Austri - 19.03.1886, Blaðsíða 2

26
það, að sú ein landsstjórn geti full-
nægt pörfum og högum lands vors
og þjóðar, sú eín veitt tryggingu fyr-
ir heillavænlegri lagasetning og stjórn,
er aðsetur sitt hafi htr á landi með
fullri áhyrgð fyrir alpingi?
Yér tökum petta ekki fram fyrir
sakir pess, að oss pyki uggvænt, að
pjóð vor muni kasta fyrir fætur sér
pessum sögulegu og óbrigðulu sann-
indum, en vér álitum pað eigi að sið-
ur áríðandi, að menn hafi sér pau hug-
föst og láti sér pau ekki úr minni
líða eins og nú stendur á.
Menn gæti vel að pvi, hvert verk-
efni verður lagt fyrir alpingið í sum-
ar, eptir pví, sem vér höfum bent á.
Menn gæti að pví, að megin-breyting
hinnar endurskoðuðu stjórnarskrár,
eður stjórnarskrárfrumvarps alpingis
1885, er einmitt í pví fólgin, að skipa
fyrir um landstjórn, er hafi aðsetur
sitt á íslandi og fullkomna lagaáhyrgð
fyrir alpingi og íslenzkum landsdóini,
með öðrum orðum, landsstjórn á Is-
landi sjálfu, er óháð sé ríkispingi,
ríkisráði og ríkisrétti Danmerkur.
Menn gæti að pvi, að hér ræðir pví
ekki um nýiuæli, heldur um stjórnar-
skipun, sem er samvaxin stjórnarmáls-
sögu vorri og byggð á rótgrónum og
staðföstum vilja og kröfum pjóðar vorr-
ar og alpingis, á grundvelli óhrigðulla
eðlislögmála.
Yér höfum pá bent á pau tvö aö-
alatriði, sem liggja fólginn í verkefni
pingsins, í sumar komandi, og er öll-
um auðsætt, að petta ping pannig er
liið lang pýðingarmesta allra peirra
alpinga, sem háð hafa verið, síðan
alpingi var endurreist. Sampykki
pað hina endurskoðuðu stjórnarskrá
óbreytta, pá er óhult undirstaða lögð
og fengin fyrir íramsókn og framgangi
landsréttinda vorra, undirstaða, sem
jöfnum höndum er hyggð á rekspöl
stjórnarmáls vors að undanförnu og
á eðlisháttum lands vors og pjóðar á
sjálfum sér. J>á er sýnt og sannað,
að pjóð Tor veit hvað til síns friðar
heyrir, og að með henni búa réttar
hugmyndir um meginskipun eðlilegrar
og hyggilegrar landsstjórnar, almenn-
ur og rásfastur pjóðarvilji, til að halda
peim kröfum sleitulaust fram, er af
pessu leiða.
Hafni pingið aptur á móti hinni
endurskoðuðu stjórnarskrá, pá hefur
pjóðin sem mindar pingið, gengið und-
an merkjum landsréttinda sinna, sögu
og eðlis sjálfs sín; hin núlifandi kyn-
slóð hefur pá sýnt og sannað, hve
hörmulega landsréttindum íslands var
horgið í hennar höndum, 'er hún pekkti
svo illa sinn vitjunartíma, að hún með
eigin hendi ritaði undir „pólitiskan“
dauðadóm niðja vorra um ókomnar
aldir, líkt og hræður pær er safnað
var saman á Kópavogsfundinum árið
1662. Á pessu má bezt sjá hvilíkur
réttur og hvílíkur ábyrgðarhluti er
samfara peim hinum nýju kosningum
til alpingis, sem innan skamms eiga
fram að fara, er pað undir pví ein-
göngu komið, hverja fulltrúa pjóðin
kýte, hvort vér nú hopum á hæl og
látum aptur berast inn í straum er-
lendrar yfirdrottnunar, er eptir sig
hefir látið í sögu vorri og landi voru
pann harmaferil, vesaldóms, hnignun-
ar og pjóðhneisu, er vér allir getum
horft og preifað á, eður vér keppum
öruggir fram til sjálfsstjórnar og sjálfs-
ábyrgðar, proska og pjóðdáðar. Lát-
um pví hvorki grílur ginningar eður
hafgýjusöngva leiða oss af réttri leið,
látum ekki hræða oss með fátækt, eð-
ur ímynduðum álögum, pví sjálfsstjórn
og sjálfsábyrgð er uppspretta auð-
sældar einstakra manna og heilla pjóða
um heim allan, og gerir pvi framlög
peirra ljúf, eðlileg og léttbær, en ó-
frelsið hefur í för með sér örbyrgð og
kúgun allskonar, eins og raun hefur
bezt gefið vitni um á' pessu landi.
