Fjallkonan - 28.03.1888, Síða 3

28. mars 1888.
FJALLKONAN.
35
s.tjórnarskrármálsins, alþýðumentunarmálið, þjóðjarða-
sala, samþyktavald héraða, lagaskólamálið o. s. frv.,
öll hin sömu aðalmál. sem rædd mundu verða á
næsta alþingi. ísafold vill eingöngu ræða stjórnar-
skrármálið. Þjóðólfr vill skjóta því til þingmanna
Þingeyinga, Jóns alþingisforseta á Gautlöndum og
Benidikts Sveinssonar, erbáða mátelja forgöngumenn
málsins, að þeir kveði á um, hvort fundrinn skuli
haldinn í sumar eða ekki. ísafold ræðr eindregið
til þess. að fundrinn verði haldinn að ári, rétt fyrir
þing, og verði sem fjölskipaðastr af fulltrúum öðr-
um enn þingmönnum. Hún ætlast til að þingmenn
sæki fundinn ókeypis.
Engar mótbárur hafa komið gegn hinni upphaf-
legu tillögu í Fjallk., að fundrinn ætti að koma sam-
an í sumar. Kostnaðrinn verðr hinn sami, hvort heldr
sem væri, ef þingmenn sæktu fundinn ókeypis. Enn
líklegt þykir að áhuginn á aðalmálefni fundarins,
stjórnarskrármálinu, yrði ekki meiri, þótt það væri
lagt á hylluna um eitt ár. Mál þetta mun vera nægi-
lega rætt í blöðunum; sum blöðin flytja sömu grein-
arnar um þetta mál hvað eftir annað; að eins víkja
við orði og orði. Yirðist því engan slíkan undirbúning
þurfa til að ræða málið á Þingvallafundi.
Ef sjálfsagt þykir að fela þingmönnum Þingey-
inga að kveða á um það, hvort fundrinn skal heldr
haldinn í sumar komandi eða rétt á undan þingi
1889, þá mundi einnig rétt að fela liinum sömu
mönnum að ákveða verkefni fundarins. Mundi annars
eigi réttara að fleiri þingmenn enn þessir tveir einir kæmu
sér saman um þetta mál? Síst mun þurfa að efa,
að Benidikt Sveinsson og Jón á Gautlöndum sé í
miklu áliti hjá þjóðinni og að hún treysti þeim í
þessu máli, enn þegar skera skal upp herör um alt
land, mundi eigi veita af fleiri forgöngumönnum. Á-
huginn með stjórnarskrármálið er ekki meir enn svo
vakandi í sumum héruðum; óánægjan með ýmsar að-
gerðir þingsins, harðærið og vestrfarafýsin dregrallvíða
hugi manna frá þessu allsherjarmáli.
Allar þjóðir sem vaknaðar eru frjálsræðismeðvit-
undar og berjast fyrir sjálfstjórn halda fram kröfum
sínum hvildarlaust; þær heyja sífeldan bardaga í
blöðuin og á fundum, flokkr móti flokki, þar lil eitt-
hvað vinst. Hér vilja menn hvílast smásaman og
leggja árar í bát.
Ef halda á þjóðinni vel vakandi í stjórnarskrár-
málinu, ætti að halda Þingvallafundinn í sumar.
