komið
út öllum þeim peningum, sem hann
hefir, nema seðlunum, og tekið nokk-
urn veginn rentu af þeim. Og það
eru þó fæstir almennir bankar 1 öðr-
um löndum, nema t. d. í Bandafylkj-
unum, Svíþjóð og Skotlandi, sem gefa
út seðla; annarstaðar eru flestir bank-
ar stofnaðir án leyfis til þess, og þessir
bankar standa vanalega á föstum fót-
um. En banki sem yrði stofnaður á
íslandi, hefði eflaust litlu úr að miðla,
og fyrir hann væri það blessun að geta
komið út, eða haft úti árlega svo sem
200,000 kr. í seðlum, og þe3s meira,
þess betra. Með rentunum af því gæti
hann staðizt allau sinn ko3tnað, og
lagt upp ofurlítið árlega, því einhvern
ágóða verður að reikna af öllu hinu,
sem hann hefir undir höndum. En
væri nú eptirlitið eins og áður hefir
verið drepið á, þá gæti landsstjórnin
án nokkurs ótta veitt bankanum þau
réttindi, að seðla hans mætti taka upp
í opinber gjöld; allir vita, að þau eru
ekki að hálfu goldin í peningum, held-
ur í ávísunum upp á Kaupmannahöfn;
og yrðu seðlar bankans gjaldgengir
til landfógetans, þá verð jeg að í-
mynda mér, að mikill liluti þessara
200,000 kr. yrði eptir 2 ár kominn í
veltuna og gengi manna á milli.
VI.
Hver nytsemi getur nú orðið að
banka hér? Mótstöðumenn hans efast
um, að hún verði nokkur, því á ís-
landi séu engir víxlar. Monn hafa
yfir höfuð ekki vitað af því, að víxl-
bréf væru til, og það væri góð rit-
gjörðfyrirlögfræðingaað þýðanýju víxil-
lögin. Nytsemi bankans hlýtur að vera
í augum uppi. þ>ví fyrir það fyrsta
gætu fleiri fengið lán upp á jarðir sín-
ar, eptir að hann væri stofnaður. pað
gæti verið og ætti helzt að vera, að
lánið yrði sett með þeim kjörum, að
nokkuð, t. d. 1—2 af huudraði, ættu
að borgast árlega af láninu, en þá
gætu líka ffeiri fengið lán upp á jarð-
ir sínar en fá það nú, og margir feng-
ið það með heppilegri kjörum í rauninni,
en þeir fá nú. Renta gegn veði í fasteign
mundi ekki að jafnaði halda sér á 5%,
en lánið mundi borgast smátt og smátt,
því banki getur ekki átt úti sömu pen-
ingana til eilífðar, því enginn vill eiga
hjá bankanum seðla hans til þess tíma,
nema t. d. þeir, sem fara í sjóinn með
þá — og koma ekki upp.
Eg hofi á öðrum stað sýnt fram á,
að margar þjóðir eru til sem hafa
einn banka á færri menn en 72,000.
þ>ar af höfðu Danir 1 á c. 30,000,
Englar 1 á 14,000, Skotar 1 á 5000
manns; þegar einhver segir, að hér sé
ekki unnt að hafa banka, ersvo bágt að
trúa því. Mótstöðumenn bankans segja,
að hér séu engir víxlar, og því hafi
banki okkert verulegt að gera hér.
petta er satt að nokkru leyti, ef vorzl-
unin á ávallt að vora í því horfi, sem
hún er nú. tíú nytsemi, sem flýtur af
bankanum, er einkum það, að kaup-
monn gcti fongið — þeir som ná til
hans — peninga handa þeim verzlun-
armönnum, sem peninga eiga að fá,
og að stöndugir kaupmenn gegn góð-
um víxil geta íengið peninga upp á 3
til 6 mánaða frest, látið bankann íá
víxilinn, fengið hjá honum peningana
og sent þá þeim sem við átti að taka,
og þetta atriði getur verið þeim þess
vert, að þeir þurfi okki að sigla til
þoss að fá lán.
Alleiðingiu af því að setja upp
banka er nokkurn vegiun ijós, og hlýt-
ur að verða ljósari eptir nokkurár. Yerzl-
unin getur aldrei orðið innlertd, því hér
er að mestu leyti skrælingjaverzlun —
eða vara á móti vöru — nema banki
komizt á fót; villumenn í Afríku hafa
kavrisskeljar fyrir peninga, en vér höf-
um naumast það. Smátt og smátt færu
kaupmenn að nota hann. Nú liggur
peningamarkaður vor í Kaupmanna-
höfn, og þó það séu að eins fáir af
Hafnarkaupmönnum, sem koma til
bankans, þá væri honum það víst nóg.
