Fjallkonan - 05.09.1888, Page 2

102
F JALLKON AN.
ö. septbr. 1888.
skap og mannúð einhvers manns, þykir rétt að
miða við það, hversu hann reynist þeim er undir
hann eru gefnir; sá er t. d. kallaðr góðr húsbóndi,
er fer vel með hjú sín; enn sá sem breytir illa við
þau, og yfir höfuð hver sá, sem leg.st á lítilmagn-
ann, getr trauðla haft góðan mann að geyma. A
sama hátt getr sú stjórn engan veginn góð kallasti
sem kúgar hinar lægstu stéttir mannfélagsins eða
einhvern hluta þegnanna, og af slikri stjórn er
einkis góðs að vænta, meðan hún bætir ekki ráð
sitt.
Yér skulum nú bregða oss i einn afkyma
danska rikisins, þar sem heima á hinn fámennasti
og fátækasti þjóðflokkr, er danska stjórnin hefir
yfir að ráða, og sem stendr á lægstu stigi í and-
legri og líkamlegri menning. Það eru vesalings
Grrænlendingar.
Grænland er næst Islandi allra landa, og hið
eina land, er numið hefir verið af íslendingum. Það
er þvi líklegt, að íslendingum þyki fróðlegt að
fregna þaðan úr landi, sérstaklega um það, hvern-
ig danska stjórnin breytir við þessa aumustu þegna
sína.
Á Grrænlandi er enn einokunarverslun, eins og
fyrrum var hér á landi sorglegrar minningar, enn
þó miklu harðúðugri. Þangað mega eigi sigla
önnur kaupför enn þau, er heyra til grænlensku
einokunarversluninni, sem rekin er á kostnað danska
ríkisins. Onnur skip inega að eins fara til bygð-
arinnar Ivigtut, þar sem kryolit-námurnar eru, og
þó með því skilyrði, að þau flytji eugar aðrar vör-
ur burt enn kryolít, og allra síst farþega, og er
þessa stranglega gætt. Kaupförin mega heldr ekki
flytja neinn Grænlending iir landi, nema með leyfi
stjórnarinnar.
Grænlendingar eru þannig að lögum bundnir
við fæðingarþúfu sína; þeir eru i svipaðri jarð-
festuánauð og danskir bændr vóru í fyrir 100 ár-
um, og verri þó, því að í Danmörku vóru bændr
að lögum lausir um fertugt, enn á Grrænlandi er
ánauðin ævilöng.
Stjórnin tekr reyndar stöku Girænlending til
að kenna þeim verklegt nám, einkum trésiníði og
tunnusmíði, enn þeir eru fluttir heim aftr og hafð-
ir í þjónustu grænlensku verslunarinnar ævilangt.
Ef útlendingr kvongast á Grænlandi innlendri
stúlku, lendir hann að nokkru leyti í sömu fordæm-
ingunni, og verðr að skilja eftir konu og börn ef
hann vill fara úr landinu, nema sérstakt leyfi komi
til, sem örðugt er að fá.
Hvers vegna hafa Danir lagt þetta tjóðr á
Grænlendinga? Til þess að geta einir setið að
krásinni, til þess að geta einir og óhindraðir rekið
einokunarverslunina sína. Þessu geta þeir haldið
áfram meðan nokkur Grænlendingur er uppi.
Vér skulum nú drepa litið eitt á landið og
lifernishætti íbúanna.
Sá hluti Grænlands, sem hinar dönsku nýlend-
ur eru í, nær frá 60. norðrbreiddarstigi til hins 73.,
eða er um 200 mílur á lengd. Skip geta að eins
gengið að vestrströndinni; við austrströndina er
sífeldr is; miðhluti landsins er tómir jöklar, er viða
ná í sjó fram beggja megin. Þrjá mánuði af árinu
er sólbráð, og þetta er vorið, sumarið og haustið á
Grænlandi. Enn ekki er hitinn meiri enn svo um
sumartímann, að venjulega er frost í forsælunni. Á
| vetrum er kuldinn svo mikill, að kvikasilfrið frýs
(yfir 30° R.).
Árið 1883 vóru í þessum bygðu héruðum Græn-
; lands 9,844 íbúar. Fólkið fækkar ár frá ári.
Húsakynni Grænlendinga eru kofar, hlaðnir úr
grjóti með moldarlögum eða mosa á milli, með
j flötu þaki á röftum. Dyr eru svo iágar, að skríða
verðr inn um þær. Koíárnir eru oft um 20 fer-
: hyrndar álnir að inuanmáli, og sofa heimilismenn
í öðrum helmingi kofans með hundum sinum. Hús-
gögn eru þar að kalla engin, nema einskonar lamp-
sem ljósfæri, ofn og eldunaráhöld.
Aðalatvinnuvegr Græniendinga er selveiðar
með skutli. Á sumrin fara Grænlendingar á bát-
um sínum langt frá landi til útskerja, þar sem
selrinn hefst við. Bátarnir eru tvenskonar, kven-
bátar og „kajakkar", gerðir úr selskinni. Kajakk-
arnir eru að eins fyrir einn mann, enn á kvenbát-
unum geta verið fleiri. Þegar Grænlendingar eru
í veri, hafa þeir ekki annað skýli enn þeir hvolfa
yfir sig stærri bátunum.
Ef selveiðin bregst vegna ísa eða óveðráttu er
oftast hungrsneyð fyrir dyrum. (Framh. næst).
Fóðrbirgðamálið.
Eftir Björn Bjarnarson búfræðing.
Eins og tekið hefir verið fram í „Fjallkonunni“,
er það eigi fjarri vegi að ræða um fóðrbirgða-
tryggingarmálið í blöðunum nú á milli þinga; því
það má hér um bil eiga víst, að það verðr „tekið
fyrir á hverju þingi“ þangað til það nær fram
að ganga, eftir loforði framsögumannsins í þvi máli
í neðri deild í f.sumar (P. Br.). sem vonandi er að
verði gamall þingmaðr. Enn það vil óg vona, að
hann haldi eigi alt of fast við það form, sem mál-
ið var borið fram í á þingi í f.sumar, og sem hann
einnig hefir haldið fram i „Þjóðólfi", því ég er
hræddr um að það só eigi heppilegt. Hér skal óg
eigi fara frekar út í málið í heild sinni i þetta
skifti. Að eins vil ég taka það fram, að ég hefi
bestu trú á heyásetningum, sem sóu alveg frjálsar
og óþvingaðar ráðleggingar og leiðbeiningar reyndra
og gætinna búmanna, hinna liklegustu í hverri
sveit, og vil ég að bændr eigi jafnan kost á slík-
um ráðleggingum, enn sóu sjálfráðir að þvi, hvern-
ig og að hve miklu leyti þeir færa sór þær í nyt;
þvi ég er þess fullviss, að menn munu með timan-
um venjast, við að hagnýta sér þær róttilega. Á
sama hátt er ekkert á móti því, að þar sem menn
vilja reyna að koma upp forðabúrum á sama hátt
með frjálsum samtökum. geti það haft góðan árangr;
enn ég hefi óbeit á öllum þvingunarmeðulum í
þessu máli. Hr. Páll Briem segir reyndar, að í
frumvarpi atvinnuveganefndarinnar hafi að eins
verið farið fram á lieimildarVög; enn til hvers? Þar
sem menn koma sér alment saman um, að hafa
heyásetning og forðabúr, þarf eigi sérstakrar laga-
heimildar við, enn hana þarf til að geta dregið þá
með nauðuga, sem eigi vilja verða með af frjálsum