Suðri - 22.04.1885, Blaðsíða 3

43
að sækja Jón. Feðgarnir voru báðir
beima pegar pau komu heim. Gísli
sat í sæti sínu; pegar hann varð áskynja
um erindi peirra, var eins og kæmi á
hann berserksgangur. Hann vissi líka,
að pegar hann var upp á sitt hið bezta
hafði engum pótt ráðlegt að eiga nátt-
hól undir hnefa hans. Hann paut upp
eins og kólfi væri skotið og öskraði
upp yfir sig. «Hver hefur borið páð
á hann?> Mönnunum leizt hann ærið
vígalegur; að minnsta kosti svöruðu
peir engu.
J>á fór Gísli að ybba sig og spurði
aptur: «Hver hefur borið pað á hann?
Getið pið ekki svarað ?» Mennirnir litu
til Salbjaigar, Gísli leit pangað líka
og pegar hann sá, að allt var komið
upp, pá var eins og kæmi fát á liann,
pað var eins og svipt væri undan hon-
um fótunum og hann hneig niður
steinpegjandi.
Jón lét eins og'hann væri vitlaus.
Hann brauzt um á hæl og hnakka og
beit og reif meðan hann gat pví við
komið, en pegar liann sá að pað var
ekki til neins, steinpagnaði hann og
pagði eins og rekadrumbur pangað til
hann kom fyrir rétt, pá játaði hann.
Salbjörg korn og bar alltaf vitni í
málinu, meðan á pví stóð Enginn sá
henni bregða meðan málið stóð yfir og
heldur ekki pegar dómurinn var kveð-
inn upp. Sonur hennar var dæmdur
í æfilaogt fangelsi, en maður hennar
var dæmdur sýkn saka, pví pað var ó-
mögulegt að sanna, að hann liefði ver-
ið í nokkru vitorði urn giæpinn.
Salbjörg gekk heim og heiman til
réttarhaldanna og hún gekk líka heim
frá síðasta réttarlialdinu.
Hún gekk fram hjá bænum, par
sem hún hafði átt heima í æsku sinni;
par hafði hún átt æfina sælasta; par
hafði hana dreymt um ást og yndi
undir laufljósum birkitrjám, pá liafði
hana ekki rennt minnsta grun í haust-
bret pau, er nú voru komin. |>egar
hún kom upp á heiðarfiákann og sá
heim til sín, pá datt henni í hug, að
nú væri fennt yfir líf sitt alveg eins
og bæinn, sem var hálfur undir fönn.
Hún datt niður dauðpreytt og pá sá
hún allt í einu, hvað fyrir henni lá;
pað var endalaus eyðimörk; og pá fann
hún eins og helkulda nísta hjartaræt-
urnar á sér. Hún vissi vel að hún
mundi alltaf eiga við pennan helkulda
að búa pað sem eptir var æfinnar.
Svona er nú sagan ofan af heið-
unum. Hetjuskapur sá, sem í henni
kemur fyrir, minnir oss ekki á nein
Ijómandi afreksverk, og pað er sjaldan
vant að hafa konu í hávegum, pað er
öðru nær.
En petta hugrekki, pessi fúsi vilji
til að bera sinn kross pegar á parf að
halda, pað er hið eina sem getur kom-
ið að haldi, pegar hörmungarnar dynja
yfir. |>að sem annars getur kveikt
eld og áhuga í hvers manns brjósti og
komið peim til að hlaupa út í eld og
vatn, getur hjaðnað eins og mjöll fyr-
ir sólu, en pessi kjarkur og kraptur,
sem á rót sína að rekja til bardaga
við sjálfan mann, bilar aldrei.
pessi kraptur ræður pví, hvort saga
pjóðanna er peim ti\ sóma eða sví-
virðingar. Allt kemur undir pví, hvort
hann er til eða hvort hann vanta'r, og
pegar guð lætur liörmung dynja yfir
mannkynið, pá er pað til pess að leysa
penna krapt úr læðing. Og ef Norð-
urlandabúar rata einhverntíma í raun-
ir, pá er vonandi, að pessi kraptur
styðji pá til að feta í frægðarspor feðra
sinna.
En guð hjálpi peim, sem verður
að bera harm sinn í hljóði uppi í ó-
byggðunum og kuldanum.
Nokkrar athugasemdir um greinir
óðalsbómla Haíliða Eyólfssonar (sjá
Suðra 16. bi. f. á. og (i. bl p. á.) um
afnáni opins bréfs 22. marz 1885.
Eptir Eirilc Kúld.
Jafnvel pó hra alpingismaður Asgeir
Einarsson liaíi í 25. og 26. blaði Suðra
f. á. bæði rétt og greinilega svarað rit-
gjörð frá «óðalsbónda einum» á Breið-
afirði, upp á grein pá um selá Breið-
afirði, sem stendur í 16. blaði nefnds
tímarits s. á., pá er auðséð að hra óðals-
bóndinn iætur sér pað eigi nægja, heldur
fer hann að böglast við að svara alpm.
