Austri - 10.06.1887, Blaðsíða 1

bc
o
*
Ol g
CO g
cT ö
S '
h
ö s
bo c
c *o
cá U
t£ rX ,
co
C > I '7-
^ Ö
r^-* . 3
hc cð
= S C3
«5 2 -£
c
C, u .S
»C ~
a>
rs s
. c Ö ,§
irg 05 *s
22 S
Austri
1 8 8 7.
GC
O:
rr 00
S o*
P ST* ®
0» O -C*
œ g (JQ
5’ 2.
OD 3
*J» P' OQ
2. g, S
-s cr? -
a- 2-
o |i
5‘<5 -•
H.
-s i-5 ct>
;■ 3- 3
i'1 &
í»
tí
M O H
<5 «L §
4. árg.
Scyði8firðl. föstudag: 10. júní.
Nr. 8.
Um alfýðumenntun.
(Framhald).
II. Kennslugreinar.
Eg hefi hér að framan lauslega
drepið á pað lyrirkomulag alpýðuskól-
anna, er mér pykir hagkvæmlegast hjá
oss að svo komnu, en ekki hefi eg
enn talið pær fræðigreinar, er mér
pykir pörf að kenna í peim. Eg hefi
haft pað fyrir augum, að allir (sem
hæfir eru) ætti að njóta kennslunnar
sem jafnast að unnt væri, og hún að
vera lögboðin, svo að öllum ungmenn-
um væri skylt að ganga undir pau
opinberu próf, er haldin væri við lok
hvers skólaárs (pó án skuldbindingar
til að nema í hinum opinberu skólum)
og undir aðalpróf pau, er haldin væri
við lok pessa skólanáms; en pað ætti
að vera nær fermingaraldri. pað má
pví ætla, að námstíminn yrði 5—7
vetur. l>essi harnakennsla ætti að
vera svo yfirgripsmikil, að hún gjörði
ungmennin á sínum tíma, hæf til að
annast heimilisstjórn með peim prifn-
aði, fyrirhyggju og hagleik, sem sæm-
ir hjá menntaðri pjóð, p. e. veitti peim
pá almennu menntun, er nanðsynleg
er hverjum manni í hverri lífsstöðu.
Kennslan parf að vera örfandi og vekj-
andi, sem minnst háð pulu- og re-
gistranámi, en sem mest sniðin eptir
peim verklegum notum, er af henni
má hafa í lífinu. Eg ætla pví skól-
um pessum að kenna skript, almenn-
an reikning (helzt miklu meira, en á-
kveðið er í lögum um uppfræðing barna
í skript og reikningi frá 1880) og
reikningaform, íslenzka réttritun, stutt
yfirlit yfir landafræði (sér í lagi ís-
lands) í sambandi við hin merk-
ustu söguatriði og stjórnarform hér
á landi og annarsstaðar, yfirlit yfir
flQkkana úr dýrafræði og nokkuð nán-
ar 'um einstaklinga pá, sem hér eru,
um byggingu mannsins og heilbrigð-
isreglur, og prifnaðarreglur uies flest-
ar, einnig að pekkja nokkur hin
helztu blómgrös, sem vaxa hér. Meg-
inatriði eðlisfræðinnar ætti að kenna,
og lýsa nákvæmar hinum almenn-
Ustu eðlisfræðislegu verkfærum, sem
vér notum, svo sem loptvoginni, átta-
vitanum og hitamælinum; einnig ætti
að útskýra hina almennustu náttúru-
viðburði, er valda hjátrú. Úr auð-
fræðinni ætti að kenna um sparnað
og fláraukning. Söng og líkamsæf- :
ingar ætti og að kenna sem víðast, i
að minnsta kosti að syngja einrödd- í
uð sálmalög almenn og pjóðsöngva
hina helztu. Eg sleppi hér að færa
rök fyrir pví, hvers vegna pessar
greinar ætti að kenna; nytsemi peirra
er auðsén öllum, er um vilja hugsa.
Margir munu segja, að petta verði
tómur hálfverknaður, er svo margt
eigi að kenna. Til pess svarast:
Betra er lítið en ekkert, enda er nám
petta fremur til að glæða mennta-
fýsn ungmenna og gjöra pau fær til
að afla sér frekari pekkingar á eigin-
spýtur, heldur en gjöra pau að pulu-
meisturum í hverri grein. Erfiðast
verður að kenna petta allt í umfara-
skólunum, enda má við pvi búast, að
kennslan í peim verði ófullkomnari
fyrst í stað, og par purfi að sleppa
úr pví miður nauðsynlega. Heimilin
munu pó með tíraanum geta tekið að
sér mikið af pessari kennslu, og eink-
um í strjálbyggðu sveitunum, sem vant
er. Eg hefi ekki talið trúarhrögð og
lestur með kennslugreinunum, pví að
heimilunum ætla eg að annast pá
kennslu með aðstoð presta, að minnsta
kosti til sveita, en öll börn ættu að
vera stautandi pegar pau eru 7 ára
og byrja skólanámið.
