Fjallkonan - 29.09.1888, Blaðsíða 2

110
F JALLKON AN.
29. septbr. 1888.
lögboðin þar. í mörg ár hefir prentsmiðja verið í
Godthaab, og Grrænlendingar hafa talsverða bóka-
gerð; það eru ekki guðfræðibækr einar, heldr al-
þýðlegar fræðibækr og ýms smárit, er innlendir
menn hafa samið og gefið út. Síðan 1861 hefir
tímarit komið þar út, sem heitir „Atuagagdliutit,
nalinginarnik tusaruminasassunik univkat“ (þ. e.
„til lestrs, frásagnir um ýms skemtandi efni“).
Ritstjórinn er kynblendingr, og heitir Lars Möller;
hann er jafnframt prentari og dráttlistarmaðr og
sker sjálfr myndir í tímaritið.
Grænlendingar eru mjög hneigðir tll söngs
og læra sönglög norðrálfumanna og gera sjálfir
texta við þau.
Allir útlendir ferðamenn bera Grænlendingum
vel söguna, segja þá ráðvanda, iðna og þrautgóða.
Hinum heiðnu Eskimóum er viðbrugðið fyrir
ráðvendni; hafa þeir þó alls engan átrúnað og eng-
ar lagasetningar að hegða sér eftir.
Það má telja víst, að Grrænlendingar ættu góða
framtið fyrir höndum, ef danska stjórnin slepti þeim
úr verslunar og bólfestu ánauðinni. Þeir mundu
brátt læra að færa sér verslunarfrelsið í nyt, hag-
leikr þeirra mundi þá koma þeim að góðu haldi,
og þeir mundu betr geta stundað veiðiskap sinn;
þeir mundu ef til vill leita burt til byggilegra
landa, enn hafa að eins verstöð á Gfrænlandi.
Menn kunna að segja, að Grænlendingar hafi
ekki þann þroska, er þarf til að geta notað
sér verslunarfrelsi, og að það mundi verða þeim
hefndargjöf; sama var sagt um Islendinga bæði
þegar einokuninni var létt af og eins þegar versl-
unin var látin alveg laus; þetta hefir reynst svo
um sumar viltar þjóðir, enn mun víðast hafa verið
að kenna eftirlitsleysi landstjórnarinnar.
Svo mikið er víst, að fari hinu sama fram, og
Danir haldi enn um mörg ár áfram einokunarversl-
un sinni á Grrænlandi, er eigi annað sýnna, enn
að þessi litli þjóðflokkr veslist upp meir og meir
og hverfi úr sögunni áðr enn langt líðr.
Það er fróðlegt að bera saman meðferð Eng-
lendinga og Dana á útlendum þeirra. Englend-
ingar eiga flestar og stærstar útlendur allra þjóða,
enn þeir gera þeim að kalla öllum jafnt til, manna
þær upp og veita þeim fullkomna sjálfstjórn, svo
að þær mega heita óháðar heimalandinu. Danir
eigna sér að eins Island og Grænland auk minni
eyja. Hvernig hafa þeir farið með oss Islendinga ?
Yér höfum nú athugað, hve mannúðlega þeir fara
með Grænlendinga enn í dag. Hjá dönsku stjórn-
inni „lifir andinn æ hinn sami“, þó kraftarnir
þverri og smámsaman saxist á limina hans „Sören-
sens“.
Geta menn nú ætlast til, að sú stjórn, sem er
svo fastheldin við fornar einveldiskreddur, að hún
heldr hinum lítilmótlegustu af þegnunum í ból-
festutjóðri og undir verslunareinokun, muni góð-
fúslega veita öðrum hluta þegnanna fullkomna
sjálfstjórn og innleiða þingræði eftir breskri fyrir-
mynd?
