Fjallkonan - 08.04.1887, Blaðsíða 2

38
FJALLKONAN.
að frœðast um það er til almennra búnaðar og verkn-
aðar bóta horfir, og heyrast víða æði drembileg orð-
tök um búkunnáttu sveitarmanna, þótt enginn liafi
aflað sér neinnar reynslu með því að breyta til með
neitt.
Það er gamalt orðtak sem óvinir þekkingarinnar
hafa enn á vörunum og hljóðar svo: „Bókvitið er
ekki látið í askana“. Þetta var satt meðan ekki
vóru prentaðar aðrar bækr enn guðsorðabækr, og
sama má að nokkuru leyti segja ura það, þótt, nokk-
urar fornsögur væri prentaðar. Enn síðan gömlu
félagsritin fóru að koma út fyrir rúmum 100 árum,
síðan búnaðarritið Atli kom út og ýms rit Magnús-
ar Stephensens, enn einkum síðan á miðri þessari
öld, er blöð og gagnleg rit koma fyrst verulega til
sögunnar, er orðtak þetta orðið að örgustu lygi; og
ef sú setning er innrætt ungu fólki, verðr hún hættu-
legasti framfaraþröskuldr og velferðartálmun í marga
liðu. Það er að vísu satt, að gagnslaust er að lesa
leiðbeinandi rit og fara ekki eftir þeim; það er eins
og að heyra og lesa góðar ræður kennimanna og
betra þó ekki hugarfar sitt. Sumir segja að það sé
óviðkomandi trúarlærdómunum, hvernig menn yrki
jörðina og flest í bústjórninni, enn þeir eru næsta
ófróðir er svo hugsa; þar er víða bannað að vera
öðrum til þyngsla, alt iðjuleysi og ásælni ; þar er
boðin fyrirhyggja, sparsemi, iðjusemi, ráðvendni, mann-
úð, trúmenska i stöðu vorri og margt fleira, sem al-
ment kemr fyrir í búskapnum.
Flestum mun koma saman um, að reynslan sé ó-
lygnust. Enn það lítr svo út sem margir byggi alt
á sinni eiginni reynslu, enn færi sér eigi í nyt
reynslu almennings; þeir vilja aldrei reyna það, er
öðrum heflr orðið að góðu, sízt hafi það verið fært
í letr. Ekki vantar búnaðarritgerðir, eldri og yngri,
ef menn kynnu að nota sér þær, og nú er einnig
von á búnaðarriti frá ágætum búfræðingi, herra Her-
manni Jónassyni. Er nú vonandi að almenningr taki
því feginshendi og láti sér bendingar þess að kenn-
ingu verða.
Það er áreiðanlegr sannleikr, að góð og greinileg
þekking á náttúrunni og eðli hlutanna kringum oss
er skilyrði fyrir því, að vér getum vitað fótum vor-
um forráð og haft framsýni um lífsleíð vora.
A. Bjarnason1.
Frelsisgyðju líkneskiÖ við New York.
Það eru nú 20 ár siðan að nokkurir fræðimenn og
stjórnmálamenn vóru samankomnir í sönglistaskóla
(conservatorium) skamt fráVersölum. Þarvarð með-
al annars tilrætt um samband þjóða sín á milli og
sérstaklega um góðan þokka og þakklátt hugarþel
hverrar við aðra. í það mund var Ítalía fremr ó-
vinveitt Frakklandi, og var haft við orð, að Banda-
1) Grein þessi er dálítið stytt, þannig, að úr henni eru feld-
ir kaflar; að öðru leyti er hún að mestu óbreytt eins og hún
kom frá höfundinum. Ritstj.
ríkjunum væri farin að fyrnast endrminniugin um
frelsisstríðið.
