Austri - 23.05.1887, Page 1

4. árg.
Scyðisfirði. mánudag: 33. niaí.
Nr. 6.
Heiniíiutningsniálið.
|>að eru fá mál á þessari upp-
rennandi nýju frelsisöld lands vors,
sem vekja ættu alvarlegar athygli
landsmanna, en afnám Kaupmanna-
hafnardeildar bókmenntafélagsins, og I
heimflutningur bókasafns pess, bóka- !
leifa og höfuðstóls félagsins til Iteykja-
víkur.
Hér standa tvær félagsstjórnir
deildanna, sem. eins og eðlilegt er
eru skipaðar skörungum landsmanna,
hvað bókvit, bókmenntir og bókagjörð
snertir, andspænis hvor annari, og
æðri deildin, íslenzka deildin í Reykja-
vík, vill kalla óæðri systurina heim til
föðurgarða; ekki kveða hana norður
og niður, heldur norður og upp, að
minnsta kosti til Reykjavíkur eðaupp
undir Esjufjall. Enyngri systirinpæf-
ir í móinn; og af pví hún hefur verið
annarsstaðar upp alin, í vorblíðu Sjó-
landsskóga, og heldur pví einlægt svo
vel æskubragnum, fjöri og áhuga þeim, '
sem „suðrið sæla“ andar al henni,
kynokar hún sér við að flytja til föð-
urliúsa; pví hún er svo hrædd um, að
hún eldist pá skjótar; einkum af pví,
að hún hefur orðið pess vör, í sam-
skiptum sinum við eldri systurina, að
hún hefur, pó að islenzka loptið sé
liollt og gott, haít ýmsa kvilla við að
berjast, mergruna og megrunarsótt;
og eldri systirin jafnvel stundum'sýnt,
að hún væri orðin tannlítil; en ytra
hefur yngri systurinni jafnan orðið
auðveldara að fá sér nýjar tennur.
Eða i óbrotnu máli: Kaupmannahafn-
ardeildin vill ekki deyja til pess að
hin systirin geti gengið að arfinum,
og allra sízt svo, eins og eðlilegt er
— pvá frekur er hver til fjörsins —
að hún ráði sjálf niðurlögum sínum,
eða lofi hinni mótstöðulaust að færa
exi í höfuð sér.
Hver er nú ástæðan til pess, að
Reykjavikurdeildin færist pað í fang
að stytta hinni deildinni aldur? J>að
liggja nú fyrir sjónuin pjóðarinnar
tvö prentuð nefndarálit frá deildun-
um; pað eru í blöðum prentaðar
skýrslur um fundahöld og funda-álykt-
anir í þessum efnuin. En pó pessi
nefndarálit séu löng og ýtarleg og
samin af mikilli snilli, eins og við er
að búast, er pað oflangt mál að rekja
pær ástæður hér, sem færðar hafa ver-
ið með og mót; enda vandséð, þegar j
stjórnir eða stjórnvitringar beitast j
brögðum að hinar sönnu ástæður séu ,
einarðlega frambornar.
Pyrir oss suma bókmenntafélags-
menn, sem stöndum fjær deilu pess-
ari, virðist rígurinn milli deildanna
talsvert stafa af pví, að Jón sálugi
Sigurðsson, sem um langan tíma var
forseti Hafnardeildarinnar, með sama
dugnaði og fylgi eins og hann sýndi
hvervetna í lífi sínu, varð Reykjavík-
urdeildinni á peim dögum ofjarl. Enda
fylgir það fyrirtaksmönnum, hvort
heldur pjóðhöfðingjar eru eða for-
göngumenn lýðsins gagnvart þeim, að
hvorirtveggja vilja ráða. Hafnardeild-
in, sem að lögum var ætlað neðra
sætið skákaði sér pví á kraptárum
Jóns upp í hið efra sætið; og þótt
spakir menn, sem Pétur byskup, hliðr-
aði par til, komu yngri menn síðar í
stjórn innlendu deildarinnar, sem eirðu
yfirráðum Jóns lakar, og hafa síðan
hann féll frá viljað nota tækifærið til
að búa svo um, að Reykjavíkurdeild-
in pyrfti aldrei framar að standa fyr-
ir Hafnardeildinni með klofin skjöld.
