Fjallkonan - 27.01.1891, Blaðsíða 2

14
FJALLKON AN.
vm, 4.
landsmenn borga prestastéttinni nokkuð á 3. hundr-
að þúsund króna.
Enn skyldi nú prestastéttin borga þetta fóðr sitt
með þeim verkum, sem hún innir af hendi í þarfir
þjóðar vorrar?
Ég veit reyndar að sumum mönnum kann að þykja
þessi spurning ósvinna ein, enn ekki sé ég neina brýna
ástæðu fyrir því að svo þurfi að vera, og sökum þess
skal ég leitast við að svara henni með fáum orð-
um.
Meginstarf presta má óhætt segja að megi inni-
fela í einu atriði og það er uppfræðing þjóðarinnar
í guðsorði, það er að segja í trúarbrögðum og siða-
lærdómi, og að auki eiga þeir að sjá um að börn læri
skrift og reikning samkvæmt lögum.
Nú veit ég vel að hávaði (eða máske mér sé óhætt
að segja hver og einn einasti maðr) þjóðar vorrar
mundi eigi vilja skifta þekkingu sinni íþessum grein-
um fyrir gull eða silfr, hversu mikið sem í boði
væri. Enn þá liggr fyrir að spyrja: Eigum vér
þessa þekkingu vora eingöngu undir prestunum?
Höfum vér hana einvörðungu frá þeim? Stendr hún
og fellr með þeim?
Ég sé ekki betr enn að óhætt sé að neita þessum
spurningum. Aðal-uppfræðslan sem börnum er veitt
í trúarbrögðum og siðalærdómi er, auk erfisagnar
þeirrar, sem gengr frá foreldrum til niðja, fólgin í
„kverinu“, og það eru ekki prestar, sem kenna börn-
um kverið, það er alþýða manna, það eru heimilin
og barnaskólarnir, þar sem þeir eru. Prestar hafa
ekki meira á hendi í því tilliti enn eftirlitið, að þau
læri það (kverið) og skilji, og sama er að segja um
hina lögboðnu barnakennslu í skrift og reikningi. E»að
sem fullorðin alþýða veit í trúar og siða fræði munu
allir geta skilið að hún hefir minna úr prédikunum
presta á stólnum, er tæplega mun jafna sig í að hver
maðr hlýði 5—6 sinnum á ári, heldr enn úr hug-
vekjum og postillum er hún heyrir á hverjum degi
allan vetrinn og flesta sunnudaga á sumrin.
Enn þegar málinu víkr svona við, þegar það er
aðal-embættisskylda presta að fræða alþýðu í trú og
siðafræði, og þegar hún svo á minstan hluta þekk-
ingar sinnar í þessum greinum prestinum að þakka —
þá ætla ég að ekki sé ofdjarflega að farið að álykta
sem svo, að prestahaldið alls ekki borgi sig með þeim
starfa sem þeir nú á hendi hafa. [Heidr áframj.
Efnahagr íslendinga í Ameríku.
Fyrir árslokin síðustu vóru prentaðar hér „Skýrsl-
ur um hagi íslendinga í Ameríku (Manitóba og Norð-
vestrlandinu í Kanada) sumarið 1890“ og hafa þessar
skýrslur verið sendar út um alt land. Þetta er lítið
ágrip af skýrslum, sem stjórnin í Kanada hefir látið
gera í sumar er leið í nýlendum íslendinga; í þeim
skýrslum er tilgreint nafn hvers búanda í nýlendun-
um, hvenær hann hefir reist þar bú, hve margt fólk
hann hefir í heimili, hve mikið hann hefir af rækt-
uðu landi, hve mikið hann á af fénaði, hvers virði
húseignir og búsáhöld eru, hve mikið fé hann hafði
til að byrja með búskapinn, hve skuldugr hann er
og loks hve mikið eignir hans eru metnar í dollara-
tali. Þetta er alt gert eftir framtali bændanna sjálfra.
