Fjallkonan - 23.07.1887, Blaðsíða 2

82
FJALLKON AN.
fyrr og halda betr áfram ; eftirslægjur, há, hlaðvarpagras, kál
og kartöflugras sé gott í súrhey; súrhey sé minna fyrirferðar, ]
fyrirhöfn á því minni, það verkist ætíð vel o. s. frv.
TJm banka eftir Jón Ólafsson alþingisraann (sérprentun úr
Andvara, 98 bls.). Þessi ritgerð er stærsta ritgerðin í And- j
vara í ár. Fyrst er i henni yfirlit yfir bankasöguna, þar næst
ljftst og greinilegt yfirlit yfir hin ýmsu störf banka. Ritgerð
þessi er mjög skemtilega rituð og fróðleg, enda hefir höfundr- j
inn stuðzt við fjölda margar útlendar hækr og rit um þetta efni. j
Yér erum ekki bærir að dæma um ritgerð þessa í hinum ]
ýmsu greinum bankafræðinnar, enn ráðleggjum öllum almenn-
ingi að lesa hana vandlega.
Nýr orðbókritari íslenzkr. Páll Þorkelsson, tann-
læknir í Rvík, hefir i mörg ár safnað til íslenzkrar orðbókar,
og hefir hann safnað miklu af orðum bæði úr hinum nýrri rit-
um og úr alþýðutali. Þetta safn er því mjög auðugt af orð-
um, sem ekki finnast í islenzkum orðbókum (eða „forn-norskum“
eða „forn-norrænum“, sem Norðmenn og Danir að orði komast).
Jafnframt hefir hann stundað útlend mál, einkum frakknesku.
Hefir hann nú samið frakkneskar þýðingar yfir hina íslenzku
orðbók sína, og sent út boðsbréf um að hann ætli að gefa út
„stóra íslenzk-franska orðbftk“, sem á að verða minsta kosti 100 j
arkir og koma út í heftum, 2—3 á ári. Enn fremr hefir hann i j
smíðum frakkneska orðmyndalýsing, er mun eiga að vera fram- :
an við orðbókina.
Þjóövinafélagiö.
Jftn Sigurðsson var i upphafi lífið og sálin í Þjóðvinafélaginu. ]
Eftir að hans misti við tftk Riddarinn tryggvi við taumhaldinu !
í félagsstjórninni. Beygði hann og kögursveinar hans félagið ]
þegar út af hinni upphaflegu braut sinni, og félagið varð for- j
lags félag, er gaf út allra handa rusl í gróðaskyni eins og „for- J
leggjarinn" heitinn. Landstjórnarmál vóru varla nefnd á nafn.
Andvari fyltist nýtum og ónýtum búnaðarritgerðum, og var nú
eigi lengr í honum andvari frelsisins, heldr ónota dragsúgr
frá einhverjum súrmjóikrsáium. Það lá við sjálft að þjóðin félli
í pólitískt öngvit.
Þessi ófagnaðr hefir haldizt nú í nokkur ár, enn siðustu árin
virðist sem félagið sé að ranka við sér. Það gaf út í fyrra
bftk Mills um frelsið, og er það ein hin nýtasta bók sem félag-
ið hefir gefið út, þótt hún sé ef til vill eigi fyllilega við hæfi
almennings.
Einhver skriffinskublær hefir verið yfir aðgerðum félagsius
þessi ár. Skýrslur félagsins hafa eigi verið prentaðar né reikn-
ingar; fundir liafa verið haldnir í pnkri og þingmenn einir hafa
haft þar atkvæðisrétt.
Með því, að svo lítr út sem þjóðhátiðarvíman sérokin afþjóð I
og þingi, þar sem ný barátta er hafin tim endrbætta stjórnar-
skrá, þá virðist korninn tími til að Þjóðvinafél. snúi aftr á hina
upphaflegu braut sína. Er vonandi að félagið snúist til aftr-
hvarfs og iðrunar á fundi þeirn, er haldiun verðr í sumar.
Félagið á góða liðsmenn i Þingeyjarsýslu þar sem Þjóðliðið
er, og væri líklega bezt að Þjóðliðið gengi inn í Þjóðvinafélag-
ið. Mætti þá breyta lögum félagsins í líka stefnu og lög Þjóð- j
liðsins eru, enda þarf að breyta þeim hvort sem er, þar sem j
pólitiskar ástæður eru nú talsvert öðruvísi enn þegar fél. var
stofnað.