Þjóðlestir,
-W^flr-VV-VV
(Framh.) Það er orðið mjög algengt á síðustu
árum, að minsta kosti á Suðrlaudi, að óhlutvandir
menn svikja út veðlán í fasteignum eða húsum
til að geta síðan fengið peningalán í almennum
sjóðum eða í bankanum. Þegar svo gjaldfrestrinn
er útrunninn, verðr jarðeigandinn eða húseigandinn
að láta eign sína bótalaust. Það er öll þörf á að
vara menn við slíkum lánum, þótt lánbeiðandi tali
fagrlega og bjóði góða kosti; sumir jarðeigendr
hafa verið svo einfaldir, að þeir hafalátið lánbeið-
endr ginna sig á nokkrum tugum króna, er þeir
látast gefa fyrir greiðann. Nú er það einnig farið
að tíðkast, að vélræðamenn ginna einfeldninga til
að skrifa undir víxla í féflettingarskyni, og á það
sér einkum stað í Rvik. — Það er víst nokkur
munr á áreiðanleik manna í viðskiftum í ýmsum
héruðum landsins. Einna óáreiðanlegastir munu
í þeir vera, er búa í verslunarstöðum eða í grend við
þá, enda eru þar venjulega verstu heimkynni ör-
birgðarinnar.—Hér í Rvík eru menn t.d. ærið skuld-
seigir. Fjárnám er mjög títt á almennum gjöldum,
í enda hjá efnamönnum.— Á uppboðum bjóða menn
hér oft geypiverð í hluti, stundum meira enn hlut-
; irnir kosta, enn það gengr ekki eins greitt að fá
borgunina hjá kaupanda. Yenjulega verðr að taka
andvirðið fjárnámi og selja síðan á uppboði; gengr
þetta þannig koll af kolli, að hér eru eilíf uppboðs-
þing. - Eftir þeirri reynslu sem blaðaútgefendr
hafa um skilsemi manna í ýmpum héruðum lands-
ins, eru Skaftfellingar áreiðaníþgastir menn í við-
skiftum. Þá eru Árn«singar, Vestmanneyingar,
Rangæingar, Múlasýslubúar. Norðlendingar eru
engu skilvisari enn Sunnlendingar og Vestfirðing-
ar, enn það kemr ef til vill af því, að peningaekla
í er einna mest nyrðra. Að þvi er sérstaklega snert-
ir borgun fyrir Fjallkonuna, hafa útsölumenn henn-
ar staðið mjög vel í skilum að jafnaði. Annars
verða blaða og bókaútgefendr oft að sæta óskil-
semi af viðskiftamönnum; það er eins og mönnum
finnist ekki jafnskylt að borga bækr sem annan
varning, líkl. af því að mörgum er innrætt hið
J gamla búralega orðtak, að „ekki séu bækrnar látn-
j ar i askana". Það var ekki nema eðlilegt, þótt
menn kæmust þannig að orði áðr, þegar varla var
annað prentað enn léttvægar guðsorðabækr, og eng-
in bók kom út sem neitt hagsýnisvit var i. Nú
er öðru máli að gegna; nú viðrkenna menn al-
mætti mentunarinnar; nú sjámenn, að sá er kostn-
aðrinn mestr, að kaupa ekki nytsöm blöð og bækr.
Ef þjóðinni tekst að létta á sór hinni þungu
byrði verzlunarskuldanna, þá er vonandi að hún
bæti jafnframt ráð sitt og fari framvegis hyggileg-
ar að. Kaupmönnum er oft kent um, að þeir bindi
viðskiftamenn sína á skuldaklafa, láni takmarka-
laust þegar vel lætr í ári og hafi svo skuldunauta
sína eins og beljur á bás meðan nokkuð er af þeim
að hafa. Enn að miklu leyti mega bændr sjálfum
sér um kenna; þeir eru sjálfráðir, og þeir fara oft
mjög ráðlauslega að. Þegar farið er í kaupstaðinn,
þá verðr það oftast nær það fyrsta, að taka út ýms-
an glysvarning, léreft og þessháttar, þar næst kaffi
og sykr, og svo eitthvað af tóbaki og brennivíni;
þegar svo þetta er alt fengið, er úttektin orðin
jafnmikil eða meiri enn það sem inn var lagt, og
nú fyrst kemr bónda til hugar, að hann þarf að
kaupa matbjörg handa heimilinu. Hann verðr þá
j að fá nauðsynjavörurnar til láns, því án þeirra má
hann sist vera, og kaupmaðr getr ekki synjað hon-
um um þær. Þegar að skuldadögunum kemr, beitir
kaupmaðr lögsókn, eða lætr jafnvel skuldunauta veð-
setja sér allar eigur sinar og alt sem þeir kunna
að eignast framvegis; það eru harðir kostir, sannr
þrældómr.
Nú er vonandi að menn læri betri verslunaraðferð,
' meiri hagsýni og skilsemi i pöntunarfélögunum.
Ein tegund af sviksemi í viðskiftum er hin
hirðulausa meðferð á innlendum verslunarvörum,