gleymum ekki, að petta segir sig sjálft,
og er ekki af hendingu komið, pví
pjóðfrelsið glæðir og hvetur alla góða
krapta lands og pjóðar, einstakra
manna og allra til samans, undir skildi
eðlilegra laga og landsstjórnar, sem
sniðin er eptir landsháttum og hugs-
unarhætti pjóðarinnar, og sjálfsstjórn
pjóðarinnar og sjálfsábyrgð hennar,
knýr hana til pess, að vernda og gæta
alls pess, er pjóðin framleiðir og land-
ið gefur og getur gefið af sér. Ef
sjálfstjórn og sjálfsábyrgð pjóðar vorr-
ar hefði setið við stýrið á liðnum tím-
um, pá mundu ekki svo vér tökum
eitt dæmi af mörgum, pann dag í dag
streyma árs árlega minnst talið 500000
kr., sem ágóði af verzlun landsins, út
úr pví til erlendra pjóða og manna
búsettra í öðrum löndum, sem — eins
og ekki er láandi með peirri skípan,
sem nú er á, — safna auði og allsnægt-
um af pví, sem land vort framleiðir
með súrum sveita vorum, en petta fé
nemur jafnvel talsvert meiru, eins og
sjá má af fjárlögum vorum, en allir
skattar og gjöld til landssjóðs og all-
ar tekjur hans að meðtöldu tillag-
inu úr rikissjóði Dana ár hvert, og
hér um bil á móti upphæð peirri sem
erlendar pjóðir af veglyndi sínu sendu
oss fyrir skemmstu, til að firra oss
hungri og dauða, og sem oss hefur
jafnvel verið talið til bríxla sem öl-
musa á sjálfu alpingi. Hvaða land
og hvaða pjóð mundi nú standast slíka
aðferð, og pó er hún eigi annað en
eðlileg og sjálfsögð afleiðing af verzl-
unarlöggjöf vorri, peirri, sem verið
hefur og er enn, pó alpingi hafi leit-
ast við að fá henni breytt1. Mundi
1) Hvað köllum vér þann mann og hverr-
ar viðreisnar á hann von, sem í viðskiptum
sínum við aðra menn, hvort sem um likam-
lega eða andlega hluti er að gera, jafnan
sœkir það til annara, er hann getur og á að
nú kostnaðarauki fram yfir pað, er nú
gengur til hinna æðri embætta lands-
ins, sem yrðu ónauðsynleg, sem svar-
aði svo sem 13000 kr. á ári, érkæmi
pó landinu sjálfu að notura, verða til-
finnanlegur, eða teljandi eptir peirri
landsstjórn, sem eptir hlutarins eðli
hlyti að kippa pessu í lag áður en
langir tímar liðu. Mundu innlendir,
búsettir kaupmenn sem söfnuðu auð
fjár, láta landsmenn standa aðgerða-
lausa gagnvart auðsuppsprettum lands
vors og sjáfar, og mundu peir ekki
geta lagt meira fé fram til almenn-
ingsparfa en umboðsmenn hinna er-
lendu auðmanna nú gera? Mundi
auðsafn á pessu landi og innlend kaup-
mannastétt ekki hér eins og annars-
staðar um heiminn, stofna iðnað. og
um leið innleiða verkvéíar, og greiða
pannig götu fyrir margbreyttum nýjuhi
og arðsömum atvinnuvegum? Mundi
ekki prek og dugur einstakra manna
fara vaxandi á landinu, er peir savju,
að peir væru limir á pví pjóðfélagi,
sem hefur afl peirra hluta, er gera
skal og á boðstólum laun pekkingar,
elju og atorku ? Mundi svo ekki vax-
andi atorka og auðsæld einstakra
manna og allra til samans, beiria huga
pjóðarinnar í æðri, andlega og pjóð-
lega stefnu, en pá, er vér nú, pegn-
ar pegnanna, megum við una? Með
einu orði sagt, mundi sjálfstjórn og
sjálfsábyrgð ekki hafa samkynja bless-
unarríka ávöxtu fyrir land vort og lýð,
eins og önnur lönd og aðrar pjóðir?
Mundi forsjónin hafa sett oss íslend-
inga undir önnur lögmál í líkamleg-
um, andlegum og pjóðlegum efnum,
en pau er jafnan hafa reynzt óbrigðul
um allan heim?
Að oss íslendingum auðnist að fá
pá stjórnarbót, er hér ræðir um, fyrr
eða seinna staðfesta af vorum milda
konungi, er engin ástæða til að efa.
í hinni konunglegu auglýsingu til ís-
lendinga 2. dag nóvemberm. f. á.,
sem skoða verður sem verk ráðgjafa
íslands, eða ef til vill öllu lieldur sam-
eiginlegt verk hins danska ríkisráðs,
er ekki eitt einasta orð að finna, er
lýtur að pvi að rengja pær knýandi
hvatir og sönnu ástæðu. sem hin end-
urskoðaða stjórnarskrá er byggð á,
og sú eina mótbára, sem auglýsfngin
telur, hin svonefnda alríkisskipun, er
ekkert nýmæli, heldur endurtekning á
peirri gömlu kreddu. sem vér erum
orðnir svo vanir við, en sem straum-
ur timans og framsókn frjálsari stjórn-
taka hjá sjálfum sér, þann mann, sem iætur
aflafé sitt í blindni renna úr eigin vasa inn
í annara, þann mann, sem þykist ófser um
alla sjálfstæða ráðagerð og ályktun í sínum
eigin málum, þann mann, sem í likamlegum
og andlegum svefni lætur berast blindandi
fyrir straumi annarlegs vilja? pað nafn,
sem vér gefum þessum manni, hljótum vér
engu siður, heldur miklu fremur að gefa
þeirri þjóð, sem hagar sér á sams konar hátt.
i viðskiptum sínum við önnur þjóðfélög.