Austri - 08.11.1886, Blaðsíða 1

1 8 8 6.
3.
Scyðisfirði, mámnlag; 8. llóvcllli)el•.
Nr. 27.
ITm laxa og' silungaklak.
(Framhald).
Nú fyrir tveim árum var byrjað
að klekja út að nafninu til hér á landi,
eptir að það hafði verið notað 30 ár
um mest alla Evrópu. jpetta sýnist
nokkurn tíma á leiðinni, par sem ekki
er meira vandræðamál um að gjöra,
en klakmálið, pað sýndist pó ekki
purfa sprenglærða eða margpvælda
„diplomata“ til að sjá pað, að klök
sé'nauðsynleg fyrir ísland, par sem
fiskarnir, (eg meina pá fiska, sem lifa
í ósöltu vatni) eru háðir sífeldum
háska og eyðileggingu af völdum nátt-
úrunnar, og klakið er hið einasta með-
al ásamt' friðunum og öðrum laga-
skorðum til að endurhæta og halda
við líði pjarfavatnsveiðunum, og í öllu
að bæta úr pessum skapbresti nátt-
úrunnar. Klakið gæti pó orðið ís-
landi til talsverðrar auðsuppsprettu,
að pví er snertir laxveiðarnar, pví
eptir minni meiningu mætti bætapær
langt fram úr pví, sem pær eru, og
gjöra pær að vissum og stöðugum tekju-
stofni fyrir veiðieigendurna. |>að er
auðvitað ekki hægt að segja að pessu
máli liafi ekki verið sinnt af pinginu,
pví pað hefur nú pegar lagt nokkurt
fé til pess, með pví að fá A. Eedder-
sen til að rannsaka ár og stöðuvötn
landsins, enda má segja að petta hafi
verið gjört með fyrirhyggju og fram-
sýni, að láta rannsóknirnar ganga á
undan, áður farið yrði að leggja fé í
klakkostnað út í bláinn. Nú hefur
Eeddersen rannsakað flestar ár og
stöðuvötn á Norður og Suðurlandinu,
og gefið af peim nákvæma lýsingu,
eptir pví, sem nokkrum manni er unnt,
er ekki dvelur lengri tíma hér á land-
inu sjálfu, og pekkir ekki til veðr-
áttunnar hvernig hún er hér að vetr-
inum, og hvaða áhrif hún hefur á ár
og vötn. Hann hefur látið pá skoðun
sína í ljósi, að mikið mætti bæta
pjarfavatnsveiðarnar hér álandiúrpví
sem er. Eeddersen sýnír hvívetna í
ritgjörð sinni, að hann er landsmönn-
um sannarlega velviljaður, pví hann
segir skirt og skorinort bæði pað sem
honum finnst ábóta vant, og hitt sem
hann álítur vera gott, án allrar hlýfð-
ar eða hræsni. Auk rannsóknanna
valdi hann klakstað á Iteynivöllum
í Kjós, og útvegaði klakmann, sem
dvaldi par við klakið pann vetur all-
an og fram á vor par til að seiðin
voru sett út í árnar. Klak petta er
að sönnu lítið, en pað hefur pó sýnt
pað, að enginn ómögulegleiki sé, að
hafa klök hér á ísl., eins og margir
halda, sem ekki bera meira skyn á
pað', en kötturinn á sjöstjörnuna.
Klak var einnig byrjað á J>ingvöllum
en tókst miður, (sjá ritg. eptir A.
Feddersen Andv. XII. árg. 1886) enda
var par enginn klakkofi. Bæði pessi
klök eru lítil og ekki fyrir aðra en
pá séra |>orkel og séra Jens, en ekki
til neinnar frekari útbreiðslu, svo munu
pau líka vanta öll pau áhöld, sem
höfð eru við pau klök, er eiga að duga
fyrir stórt svæði. Klakið á Reyni-
völlum er stofnað af hinu opinbera
eingöngu, og maður sá, sem passa
skyldi klakið, hann var fenginn frá
Svipjóð, og borguð ferðin frá og til,
og mun pað eigi alls hafa orðið all-
lítið fé, sem pað klak kostaði að öllu
saman lögðu, pó ekki stærra.
jpetta pykir mér alveg skökk að-
ferð, að láta hið opinbera stofna
klökin eða kosta menn pá sem við pau
eru; mér sýnist miklu réttara, að
hvert klak væri stofnað af fiskifélögum,
er ættu að vera fyrir pað svæði, sem
klak-útbreiðslan ætti að duga fyrir,
en fengi að eins árlegan styrk úr
landssjóði, eptir pví sem klakið væri
stórt, og miklu væri klakið út í pví.