Laboulaye sagði að Ítalía liti nú ekki lengr við
Frakklandi, enn um Bandaríkin væri alt öðru máli
að gegna; þar rendu menn huganum aftr um hundr-
að ára skeið ojg mintust þess, er synir Frakklands
útheltu straumum blóðs fyrir frelsi Ameríku; þeir
Frakkar, sem þar börðust, létu líf sitt fyrir þá frum-
setningu, sem þeir óskuðu að hrifi og gagntæki heim
allan; þessir hugprúðu menn kvöddu ættjörð sína og
fóru til Ameríku undir torustu Lafayettes þrátt
fyrir alla þá mótspyrnu og farartálma, sem stjórn
Frakklands reyndi að gera þeim. „Af þessu dæmi“,
sagði Laboulaye, „má sjá að ein þjóðin getr af
hreinum hugmóði hleypt sér i stríð og baráttu fyr-
ir frelsi annarar, og hér má sjá hinn heimsborgara-
lega bróðurhug, sem ber kynslóðirnar áleiðis eins og
samynnilega heild, og lætr þær hafa heita og inni-
lega hluttekning hverja fyrir annarar hamingju. Veg-
lyndi mannsins birtist hér í allri sinni tign, og ætti
að halda því á loft með einhverju minnismerki, sem
væri mikilfenglegt eins og hugmynd sú, er það
geymir í sér, og bæri geislaljóma sinn yfir bæði
löndin, Ameríku og Frakk!and“. Bartholdy mynda-
smiðr lilýddi á orð þessi með alvarlegri athygli, og
ásetti sér þegar að framkvæma tyrirmæli Laboulayes
og sýna hugmyndina í stórkostlegu listaverki. Fór
hann síðan til Ameríku og gerði frumdrátt til risa-
vaxinnar líkneskju, sem heita skyldi „upplýsing
heimsins fyrir frelsið“ ; það átti að vera frelsið í
kvenlegri myud, feiknastórri enn þó fagurri, með
geislabaug um höfuð og biys í hendi. Urðu margir
í Ameríku mjög hrifnir af þessu áformi Bartholdys,
og er hann kom til Frakklands var félag stofnað og
efnt til stórkostlegra samskota. Inngangsorð boðs-
bréfsins vóru eftir Laboulaye og hljóðuðu þannig:
„Minnismerki frelsisins verðr í verk komið aftveiinr
þjóðum; þær vinna bróðurlega að því jöfnum liönd-
um, eins og þær gerðu fyrrum meðan verið var að
afla frelsisins og sjálfforræðisins. Þaunig lýsum vér
fyrir öllum heimi yfir vináttu þeirri milli beggja
| þjóðanna, sem forfeðr vorir innsigluðu með blóði
sínu; það er fóstbræðralag, sem hvert lijarta mun að-
hyllast er berst af ást til ættjarðarinnar11. í sumar
er leið liafði Bartholdy lokið við myndastyttuna og
| lét Frakkastjóru flytja hana til Ameríku.
Myndastyttan er jötunslega stórvaxin. Frá fót-
stallinum upp að blysinu eru 46 metrar (metri liér
: um bil 38 þuml.); visifingrinn er 21/* metrar á
lengd; höfuðið 4'/4 metrar á hæð og komast fyrir í
því 40 manns i eiuu; augað er um ®/4 metrar um-
máls og nefið metra Iangt. Úr höfðinu má
ganga inn í blysið, og rúmar það um 12 manns. , I
blysinu, sem líkneskjan heldr á í hægri liendi, eru
5 rafmagnslampar, er hafa ljósmegin 30000 vaxljósa,
og sést ljóminn i 100 enskra mílna fjarlægð. Lik-
neskjan er ger af koparplötum, 2’/2 millimetra þykk-
um; hún vegr 200000 kílogrömm (kílogramm 2 pd.),
og eru þar af 80000 kílogr. kopar, hitt járn.
Líkneski þetta er hið langstærsta, er sögur fara
af, þar sem það er 151 fet áhæð; sólguðslíkneskjan