„Geta menn lesið fikjur afþyrnum eða vinber
af þistlum ?“
Það er ekki að furða þótt seigt gangi að fá
dönsku stjórnina til að veita Islandi fulla sjálfstjórn,
ekki að furða þótt nýja stjórnarskrármálið fái dauf-
ar viðtökur hjá stjórninni.
Menn segja. ef til vill, að ólíkum sé saman
að jafna, Eskimóum og Islendingum; Islendingar
hafi söguleg réttindi o. s. frv., enn Eskimóar
ekki.
Enn samkvæmt hinu helga lögmáli náttúru-
réttarins verða allar þjóðir að metast jafnréttháar,
hvort sem eru Islendingar eða Eskimóar. Tyrkir
eða Gyðingar, hvítir menn eða svertingjar.
Og þeim, sem skilja ekki þessa setningu eða
telja öðru máli að gegna um rétt íslendinga enn
Grænlendinga, getum vér að endingu sagt það, að
Danir leggja Islendinga sem þjóð að jöfnu við
Eskimóa. Það hefir Danskrinn sjálfr sagt oss ný-
lega firir1 munn spámannsins Tryggva Gunnars-
sonar í Isafold.
Verum samt vongóðir. „Allir dagar eiga
kvöld, eins um Dana fer nú völd“.
Kafli úr sunnudagsprédikun,
er prestr einn á Suðrlandi lluttj fyrir skömmu.
--------„Hið mesta tjón og undir eins hin stærsta
synd, er forfeðrum vorum varð á, var sú, er þeir
höfnuðu þjóðfrelsi því. er guð liafði gefið þeim og
gerðu sig að konungsþrælum. Undrist ekki, góðir
bræðr, þótt ég nú sem oftar vitni til sögu lands
vors, því að í sögunni er fólgin þjóðreynsla vor, og
er hvorttveggja, að ég liygg það fólk lítt fallið til
framfara, sem ekki gefr gaum að undanfarandi reynslu
sinni, enda er óefað, að margan þarfan siðalærdóm
má af sögunni nema. Yér segjum þá, að forfeðr
vorir liafi mikla synd framið. er þeir höfnuðu frelsi
sínu. Ef vér viljum meta stærð einnar syndar, þá
getum vér það best með því. að skoða afleiðingar
hennar; ef vér sjáum syndahegninguna. getum vér
af henni ályktað um stærð brotsins. Nú er kunn-
ugra enn frá þurfi að segja, að vér líðum hegninguna
enn í dag; vér berum gjöld þess enn í dag, að for-
feðrnir höfnuðu frelsinu á 13. öld. og vér höfum sem
þjóð úttekið eymd og undirokun og aftrför í fylsta
mæli alt til þessa. Hvílíkr ódæmaglæpr má sá vera,
er ein kynslóð manna, sú er til vann, fær ekki und-
ir risið, heldr þarf margar aldir og kynslóðir til að
afplána? Hið sanna er, að veraldarsagan vottar þrá-
sækilega, að engin synd vinnr til slíkrar hegningar
sem burtskúfun frelsisins, og veldr vitanlega það, að
það er ekki burtskúfun neinnar einstakrar dygðar
eða dáðar, því að það væri sök sér, heldr er það
burtskúfun sjálfs hæfileikans til að fremja nokkra
dygð eða dáð. Þessi sannindi hafa landsmenn vorir
enn tæplega sett sér fyrir sjónir. Að hætta að ann-
ast málefni sjálfs sín og varpa þeirri umhyggju upp
á aðra, er að álíta sem sérstaka blindni, heimsku og
ónáttúru. Það er þá í stuttu máli að segja, eftir
vitni allrar mannkynssögu, að burtskúfun frelsisins,
burtskúfun sjálfsforræðis og sjálfsstjúrnar, er synd,
sem breiðir náttmyrkr volæðis yfir lönd og lýði, ytir
þúsundir og miljónir manna, yfir alda og óborna,
verkar eigi að eins spilling einnar kynslóðar, heldr
1) firir=per rita ég ekki með y. — Bitstj.