Yér höfum nú kynt oss frumritin að þessum skýrsl-
um og borið þær saman við fáein bréf frá íslcnding-
um í þessum nýlendum, sem vér höfum getað náð h',
og höfum vér ekki orðið annars varir, enn að skýrsl-
unum og bréfunum beri hér um bil saman, að svo
miklu leyti sem bréíin skýra frá efnahag manna þar.
Eftir þessum skýrslum virðist svo sem efnahagr ís-
lendinga í þessum nýlendum sé furðanlega góðr eftir
ástæðum, þar sein allr fjöldinn hefir byrjað búskap-
inn með litlum efnum.
í Argyie-nýlendunni eru langflestir efnaðir menn
og efnahagrinn þar jafnastr, enn þangað geta ekki
fleiri flutt, því að lönd eru þar öll uumin. í Argyle-ný-
lendunni vóru í ágúst 1890 113 búendr. Efnaðastr
þeirra er Sigurðr Kristófersson úr Þingeyjarsýslu,
er metr eignir sínar yfir 10,000 dollara virði. Hann
kom þangað 1881 og byrjaði með 250 doll., enn mun
hafa grætt mest á kaupskap. Ymsir eru þar Heiri vel
fjáðir menn, svo sem Þorsteinn Jónsson af Melrakka-
sléttu (7,745), Björn Andrésson úr Skagafirði (7,145),
Jónas Jónsson úr Skagafirði (6,725), Skafti Arason
úr Þingeyjarsýslu (6,550), Árni Sveinsson úr Fá-
skrúðsfirði (5,595), Jóhann Jónsson frá Eyrarlandi
(Eyjafirði) (5,540), Björn Sigvaldason úr Axarfirði
(5,240) o. s. frv. Að öllum jafnaði virðist svo sem
Þingeyingar komist best áfram í Ameríku, enn ekki
verðr með vissu sagt um það; hitt er víst, að úr
engri sýslu landsins hafa jafnmargir að tiltölu farið
til Ameríku sem Þingeyjarsýslu. — Þessi nýlenda er
nú 10 ára gömul, enda mun hún fremst af öllum ís-
lendinga bygðum í Ameríku.
Þingvalla-nýlendan gengr næst Argyle-nýlendunni
að efnahag. Efnuðustu bændr þar eru Ólafr Ólafs-
son frá Yatnsenda í Gfullbringusýslu (2,160), Krist-
ján Helgason (2,653) og Jón Magnússon (2,595).
Þessi nýlenda er að eins 4 ára gömul.
Álftavatns-nýlendan er aftr fátækari. Þar vóru í
júní 1890 að eins 32 búendr, enn þeir munu hafa
fjölgað nokkuð síðar á árinu. Efnaðastir þeirra vóru
þeir Árni M. Frímann (1,630) og Jón Sigfússon
(1,940). Þessi nýlenda er að eins fjögra ára gömul.
Höfuð-ókostr hennar er það, að hún er of vot-
lend.
Frá Nýja íslandi höfum vér að eins séð skýrslur
úr nokkrum hlut nýlendunnar. Efnahagr íslendinga
þar mun ekki vera jafngóðr sem í Árgyle-nýlendunni
og Þingvalla-nýlendunni, enn flestir munu þó kom-
ast þar af. Þar mun samt minst um framfarir, og
veldr líklega mest samgönguleysið, því að þangað
liggr engin járnbraut. Aftr hafa Ný-íslendingar
góð hlunnindi af fiskveiðum í vatninu.
Frá Alberta nýlendunni, Qu’Appelldalnum og bygð
íslendinga í British Columbia (vestr við Kyrrahaf)
höfum vér ekki séð fullkomnar skýrslur.
Það væri fróðlegt, að fá aðrar eins skýrslur frá
bygðum íslendinga í Bandaríkjunum, sem einkanlega
eru i Dakota og Minnesota.
Hér um bil þriðjungr þeirra íslendinga, er vestr
hafa farið, býr í Winnipeg. Um hagi þess fólks er
ekki hægt að fá glöggvar skýrslur, enn eftir því sem
blöðin segja, bæði íslensk og ameríksk, standa ís-
lendingar ekki á baki öðrum aðkomendum þar í
bænum.
/'