Verzlun íslands hleypur á c. 3—4 millí-
ónum árl., þar aferu líkindi tilað kaup-
menn taki til láns að 1500,000 kr. ár-
lega, og þó ekki komi nema */b partur
af þeim til bankans með víxla sína,
þá hefir hann að líkindum fengið nóg
að gera, því hann verður einnig að
hugsa fyrir búnaði og öðrum atvinnu-
vegum.
Kólouial-verzlun hlýlur að vera ó-
heppileg hvar sem er, vér hljótum að
vera á móti fjarveru allra þeirra manna,
sem verzla hér; þeir setjast fyrst að á
Islandi að nafninu til, og fara svo til
annara landa, þegar þeir standa sig
svo vel að þeir geta það; að byggja
fyrir þetta með lögum er ómögulegt,
undir þeim kringumstæðum sem nú
eru, en að laða menn frá því, með því
að bjóða þeim hér á íslandi það, sem
þeir leita að annarstaðar, er eílaust
samkvæmt kröfum þess tíma, sem
menn nú lifa á.
Póstskipsafgreiðsian og vestan-
póstftrinn.
1 seinasta blaði voru sögðum vér,
að vestanpósturiun hefði vorið ókomiun
2. þ. m. það var og satt; vestan-
pósturinn var ókominn um miðjan
þennan dag, er 3. blaö Suðra var full-
prentað. En hann kom þó þann dag,
að áliðuum degi, kl. 5 e. m. Svo
hafði verið ráð fyrir gert, að póstskip-
ið færi af stað snomma morguns á
föstudaginn 2. þ. m. En það gat eigi
orðið fyrir rokviðrinu, sem hér var á
firnmtudagiun og svo var mikið, að
eigi var unnt, að ílytja ið litla, er
með því átti að fara, út í það.
A föstudaginn var hér boztu veður
þegar uin morguninu og var þá al-
mælt, að póstskipið mundi komast á
stað um miðjan dag, því þá mundi
lokið útskipuninni. En um miðjan dag
fréttu menn, að skipið ætti ekki að
fara fyr eu næsta morgun. petta varð
mikið gleðiefni f'yrir alla þá hér, er
bjuggust við bréfum að vestan og,
eins og venjulegt er, áttu von á bréf-
um og bögglum, er þeir skyldu koma
til Hafnar, svo og ýmsum bónum og
kvöðum frá vinum og frændum vestra,
um að annast hitt og þetta í Höfn.
l>essi gleði manna yfir því, að póst-
skipið ætti að bíða næsta morguns,
kom af því, að menn höfðu beztu von-
ir um, að vestanpósturinn kæmi þenn-
au dag, því vel gat hanu verið iiér ná-
lægt, þó eigi hefði hann komizt hing-
að illviðrisdagana á undan. íSjálfsagt
þótti það, að póstmeistarinn heföi ráðið
póstskipsbiöina af vegtia þess, aö vest-
anpósturinu var ókominn. Og allir,
sem vér heyrðum minnast á þetta,
lofuðu póstmeislarann fyrir viturleik
lians og ráðdoild. Sumiv voru jafnvol
þeir, er létu í veðri vaka, að það
væri illgirnis-áreitni, þegar verið væri
að finna að aðgerðum póstmeistarans;
það væri algengt að hann tæki mörg
heillaráð, eins og þetta, þó ef til vilí
farið væri lægra með það hjá honum
en sumum öðrum. Jú, það voru allir
á því, að póstmeistarinn væri bæði vit-
ur og ráðsnjall triaður.
En menn misskildualvegpóstmeist-
arann. pað hafði aldrei verið ætlun
hans, að láta póstskipið bíða vegua
vestanpóstsins. |>að þótti vera orðið
ofáliðið dags íyrirþað, að fara á föstu-
daginn og þess vegna átti það að bíða
laugardagsins.
pegar vestanpósturinn var kominn,
þyrptust menn til póststofunnar til að
fá bréf sín. En það varð lítil gleði-
ganga. Póststofan, sem átti að vera
opin til kl. 7, var nú lokuð kl. rúmlega