Ásgeiri að nýu í 6. blaði Suðra p. á.
pótt eg gangi að pví vísu að mér muni
ekki heldur takast að snúa huga «Óð-
alsbóndans» hvað pessu máli við víkur'
ætla eg samt að biðja yður, hra ritsjóri,
að ljá línum pcssum rúm í blaði yðar,
ef ske mætti, að málefni pað, sem
hér ræðir um, gæti skýrzt betur fyrir
peim mönnum, sem hér á Breiðafirði
eru ókunnugri en eg.
Óðalsbóndinn segir að sönnu, «að
hnnn í petta sinn ætli sér ekki að
ganga svo langt að gefin séu verðlaun
fyrir hvern sel, sem skotinn er» o. s.
frv. heldur láti hann sér nægja auð-
vitað fyrst um sinn að opið bréf 22.
marz 1855 sé numið úr lögum, en
ætlar pó-sjálfsagt tilskip. 20. júlí 1849
sömu útreiðina innan skamms, pví liann
segir með berum orðum: «bezt væri nú
að gjöra varg pennan (útsel og látur-
sel) útlægan með öllu» — og pað er
1) Enginn bugsi samt að hann sé einn af
peim sem segi: „eg læt mig ekki sannfæra".
einungis mögulegt með skotum. Um
tilskip. 20. júlí 1849 fer hann í svari
sínu pó pessum orðum: «eg ætla að
hún muni, eý henni er lilýtt, fullkom-
lega og nægilega friða látur og lagnir
fyrir skotum og að miklu fremur pyrfti
að kvarta um yfirtroðslu hennar en
hana sjálfa». Hvað játar óðalsbóndinn
með pessum orðum? pað er auðséð að
hann rafar eitthvað í hvernig opna
bréfið 22. marz 1855 er til orðið. J>að
purfti sumsé ekki lengi pess að bíða,
að reynslan sýndi að tilskip. 20. júlí
1849 var alveg ónóg til pess að vernda
(næst æðarvarpinu) einn hinn bezta og
langvissasta arð margra jarða á og í
kringum Breiðafjörð, pví pegar árið
1853 voru alpingi sendar bænarskrár
um algjörða friðun sels úr Snæfellsnes-,
Dala-, Mýra- og ísafjarðarsýslum, og
frá Kollabúðafundi1 2. Alpingi tók málið
til umræðu sama árið og sendi um pað
konungi bænarskrá (sampykkta með 17
atkvæðuin gegn 3), og svo kom opna
bréfið út sem lög, og var pví pá, — eg
veit ekki betur — yfir höfuð vel tekið,
nema, sem vonlegt er, af selaskota-
mönnum og að líkindum peixn mönn-
um, sem með skotum pegar voru bún-
ir að spilla selveiðinni hjá sjálfum sér.
Eða slcyldi pað ekki vera hugsanlegt,
að peir menn fyndist á Breiðafirði, sem,
ef peir pyrðu, helzt vildu ná í sel ná-
lægt lögnum náungans, úr pví peir
hafa flæmt selveiði að mestu úr sínum
látrum? Óðalsbóndinn hyggur að sela-
veiði sumstaðar hin seinni ár hafi
verið minni í látrum á Breiðafirði vegna
opna bréfsins. Sú getgáta hans hefir
við ekkert að styðjast. Ef liann ineð
pessu hugsar sér að telja mönnum trú
um, að peir, sem á Breiðafirði skjóti
sel — auðvitað í lagaleysi — gjöri pað
lengst út á rúmsjó, fyrir utan öll sker
og oyar, pá er enginn fótur fyrir pví,
heldur mun mega fullyrða pað, að peir
sem annars brjóta á móti opna bréfinu,
skjóti selinn nálægt. lögnum, ef peir sjá
sér pað fært, og eg get sagt honum
nýtt dæmi um, að einn selaskotamaður-
inn skaut sel um liæðsta varptímann
við varpeyju í látri annars manns; en
enginn veit eg pess dæmi, að nokkur
selaskotamaður hafi nokkurn tím farið
út miðjan flóa, til að mynda vestur fyrir
Oddbjarnarsker, til að skjóta sel. J>að
2) Fundurinn á Kollabúðum 21. jan. 1853
var fjölmennur af mönnum úr Barðastrandar
ísafjarðar- og Strandasýslum og bænarskrS-
in paðan til alþingis samþykkt með miklum
atkvœðaf'iölda, og ekki man eg til að menn
andæptu henni þar, og við þetta hlýtur óð-
alsb. að kannast (við vorum báðir á þeim
fundi) og sézt af því, að allar sýslur Y. A.
bafa þá verið á líku máli, hvað selaskotin
snertir, sbr. alþ.tið. 1853, bls 195—197-