Yera má nú að framkvæmdarskortur
nokkur hjá Hafnardeildinni, hafi hvatt
heimadeildina fram; pví engin furða
var, pó riðlaðist fylking Hafnarmanna
og næði sér ekki brátt eptir fráfall
svo mikils höfðingja sem Jón Sigurðs-
son var. En eigi getum vér fundið
pað í framgöngu eða framkvæmdum
innanlands deildarinnar, að svo mikill
áhugi, fjölfræði og menntunarandi sé
hér á landi eða í Reykjavík ríkjandi,
að hann ekki geti fyllilega komið i
ljós með þeim styrk sem pjóðþing
landsins hefur veitt félaginu, og mundi
sjálfsagt fúst að auka, ef ávöxtur af
starfsemi heimadeildarinnar, sýndi
brýna pörf til pess. Hér á landi
verða flestir peir, menn er menntun
hafa náð, sökum fátæktar, embættis-
anna og jbókaskorts, viðskila við vís-
indalegar rannsóknir, og í Reykjavik
sjálfrí mun vísindamanninn vanhaga
um svo fjölmargt, er að fræðum lýtur,
enda lítill kostur að afla sér fram-
færis á pann hátt, nema fyrir menn,
sem eru embættum bundnir. En í
öðrum löndum, og einkum í Kaup-
mannahöín hvað íslenzka bókfræði
snertir, er allt svo miklu fremur í lófa
lagið.
En eins og menn nú standa betur
að vígi að stunda islenzka fræði á
vísindalegan hátt í Kaupmannahöín
en hér á landi, eins eru landar par
á pví reki, að peir gjörast fullfærir
til vísindalegra starfa, og eru flestir
lausir við embættisannir, er hér á
landi vilja svo mjög draga hugi manna
frá nokkru verulegu í þeim efnum, og
reynslan hefur sýnt, að sumir peirra,
er vísindin hafa dregið frápvíaðtaka
embættispróf, svo sem Jón Sigurðsson,
Konráð Gíslason, Guðbrandur Yig-
fússon og Jónas Hallgrímsson, hafa
unnið sér meiri frama og bókmennta-
félaginu og vísindum íslands meira
gagn, en flestir hér á landi, að Birni
Gunnlögssyni undanskildum, hvað
landinælingar uppdrátt íslands snert-
ir, pví að Sveinbjörn Egilsson, sem
allra manna mest hefur unnið að skýr-
ingu vorra fornu vísinda, vann mest
fyrir fornfræðafélagið.
Nú sem stendur er máli pessu
komið í óvænt efni. Reykjavikur-
deildin , hefur stungið upp á að láta
danskan lögfræðing gjöra út um mál-
ið með gjörðardómi, og Hafnardeild-
in hefur að oss skilst gengið inn á,
að leggja lifsspursmál sitt í priggja
manna gjörð. Einn af dómendum í
yfirdómi, Kristján Jónsson, er til kjör-
inn, af Reykjavíkurdeildinni í gjörð-
ina og svo á Hafnardeildin að kjósa
annan, og danski lögfræðingurinn A.
F. Krieger á að vera oddamaður.
J>annig virðist að Reykjavíkurdeildin
á aukafundi 7. febr. p. á., er 40 til
50 manns voru á, hafi ráðið til lykta
fyrir sína hönd pessu máli, sem alls
ekki virðist hyggilegt; pví ekki virt-
ist of mikið, pótt málinu hefði verið
frestað til sumars á aðalfundi, par
sem þingmenn úr öllum sýslum lands-
ins, sem flestir munu vera í bókmennta-
félaginu, gátu verið við til umráða;
og ef peir hefðu vitað af málefninu í
tíma, getað komizt eptir hvernig í fé-
lagsmönnum lá út um landið um
pessa ráðabreytingu. Með pessu virð-
ist of mjög Fraðað málinu; pó von-
andi sé, að gjörðarmenn verði svo
spakir, að láta oss íslendinga eigi
pannig berast á banaspjótum til eig-
in ófara. með að ákveða afnám Hafn-
ardeildarinnar.
|>að er næstum lilægilegt, hve
mislagðar hendur hinum annars tíð-
um glöggskyggna og vel hæfa ritstjóra
Fjallkonunnar, hafa orðið, er hann