Fjallkonan - 18.02.1887, Síða 2

18
FJALLKONAN.
enn vér efumst um, að hann sé nógu kunnugr mála- |
vöxtum þeim, er hér er um að ræða. Vér skulum |
heldr ekki neita því, að hann sé framfaramaðr og
hafi ekki dregizt aftr úr á síðari árum. Enn svo
mikið er þó víst, að K. Maurer hefir í stjórnarskrár-
máli íslands alt aðra skoðun enn allr þorri þings vors
og þjóðar. Hann fylgir í því máli hinum fámenna
minnihluta. Pað er líka von, að hann, sem er orð- j
inn aldrhniginn maðr, og býr svo fjarri oss, getieigi
fyllilega orðið samferða framfarahreyfingum vorum.
Þetta sýnir einnig og sannar bréf hans um bókmenta-
félagið. Vér getum engan veginn skilið, að það yrði
niðrdrep fyrir bókiðnir í íslenzku og íslenzkum sagn-
fræðum, þótt Hafnardeildin yrði afnumin, eða með öðr-
um orðum, stjórn bókmentafélagsins væri á einum
stað og í landinu sjálfu. íslenzkir námsmenn og
fræðimenn mundu jafnt eftir sem áðr leita til Kaup-
mannahafnar. Það er ekki satt, að flest öll haudrit
um sögu íslands og bókmentir sé í Kaupmannahöfn
eða erlendis; mest af því, er snertir sögu landsins
og bókmentir á síðari öldum, eða síðan um siðabót, !
er til á söfnum í Reykjavík. Það er ekki heldr
satt, að ekkert bókasaín láni handrit sín til íslands.
Úr safni Árna Magnússonar hafa tvö handrit verið
send til Reykjavikr í vetr til afnota á landsbóka-
safninu. Að Kaupmannahöfn sé nauðsynlegr milli-
liðr til að halda uppi andlegum viðskiftum milli ís- j
lands og annara landa, getum vér ekki skilið, nema
að því leyti er snertir íorna ísl. sögu og bókmentir.
Vér ætlum jafnvel, að sumum íslenzkum stúdentum
væri fult svo holt, að leita til annara háskóla enn j
háskólans í Kaupmannahöfn.
Loks getum vér ekki skilið, að neinar af þessum
til færðu ástæðum K. Maurers geti komið til greina,
þá verið er að ræða um heimflutning Hafnardeildar-
innar. Hér er að eins að ræða um það, hvar félags-
stjórnin eigi að hafa aðsetr enn eigi um það,
hvar félagið hefir starfstöðvar. Ef félagsdeildinni í
Khöfn verðr haldið framvegis, geta félagsmenn hér
heima, t. d. á Akreyri, á Isafirði, á Seyðisfirði o. s.
frv. krafizt, að deihlir verði stofnaðar hjá þeim.
Það má telja víst að Hafnardeildin verðr flutt
heim, þótt það kunni enn að dragast nokkurn tíma. j
Ástæðurnar fyrir því eru svo margar og gildar og j
alkunnar, að óþarfi er að telja þær upp. Nú er og
komin ný ástæða, og er hún sú, að betra er að á- j
vaxta sjóð félagsins liér enn í Kaupmannahöfn.
Þótt sumt hafi gengið á tréfótum í Reykja- j
víkrdeildinni á síðustu árum, getr það eigi fælt
oss frá að kreíjast þess, að öll stjórn félagsins komi
i hennar hendr. Hún ættiþó að öllum jafnaði að verða j
skipuð mestu mannvali af íslendingum, og á fundum
liennar mæta alþingismenn annaðhvort ár.
Áriö sem leið erlendis.
Árið sem leið hefir reyndar verið friðsamlegt á
yfirborðinu, enn það hefir samt verið þungbært frið-
arár fyrir þjóðirnar. Öll stórveldin, og þar fremst í
flokki Þýzkaland og Frakkland, hafa verið að tygja
sig alvæpni, svo að þau gætu rokið saman með sem
styztum fyrirvara. Hernaðar-kappstreitan hefir harðn-
að æ meira og meira, og alt bendir til að enn muni
harðna. Svona hefir gengið alt af síðan 1871, og
mun þessu fram fara þangað til ósköpin dynja yfir.