Það mundi vera heppilegast, að fél. gæfi út pólitísk smárit,
nokkurs konar stjórnfræðilega barnalærdóma, og jafnframt smá-
ritgerðir um helztu áhugamál þjóðarinnar á hverju ári.
Þjófvinr.
SÝSLUMANNAÆVIR.
Alþingi 1885 veitti bókmentafélaginu 1500 kr.
styrk til að gefa út tímarit. sýslumannaævir o. fl.
Þennan styrk hefir félagið fengið útborgaðan úr
landssjóði, enn ekki fullnægt þeim skilyrðum, sem
þingið setti, þar sem það hefir dregið undan út-
gáfu sýslumannaævanna. Yirðist svo sem félagið,
eða félagsstjórnin, sem mestu ræðr með útgáfu bók-
anna, ætli að hætta við þetta verk, þegar það er
nýbyrjað, eins og félagið hefir áðr hætt við ýms rit,
þegar helmingrinn af þeim hefir verið út kominn
eða varla það. Þetta ráðleysi félagsins hefir eink-
um ágerzt síðan Jón Sigurðsson leið, enda hefir
félagsstj órnin síðan oft farið í glundroða og handa-
skolum. Veldr því að nokkuru leyti tvídrægni sú,
sem er í milli deildanna. Félagar eru mjög óánægðir
yfir þessu ráðleysis bruðli. Allir hljóta að viðr-
kenna að félagið kastar fé sínu á glæðr, er það
byrjar að gefa út bækr. og hættir við þær i miðju
kafi. Það getr verið, að sum af þessum hálfverk-
um félagsins hafi eigi verið sem hyggilegast stofn-
uð, né að öllu leyti við alþýðuskap, svo sem t. d.
útgáfa „Tölvisinnar"; enn það verðr þómestrskaði
og skömm fyrir félagið, að hætta við þau ófullger,
úr því það einu sinni hefir byrjað á þeim. Að því
er snertir sýslumannaævirnar, þá er Islendingum
mjög brugðið, ef þeir amast við söguritum sínum.
Það hefir verið fundið að sýslumannaævunum, að
þær væru mestmegnis nafnaupptalningar, ártöl og
ættartölur, enn menn gæta eigi þess, að þetta eru
einmitt þeir máttarviðir, sem hver söguritari verðr
jafnan að byggja á. Sýslumannaævirnar eru þann-
ig mikilsvert stuðningsrit fyrir hvern þann, er
skrifar sögu Islands. Yarla mun nokkur þjóð í
heimi vera jafnauðug af sögufróðleik og íslend-
ingar; íslenzk sagnaritun er svo víðskygn og fjöl-
þrifin, að hún lætr einskis ógetið sem nokkuð ber
á. Hver ættbálkr, hvert heimili, hvert örnefni á
sina sögu ritaða, meira og minna skíra og sam-
stæða, og við engrar þjóðar sögu kemr slíkr fjöldi
einstaklinga sem við sögu Islands. Þetta er að
miklu leyti að þakka ættfræðinni, er síðan í fom-
öld hefir verið iðkuð af öllum fróðleiksmönnum
landsins, enn nú virðist sá fróðleikr vera að líða
undir lok hér á landi, ásamt fornum sögulestri og
söguritan. Islendingar kunna sjálfir manna sizt
að meta ágæti hinna fornu bókmenta sinna. Þeir
leggja niðr að stunda söguvísindi; þeir hætta að
rekja og rannsaka ættir sinar um sama leyti sem
nágrannaþjóðirnar, Danir, Sviar og Norðmenn taka
að iðka þenna fróðleik og stofna félög til að safna
ættfræðilegum skýrslum. Ættfræðileg rit eru nú
gefin út á hverju ári á norðrlöndum, enda hljóta
allir fróðir menn að játa, að ættfræðin er sem ann-
að auga sagnfræðinnar og hefir einnig mikla þýð-
ingu í þjóðfræðilegu tilliti. Sjálfsagt ætti engin
þjóð að komast i hálfkvisti við Islendinga í þess-
ari fræðigrein, ef þeir legðu stund á hana, og það
yrði ekki lítill styrkr fyrir ættfræðina, ef sýslu-
mannaævirnar kæmu út, og yrði þá einnig þjóð
vorri til frægðar. Og það má ekki gleyma því, að
það er hrein og bein skylda félagsins, að halda á-
fram útgáfu sýslumannaævanna, skylda gagnvart
útgefandanum, sem unnið hefir að þessu verki í