Fjallkonan - 19.11.1887, Blaðsíða 3

FJALLKONAN.
135
Þegar safnið fékk loks ársstyrk til fomgripakaupa,
þá var þetta litla fé ekki einu sinni notad, stund-
um ekki meir enn að helmingi, enn fitlendingar
vóru þá famir að kaupa hér forngripi á hverju
ári. Þannig hefir landið mist fjölda af forngrip-
um síðan safnið var stófhað íyrir áhugaleysi og
smámunasemi þings og stjórnar.
Hina síðustu og hörðustu atlögu, er útlendingr
hefir gert til af safna forngripum hér á landi, gerði
hrogna-Feddersen. Honum varð furðanlega ágengt,
þvi að einstöku embættismenn, sem ekki eru enn
þá aldæla í þessu efni, útveguðu honum hluti og
halda því enn áfram; fyrir víst vitum vér þetta
um einn prófast á Yestríandi. Það er annars dá-
fallegt, þetta Feddersens vastr. Veitti ekki þingið
honum 3500 kr. til að ferðast hér til fiskirann-
sókna? Var hann hér ekki mánaðartíma og ver
þeim litla tíma til að rýja landið fornmenjum?
Nú var aftr forstöðumaðr forngripasafnsins látinn
sitja heima í sumar, og hefir Feddersen þvi haft
betra næði, að halda áfram forngripasöfhun sinni.
Fyrir skömmu hefir sfjórn Árna Magnússonar-
safnsins heimtað af forngripasafninu hér Hauks-
bókarskinnblöðin, og var þeim slept, þótt engar
löglegar sannanir kæmi fram um eignarheimild
þeirra. Þetta var hið eina skinnbókarbrot, er Is-
lendingar áttu nú sjálfir til minja um fornu rit-
öldina. Það var ofmikið að ætlazt til, að Danir
gætu unt oss að eiga það.
Þetta atvik ætti að minsta kosti að verða til
þess, að Islendingar krefðist, að söfn Dana skiluðu
hingað handritum og gripum, sem þau hafa feng-
ið að láni, eða tekin hafa verið án heimildar frá
oss. Af handritum ættum við að fá aftr visitazíu-
bækr og bréfabækr biskupanna, er lánaðar hafa
verið Á. M.: visitazíubók Stefáns biskups, bréfa-
bækr Ögmundar og Gizurar, máldaga Odds bisk-
ups, bréfabækr Gísla Oddssonar, Brynjólfs1 og Þórð-
ar; bréfabækr Jóns Vilhjálmssonar og Guðbrands (?),
skinnhandrit af hinum fornu máldögum, sem hér eru
að eins til í óvönduðum eða röngum afskriftum,
þótt „authentiskir“ séu kallaðir, og er enn nauð-
synlegra, að fá þá hingað rétta vegna þess, að
eignaréttr kírkna er bygðr á þeim. Áf gripum er
sjálfsagt að heimta Valþjófsstaðahurðina. Fleira
mætti sjálfsagt nefna af handritum og gripum, enn
fengjum vér það, sem hér er talið, væri það nokk-
ur bót í máli. Það er hvort sem er ekki um að
tala, að Island fái þann skaða bættan, er það hefir
beðið af missi skinnhandritanna og fleiri dýrgripa.
Enginn getr sagt, hve mikið framfaraefni það hefði
orðið landinu, ef fornritin hefðu geymst hér fram
á þenna dag.
„Nýja Sálmabókin“. Herra ritstjóri! Jeg þyk-
ist ekki vera orðsjúkari en hver annar; en þó ætla
jeg að segja það eins og er, að mjer fer að leiðast
úr þessu að sjá varla svo minnzt á „nýju sálma-
bókina“, að mjer sje eigi dreift við mótspypnu
gegn henni, með meiri eða minni ónotum, fyrir
*) Sex af Jieim brunnu í Khöfn 1728.
þá sök, að jeg eigi óseldar leifar af hinni gömlu
| sálmabók.