Alt árið hefir gengið á ófriðarspádómum, enn menn
eru nú fyrst á síðkastið farnir að leggja trúnað á
þá. Skoðanir nál. allra útlendra blaða fara í þáátt.
Spyrji menn, hver orsök sé þessa fárs og viðsjár, þá
er það ekkert annað enn herskaprinn. Varla er efi
á, að ágreiningsmál þau milli stórveldanna, er nú
standa á dagskrá, mundu geta samizt friðsamlega ef
öll stórríki Evrópu væru eigi gagntekin af sóttfári
hernaðarins. Með öðrum orðum: gríðarlegr sívaxandi
herkostnaðr hefir komið öndvegis stjórngörpum þjóð-
anna á þá trú, að stríð sé stórum ákjósanlegra enn
friðarástand það sem nú er. Þeir þykjast sjá, að
þjóðirnar fái ekki til langframa borið sligbyrði her-
kostnaðarins, svo að stríð og styrjöld verði á endan-
um eina ráðið til að losna úr þessum vandræðum.
Þegar svo er komið, eiga öll friðsamleg umbóta-
mál örðugt uppdráttar; vopnaglamrið fipar þjóðirnar
í framfarastörfunum. Hefir því litlu orðið framgengt
í þá stefnu árið sem leið. Á Þýzkalandi hafa öll
framfaramál staðið í stað, og nú er þar um ekkert hugs-
að nema herlögin. Eins er að sínu leyti á Frakk-
landi. Þegar Freycinet tók við völdum á öndverðu
árinu sem leið, bjuggust menn við, að hann mundi
fá mörgum umbótum framgengt, enn ekki varð af
þvi. Sundrþykki lýðveldisflokkanna var honurn hvar-
vetna til fyrirstöðu, og þegar honum var steypt úr
völdum, átti hann flest ógert af því" er liann hafði
lieitið þegar hann tók við. Nú er alira liugr áBou-
langer og íélögum hans.
England var árið sem leið eina landið, er reyndi
að koma á stórkostlegum réttarbótum. Jafnskjótt og
Gladstone í byrjun febr. mán. hafði myndað þriðju
ráðherrastjórn sína, var írska málið sett á dagskrá,
og á næstu fimm mánuðum fór um Bretland alt sú
pólitiska hreyfing, er komst á hæsta stig við kosn-
ingarnar í júní og júlí. Gladstone og írska málið
beið þar að vísu ósigr um stund; það saunaðist, að
ekki hafði tekizt að skapa nógu öflugan þjóðvilja til
að fá framgengt fullfrelsi írlands, enn málinu miðaði
þó drjúgum áleiðis. Þá er kosningastorminum slot-
aði og ráðaneyti Salisburys kom til valda, kyrði á
Englandi, enn það sem gerðist fyrir ármótin bendir
til, að lognið sé á enda. Við úrgöngu Chamberlains
hjóst skarð tnikið í ráðaneyti Salisburys, og samtím-
is lét Chamberlain í ljós, að sér og flokksbræðrum
sínum væri um ekkert annara enn hverfa aftr í
flokk frelsismanna, er þeir höfðu dregizt úr þegar
Gladstone hóf upp írska málið. Geti samizt svoum,
að Gladstone, Parnell og Chamberlain gangi saman
af nýju, þá mun aftrhaldsráðaneytið eiga skamt eftir
og valdaleiðin beind frelsismönnum. Að minsta kosti
eru íhaldsmenn nú svo bilaðir, þótt þeir kunni að
hanga enn um sinn í völdunum, að engin tiltök eru
að þeir fái neinu framgengt að marki í aftrhalds-
stefnu.
Þegar litið er á stjórnarfarið í Evrópu um og eft-