Suðri - 19.08.1885, Side 2

102
ingin, sú til jarðfræðislýsingar, ópörf
eins og nú stendur. Ef hr. J>orvaldur
ritar slíka bók, pá er víst enginn efi
á, að hann gæti fengið forleggjara að
hókinni og góð ritlaun, svo kunnur
sem hann er orðinn hér á landi og
erlendis fyrir rit sín.
Yér höfum áður talað um 300 kr.
styrkinn til Sigfúsar Eymundssonar;
vér skulum að eins bæta pví við, að
sú fjárveiting væri hlægileg, ef ástandið
hér á landi væri ekki eins og pað er.
En fjárveiting af opinberu fé í sárfá-
tæku landi getur aldrei verið hláturs-
efni.
Styrk til landlæknis Scliierhecks
«til að rannsáka bráðapestina» 400
kr. og styrk til læknis J. Jónassens
500 kr. til að kynna sér í Englandi
aðferð til að lœkna sullaveiki» mætti
að líkindum sleppa á pessu fjárhags-
tímabili. Ef nóg fé væri fyrir höndum,
væri sjálfsagt að veita fé til slíkra
fyrirtækja, en pegar spara skal, verður
að slá stryki yfir allt pess konar.
Guðrúnu Waage eru ætlaðar 600
kr. «til að lcera sönglist». J>ví er nú
ver, að allt útlit er fyrir, að pess verði
langt að bíða, að vér höfum efni á að
veita styrk til að læra söng erlendis.
J>egar pingið neitaði svo efnilegum
manni sem Birni Kristjánssyni urn
500 kr. styrk til að kenna söng, pá
er lítil samkvæmni 1 pví að veita
einni mey 600 kr. til að lœra söng.
Páli Briem cand. juris er ætlaður
2000 kr. styrkur og auk pess 2000 kr.
lán eða í allt 4000 kr. um fjárhags-
tímabilið «til að stunda islenzk lög
að fornu og nýju». jpessi fjárveiting
er einkennileg að pví leyti, að hún er
helmingi meiri en um var beðið.
Páll Breim sótti um 2000 kr. styrk
eða lán en fékk 4000 kr. Samkvæmt
pví virðist mega nægja að veita honum
2000 kr. lán með vægum kjörum
gegn vægilegri tryggingu t. d. lífs-
ábyrgðarskýrteini.
Með pví að sleppa fjárveitingum
peim, sem bent er á hér að framan,
mætti spara landssjóðnum uin 13,000
kr. um fjárhagstímabilið. Og pingið
gæti með góðri samvizku sleppt peim;
með pví væri engum manni gert rangt
til, engar sýnilegar framfarir heptar
og engu tapað, nema pingið sýndi
ekki rausn sína og höfðingsskap við
einstaka menn, langt fram yfir efni
landsins. Saga hinnar 16 gr. í fjár-
lögum vorum (til visindalegra og
verklegra fyrirtækja) er annars ein-
kennileg. Eyrst framan af voru stjórn-
inni veittar 12000 kr. til að útbýta
eptir pví sem henni pætti bezt. J>ing-
inu pótti stjórnin hvorki fara ráðlega
né réttlátlega með féð og tók svo
sjálft að útbýta pví nema 6000 kr.
Með pví ætlaði pingið bæði að spara
og láta styrkveitingarnar koma betur
niður. Hvorugt hefur tekizt. Gjalda-
dálkur pessi er orðinn nærri piví
þrefaldur við gömlu 12000 kr. stjórn-
arinnar. Og reglurnar eða «principin»
í pessum styrkveitingum pingsins eru
svo, að minnsta kosti í pessu fjárlaga-
frumvarpi neðri deildar, að engri stjórn
væri ráðandi til að hafa pær sem
fyrirmynd við sínar fjárveitingar.
Á hinn bóginn hefur hin háa
pingdeild sýnt mikinn fjársparnað og
svo að segja horft' í hvern eyri. J>að
kemur t. d. fram í fjárframlögum til
eflingar sjávarútvegi og atvinnuvegum
yfir höfuð. Féð til sjómannakennslu
hér, 2200 kr. um fjávhagstímabilið, er
svo af skornum skammti sem framast
má verða. Og svo var pingdeildin
skammsýn eða ónærgætin, að fella til-
lögu um að veita ungum og efnileg-
um sjómönnum dálítinn styrk til að
taka sjómannapróf erlendis. Ekki var
komandi nærri pví, að landssjóður
hlypi undir bagga með piiskipaútvegn-
um með fjárstyrk til að stofua ábyrgð-
arsjóð. Og ekki var takandi í mál, að
styrkja eitthvert hið bágstaddasta hér-
að landsins með 1000 kr. til að koma
upp pilskipakví í Hvaleyrartjörn. Með
pví hefði pó bæði verið styrkt hið
parflegasta fyrirtæki og atvinna veitt
héraði, sem er svo statt vegna afla-
og atvinnuleysis, að pað parf að taka
hallærislán svo tugum púsunda skiptir.