(Niðurl. síðar).
Um veðráttufarsskýrslur og veður-
far á AusturJandi árin 1881—1887.
í 4. tölublaði „Austra f. á. er
útdráttur úr dagbók einhvers í Fljóts-
dalshéraði um veðráttufar árið sem
leið. J>að má álíta gott að dagblöð
vor Islendinga færi lesendum sínum
og geymi seinni tíðar mönnum stuttar
en greinilegar skýrslur um veðráttu-
far í hverjum landshluta. J>að gjöra
nú líka „ísafold" og „Fróði“.
Enn fróðlegri og fullkomnari til
samanburðar, virðist að slíkar skýrsl-
ur mætti pó verða, ef blaðamenn út-
veguðu og létu blöðin hafa meðferðis,
tvær skýrslur úr hverjum landsijórð-
ungi; aðra sem tekin væri á peim stað
við sjáfarsíðu í landsfjórðungi hverj-
um, par sem sjáfarlopt er ríkast, en
hin& í einhverju pví byggðarlagi fjórð-
ungsins, sem fjallaloptið er hreinast,
úrkomur minnstar, hiti mestur á sumr-
um og kuldi á vetrum — loptslagið
sem ólíkast pví, sem er á hinum fyrri
staðnum við sjáfarsíðuna. Eg vil leyfa
mér að benda á pá staði í hverjum
fjórðungi, sem mér virðist að liggi
fremur hagkvæmt til slíkra athugana
og eru peir á Suðurlandi: 1. Reykja-
vík, eða pó öllu heldur einhver staður
út á Reykjanesi t. d. Útskálar í Garði;
og 2. Haukadalur í Biskupstungum
eða Gilsbakki í Hvítársíðu. A Vest-
urlandi: 1. ísafjörður eða Staður í
Aðalvík, og 2. Staðarlióll eða Hvamm-
ur í Hvammssveit. Á Norðurlandi:
1. Akureyri, eða Siglufjörður, 2.Reykja-
hlíð eða Grimsstaðir ogjafnvel 3. Ás-
mundarstaðir á Sléttu eða Raufarhöfn.
Á Austurlandi: 1. Seyðisfjörður eða
einhver staður par út frá við hafið, t.
d. Húsavík eða Barðsneshorn við Norð-
fjörð, og 2. Valpjófsstaður í Fljóts-
dal eða Eiriksstaðir á efra Jökuldal.
l>að má virðast auðsætt, að mik-
ið gagn geti leitt af pess konar skýrsl-
um, ef pær eru áreiðanlegar og ná-
kvæmar. ]pær eru hin bezta aldar-
farsbók um veðráttufar sem fengist
getur, pegar framísækir; hljóta einn-
ig að geta stutt mikið að eflingu at-
vinnuveganna, t. d. landbúnaðar, jarð-
yrkju o. fl. eptir pví sem menntunar-
proski pjóðarinnar eykst, og menn al-
mennt láta sér vera meira annt um
enn hingað til, að hafa bjargræðisstofn
sinn sem óvaltastan, hvort sem er.
grasrækt, garðyrkja, kvikfjáreign eða
fiskiveiðar. Ef reyna skyldi fleiri
hjálparmeðöl en nú eru í atvinnuveg-
unum, t. d. að rækta garðávexti, sem
enn eru lítt kunnir af innlendri rækt-
un, eða auka með list og kunnáttu
túna- og engjarækt, ættu nefndar skýrsl-
ur — ef notaðar eru — að getakom-
ið í veg fyrir margan kostnað og fyrir-
höfn, sem tilraunir i peim efmua valda,
ef pær eru gjörðar með lítilli fyrir-
tyggju. l>að er auðvitað, að til pess
að vinna pvílíkt gagn, sem hér er
bent á, verða skýrslurnar að vera svo
nákvæmar, sem unnt er, sérstaklega
um hita- og kuldastig á nótt og degi,
vindstöður, úrkomudaga, lireinviðri og
poku. Einnig ættu pær vegna rúms
í blöðunum, meðan pær eru hafðar par,
að vera sem stytztar og gagnorðast-
ar; einnig að efni, form og niðurröð-
un á peim öllum, Yæri sem samkvæm.