Fjallkonan - 06.09.1892, Blaðsíða 2

142
FJALLKONAN.
IX, 36.
Tíund — Verðlagsskrá — Þorlákr alþm.
Eg hefi þegar fyrir löngu sent ritstjóra Isaf.
svar til Þorláks alþm. Guðmundssonar gegn grein
hans í Isaf., 63. hlaði, enn hann neitaði því við-
töku af því að hann, eins og hann síðar sagði mér,
væri á móti skoðun minni á málefninu. Af því
Fjallk. og Isaf. eru nokkuð ólíkar, kemr svarið hér
nokkuð öðruvísi, og ég tek það fram, að ég ætla
ekki að elta Þorlák i öllum hans útúrdúrum frá mál-
efninu, enn tala um aðalatriðin.
Hann segir fyrst „að lög um lausafjártíund séu
nokkurn veginn auðskilin hverjum skynberandi
manni". Eg efast um það, og að þau séu það ekki,
sýnir ritgerð sem síðan hefir komið út í ísaf.: „Tí-
undarlög og tíundarsvik“, eftir Eyjólf Gruðmunds-
son í Hvammi. Þá segir Þorl., „að tíuntjbær sé
allr sá fénaðr eða fénaðartegundir, sem upp eru
taldar í 2. gr. laganna, án tillits til þess í hvaða á-
standi hann eru. Það er ný kenning, að ekki eigi
að hafa tillit til þess í hvaða ástandi fénaðr er,
þegar hann er talinn fram, því framteljandi á að
skýra frá í hvaða ástandi fénaðr hans er, t. d. hvort !
kýr eru tímabærar, ær með lömbum, hross hve
gömul o. s. frv. Enn eins og ég hefi áðr tekið
fram, er það verðlagsskráin, sem ákveðr aldr og á-
stand fénaðar, svo hann sé leigufær (o: tíundbær).
Sýni Þorlákr annað. Ég skal fúslega kannast við,
að það var fljóthugsað af mér að ekki ætti að tíunda
annan fénað enn þann sem verðlagsskráin verðleggr,
og sá ég það undir eins eftir að ég hafði sent grein-
ina frá mér, og ætlaði mér að leiðrétta það. Þorl.
segir, „að ég sé í vandræðum með að finna nokkurn
gangandi fénað, sem undanþeginn sé tíund eftir
tíundarlögunum og grípi því til þess að gera verð-
lagsskrána að tíundarlögum, og segi enn fremr, að
hún sé lög“. Hm það, hvort verðlagsskráin er lög
eða ekki, vil ég benda á, að ef gjaldheimtumaðr,
sem á að taka tíundir eða annað gjald samkvæmt
henni, áliti sig ekki bundinn við hana og tæki meira
eða minna enn hún heimilar, mundi hann fljótt
verða sakaðr fyrir lagabrot. Eg hefi ekki gert verð-
lagsskrána að tíundarlögum, enn ég hefi borið hana
saman við þau, helst til að sýna í hvaða ástandi
kýr og ær skuli vera, svo þær séu leigufærar. Tök-
um nú tíundarlögin. — 12. gr. laganna er talið:
„1 kýr leigufær11 og „2 kýr, sem eigi eru leigufær-
ar“, í 1 hdr. Þannig eru allar kýr teknar undir
tíund, annaðhvort í x/2 eða 1 hdr. Enn svo eru
„6 ær með lömbum leigufæraru, og bendir það til
að til séu ær með lömbum, sem ekki eru leigufærar,
enn eftir lögunum á ekki að tíunda aðrar ær með
lömbum enn leigufærar. Svo koma „15 lambsgoturu
í hndr. Auðvitað eru ekki allar lamblausar ær
lambsgotur; ær þær eru lambsgotur, sem láta lömb-
unum fyrir tima, eða — þótt þær beri á réttum
tíma — fæða þau ekki, enn eftir tíundarlögunum
á ekki að tíunda aðrar ær lamblausar enn lambsgot-
ur. Ef þeir sem sömdu tíundarlögin hefðu ætlast
til að allar ær ættu að tíundast eins og þær eru
til, hefðu þeir ekki nefnt leigufœrar né lambsgotur,
heldr að eins ær með lömbum og lamblausar.