Svo vér einnig nefnum eitt dæmi
frá sveitaratvinnuvegum, pá má geta
styrksins til Magnúsar jjórarinssonar.
Honum var veittur 500 kr. styrkur
en neitað um 2500 kr. lán. Styrk-
veitingin til hans var svo dásamlega
hnitmiðuð niður, að töluverður gjald-
auki var fyrir landssjóðinn en ekkert
gagn fyrir almenning. J>ví af orðum
flutningsmanns pessa máls, Jóns Sig-
urðssonar frá Gautlöndum, var pað
auðráðið, að fyrir svo lítið fé gæti
hann ekkert bætt tóvinnuvélar sínar;
en pað hefði hann getað með 2500 kr.
láninu.
Nei, hinni háu pingdeild fannst
landið ekki hafa fé til þessa. En efn-
in voru nóg til pess að útbýta heið-
urslaunum og heiðursstyrkum á báðar
hendur til einstakra manna.
Vér skyldum alls eigi hafa láð
pingeildinni, pó hún færi sparlega í
að veita fé til atvinnufyrirtækja, ef
hún hefði sýnt sparnaðinn í öllu. En
pegar sparnaðarleysið skín svo augljós-
lega út úr flestum styrkveitingum til
einslakra manna, pá er ástæða til að
spyrja, hvers vegna á sparnaðurinn
einungis að koma niður á peim grein-
um, sem sýnilega geta komið allri
pjóðinni eða miklum hluta pjóðarinn-
ar að gagni?
Ef einhver útlendingur, sem skildi
mál vort, hefði verið viðstaddur um-
ræðurnar og atkvæðagreiðslurnar um
fjárlögin i neðri deild, pá mundi hon-
um hafa farizt orð á pessa leið: «Er
petta fjársparnaður pjóðar, sem neyðst
hefur til að taka við hallærisgjöfum
svo hundruðum púsunda skiptir frá út-
löndum? Er þetta ráðið til pess að
bjarga atvinnuvegum landsins og kippa
pjóðinni á verulegan framfararekspöl?
Hér er eitthvað ekki með felldu. Hvergi
í víðri veröld mun eins hægt að fá
sér dálítinn styrk eins og hérna. Eg
held annars að eg setjist hér að. Eg
segist vera fótograf og söngmaður,
náttúrufræðingur í viðlögum og júr-
isti ef á parf að halda. Og í tómstund-
um mínuifi bý eg til sýsluinannaæfir
með ættartöluregistri frá Nóa dögum.
Og pegar eg svo fer að preytast á
pessum smástyrkum, pá fæ eg mér
heiðurslaun og sezt svo að um aldur
og æfi í pessu blessaða styrkveiting-
anna landi*.
Og pessi orð hans væru á rökum
byggð.
|>essar reglur hinnar háu ping-
deildar í styrkveitingum eru orðnar
svo margar og flóknar, að næst liggur
að kalla pær verulegan og sýnilegan
skort á fjárveitingareglu eða fjárveit-
inga «princípi». Og ef nokkurntíma
parf í nokkru landi að halda á föst-
urn reglum í fjárveitingum, pá er pað
hér á landi eins og nú stendur á. Ef
nokkurri pjóð hefur nokkurntíma
riðið lífið á að verja vel fé sínu, pá
erum pað vér nú.
J>essi fjárlög neðri deildar bera
sáralítinn vott pess.
Nú fara pau svona úr garði gerð
til efri deildar.
Á peirri pingdeild hefur stundum
pótt bera lítið og sumir hafa jafnvel
látið á sér skilja, að engu mundi liætt,
pó hún væri með öllu af numin.
Nú er tími til og færi á fyrir hana
að sýna, að hún bæði vill og getur
kippt pví í lag, sem aflaga fer í neðri
deildinni.
Ritstj.
Alpingi 1885.
Nefndastörf o. fl.
Stjórnarskráin. Nefnd sú, er vér
gátum um í seinasta blaði, að efri
deild hefði sett í málið, hefur nú
lokið störfum sínum. Meiri hluti
nefndarinnar (Sighvatur Árnason, for-
maður, Einar Ásmundsson, skrifari,
Benedikt Kristjánsson, framsögum.
og Skúli |>orvarðarson) er «fyllilega
sannfærður um, að petta lagafrum-
varp mætti eigi seinna upp bera, og
að pað geri pær einar breytingar á
stjórnarskrá vorri, sem brýn nauðsyn
er á, til pess að stjórn landsins og