Jpað klak sem væri svo stórt, og um
leið svo drifta mikið, að pað klekti út
frá —1 milj. hrogna á hverju ári
ætti eigi að fá minni styrk, en 800
kr. frá pví opinbera árlega, pví rétt-
ast er að styrkurinn, sefu hvert klak
fengi væri eingöngu miðaður við stærð
pess og starf, en ekki kastað út í
bláinn handa hverjum, sem heimta
kynni, án pess að gjöra 'grein fyrir
stærð pess og starfi, með áreiðanlegri
skýrslu. Ef pessu fyrirkomulagi væri
fylgt, kepptist hvert klakið við annað.
Fiskifélög pau, er ætti að stofna,
pyrftu að ná yfir pað svæði eða vera
innan peirra vebanda, sem klakið
skyldi duga til útbreiðslu fyrir. Fé-
lagið samanstæði af öllum péim bú-
endum, er nokkra von hefðu eða ætl-
uðu að hafa um veiði á pví svæði, er
klakið væri fyrir; með pví móti, gæti
fyrst klakið gengið og gjört gagn.
Tillagið sem hver búandi pyrfti að
leggja til yrði stórt og lítið eptir pví
hvað klalcið ætti að vera aðgjörðamik- 1
ið og stórt. Eg get ekki skilið, að
nokkurt klak yrði stærra en svo, að
tillagið færi naumast upp úr 3 kr.
árlega, sem liver búandi pyrfti að
leggja til í beinu peningagjaldi, peg-
ar pað væri hæst. Eptir sem klakið
stæoi lengur, yrði pað alltaf ódýrara
og ótilfinnanlegra. f>á væri líka öll
áhöld og liús keypt, svo eigi yrði ann-
ar árlegur kostnaður, en að passa
klakið, fá hrogn til pess og útbreiða
seiði frá pví, og svo pegar pað fengi
árlegan styrk, pá yrði félaginu ekki
pungt eða óviljugt að leggja til pað
sem upp á vantaði, og eg tala nú
ekki um, pegar sæist að vciðin batn-
aði og einhver lítilsháttar arður kæmi
í aðra hönd.
Ef að rétt væri að farið, pá ætti
landið ýlandssjóður) að eiga eitt klak
sjálft, er ætti ,að vera bæði til fyrir-
myndar og i vísindalega stefnu að pví
er Við getur komið fiskum og fiskunga
á öllum aldri og breytingarskeiðum,
líka pyrfti nákvæmlega að rannsaka
göngur fiskanna upp í árnar, lifnað-
arhætti peirra par, og yfir höfuð allt
atferli peirra í ánum. pað ætti að
reyna að ala upp seiði, gjöra kyn-
blendinga, og yfir höfuð að sýna klak-
ípróttina frá öllumhliðum; safna fiskum
í vísindalegar parfir, og ef nokkur nátt-
úruafbrigði kæmi fyrir við pað, eða hin
klökinn á fiskum og seiðum að gefa pví
gætur. jpetta klak ætti að standa í
sambandi við klök og fiskiræktarfélög í
öðrum löndum svo mikið sem mögu-
legt væri, pví annars gæti pað ekki orðið
að eins miklum notum. J>etta ldak væri
bezt að hafa víð Elliðaárnar hjá
Keykjavík, til pess pví væri sem allra
hægast undir peim kringumstæðum,
sem hér eru á landi, að hafa sem
mest viðskipti við félog erlendis, svo
ætti líka pannig lagað klak að vera
sem næst höfuðstað landsins. I kring-
um petta klak snerust náttúrlega öll
önnur klök á landinu. Klak með pessu
fyrirkomulagi sem drepið hefur verið
á, mundi hafa mikla pýðingu fyrir
fiska og fiskirækt íslands, jð, miklu
meiri en nokkur gæti gizkað á fyrir
fram, pessu klaki ætti að koma sem
fyrst á fót, pví við pað kynni klak-
áhuginn að vakna með að koma upp
íleiri klökum.
Nú er taka par til máls sem
snertir byggingu og fyrirkomulag klak-
anna í heild sinni hér á landi, hvern-