En þó munuð hvorki þjer nje aðrir geta komið
með nokkurt dæmi þess, að jeg hafi amast við
henni á nokkurn hátt eða reynt til að sporna við
innleiðslu hennar hjer. Einmitt af því, að svo vildi
til, að jeg eignaðíst nokkuð af leifum af hinni
gömlu sálmabók, hefi jeg hingað til gert mjer það
að reglu, að láta það mál hlutlaust með öllu.
Jeg veit mig og jafhlausan við, að hafa reynt
til að troða gömlu sálmabókinni upp á nokkurn
mann, sem Fjallk. ber okkur á brýn síðast, eigend-
um gömlu sálmabókarleifanna; það er hvorttveggja,
að jeg þykist ekki hafa þann verzlunarsið yfir höf-
uð, enda hefði þess sannarlega ekki þurffc um bók
þessa; það hafa svo margir viljað eignast hana til
þessa, bæði hjer og annarsstaðar.
Orsökin er ekki sú, að almenningur ímyndi sjer
j ekki, að nýja sálmabókin sje fullkomnari að mörgu
j leyti, heldur hitt fyrst og fremst, að fólk á svo
mikið af hinni eldri sálmabók, sem það hlifir sjer
við að fleygja, og þarf þá að bæta sjer fyrir van-
höld, meðan það er slíta henni betur, — það er
ekki fyrir fátæklinga að fleygja góðurn og óslitnum
fatnaði bara fyrir það, að þeim býðst annar ný-
móðins —, og í annan stað munu meðal annars
margir fella sig ekki meira en svo vel við, að sjá
suma hina eldri sálma “heflaða“ þangað til, í hinni
nýju sálmabók, að þeim finnst sem ekki sje eptir
nema hismið.
Reykjavík 9. nóv, 1887.
Björn Jónsson.
íslenzkr sögubálkr.
Þáttr af Þórði presti í Reykjadal.
[Eftir ritum Daða fróða o. fl.].
—-------
Foreldrar síra Þórðar vóru: Jón bóndi Jónssou A Laugar-
dalshólum, og um hríð bryti i Skálholti, og Þórunn Iiannes-
dóttir, prests í Saurbæ á Hvalfjarðarströnd Bjarnarsouar. Þórðr
fæddist 1698. Eftir skólaveru sína bjó hann í Miðdalssókn með
móður sinni; var hann lesiun nokkuð og sérvitr. Sira Ólafr
Jónsson var þá prestr í Miðdal, og bar hann það upp á Þórð,
að hann sækti illa kirkju og deildi á hann fyrir. Þórðr segir,
að hann tlytti ekki öllu oftar messu sjálfr, og kendi þá það
eina, er ekki væri vert að gera sér langar leiðir til að heyra.
Stóð svo með þeim deila af þessu um hríð, enn 1724 veitti amt-
maðr, Níels Fubrmann, Þórði Reykjadal, er sira Gísli dó, er
prestr var þar áðr, og varð hann að fá vitnisburð hjá sira 0-
lafi áðr hann yrði vígðr; bar þá prestr honum, að hann hefði
spilt æskumönnum með nokkurum hætti. enn það gat prestr ekki
sannað og dæmdist honum fésekt 1 prestadóini fyrir þann þvætt-
ing. Samt stóð Þórði það fyrir, og fékk hann eigi vígsln hjá
Jóni bisk. Ámasyni. Fór hann þá utan og framaði sig við há-
skólann og lærði hebresku, þótt honum skildist fátt rétt; var
hann allra manna næmastr og minnngastr. Tók hann próf við
háskólann og bar sig síðan upp fyrir Friðriki konungi 4., og
skipaði konungr Jóni biskupi að vígja Þórð. Kom Þórðr hing-
að aftr til lands 1728 og vígðist prestr að Reykjadal, og hafði
þá áðr um tvö ár þjónað þar Arngrímr prestr Pétrsson og veik
hann þaðan er Þórðr kom og fékk Kirkjubæ á Vestmannaeyj-
um. Eigi leið á löngu áðr síra Þórðr kæmist í óvingan við sókn-
armenn sína og var það að kenna sérlyndi hans. Var það á
öðrum jólum, er hann var þar, að svo bar til að haun komst í
orðadeilu við bónda þann er Guðmundr hét Þorsteinsson og bjó
að Kópsvatni, gildr bóndi, og sagði prestr við hann: „Ekki