I athugasemd ritstjóra Isaf. (i 67. bl.) við ritgerð
Eyjólfs Guðmundssonar sést, að hugsunin hjá höf.
frumv. var sú, að reglan um undanfelling frá
tíund skyldi mæta öllum vanhöldum öðrum enn al-
gerðri töpun. Ber eftir því (segir ritstjórinn) að
telja með leigufærum ám allar þær lembdar ær, sem
eigi eru orðnar lambsgotur í fardögum. Það þarf
meira af trú enn þekkingu til að fallast á slíka
kenningu. — Undanfellingin, 7,, á víst að mæta
öllum vanhöldum á tíundbærum fénaði, enn gerir
ekki ær leigufærar, sem annars ekki eru það.
„Að tíunda ekki hest eldri enn 12 vetra o. s. frv.
eru berleg tíundarsvik", segir Þorl. Tíundarlögin
nefna hest 5 vetra að aldri. Verðlagsskráin verð-
leggr hest sem fullgildan frá 5—12 vetra, og „eldri
enn 5 vetra“ er hestr frá 5—12 vetra. Tíundarlög-
in segja ekki að allir hestar skuli vera tíundaðir,
og þegar litið er til þess, að kýr og ær eiga að vera
leigufærar svo full tíund lúkist af þeim, mun það
sama gilda um hesta, að afnámshestar séu ekki tí-
undbærir. Eða hvar eru takmörkin, ef slept er á-
kvæðum verðlagsskrárinnar ?
Ég býst nú við að Þorl. komi með það næst, að
ég sé ekki „skynberandi maðr“, af því ég hreyfi
efasemdum um skilning á tíundarlögunum, þar sem
hann segir, að þau séu „auðskilin hverjum skynber-
andi manni“, enn ég held að það verði ekki farsælt
fyrir hann að gera alla að fábjánum, sem álita lög-
in óljós, því þá verðr hann að taka sjálfan ritstj.
Isaf. með. Eg vil ekki svara Þorl. oftar í þessu
efni, enn fel lesendunum að dæma í milli okkar.
Mig bagar ekkert, þótt Þorl. njóti allrar virðingar
af meðbræðrum sínum, enn svo er að sjá á svari
hans til mín sem hann hafi gleymt sínu eigin heil-
ræði: „Málefnið, — ekki maðrinn“.
Elliðakoti, 1. sept. 1892.
Guðm. Mag-nússon.
Sigling á Hvammsfjörð.
(Niðrl.). Það efar enginn, að Wandel hafl rétt eftir það sem
honum hefir verið sagt um ieiðina inn á fjörðinn, enn hins vegar
þykja líkur til að leggja grun í, af hvaða flokki þeir sjómenn
hafl verið, sem sögðu honum um leiðina. Þeim sem hafa St.-
hólms verslanir fyrir atvinnu er vorkunn, þó þeir vilji ekki missa
af henni meira enn orðið er af verslunum i Borgarnesi og Skarðs-
stöð; þessi rýrnun yrði þó enn meiri, ef verslun kæmist á inni
i Hvammsfirði. — Enn slikar ósanninda sagnir eru ekki heppi-
legt atvinnumeðal, því aftr rennr lygi þegar sönnu mætir. Þáð
er nú lika til annar keppinautr, sem kaupmönnum er skæðari
enn nokkur önnur verslun, það eru pöntunar- og kaupfélögin, og
flestir Dalamenn óska, að skip með pantaðar vörur kæmi inn á
Hvammsfjörð enn engin vöruskip önnur.
Ef það væri satt, að tilraunir á róðrabátum til að fara um
eyjasundin á öðrum tímum enn flæðar liggjanda kostuðu bæði
skip og mannalíf, þá væri engin fleyta og enginn lifandi maðr
til á inneyjum og litið um það á Fellsströnd. Hið sanna er það,
að flest sund eru þar farin, hvernig sem á sjóvarfalli stendr,
einungis að straumar — sem þar eru harðir — sé ekki á móti,
og mörg sund eru þar farin um fjöruliggjanda, og verða eigi
siys af nema stöku sinnum, og veldr þá oftast annað enn að
leiðin sé ófær.
Enn er þá nokkurt skipalægi, þegar inn á fjörðinn er komið?
Já! enn allra síst við Vestlíðaeyri, því hefði skipið i fyrra (1891)
eigi haft gufukraftinn til að hafa sig fram, þá hefði það rekið
upp á grunn 30.-31. júlí, og ekki náðst út aftr. Hið besta
skipalægi, og þó viðar væri leitað, er við Skarfsstaðanes; því þar er
bæði bárulítið, hlé af flestum áttum og nokkurnveginn aðdjúpt;
10 faðma dýpi 100 faðma frá nesoddanum; enn sá er gallinn á
því, að það er nokkuð afskekt til þess að mikil aðsókn verði