Fjallkonan - 15.11.1898, Blaðsíða 2

178
FJALLKONAN.
XV. 45
erfiðismuni, er slíkt fynrkomulag hefir í för með
sér, þá eykur það leiðindi og óánægju hjá þeim, er
vinua að fjármenskunni, og er það nokkur vorkuun.
Það eru sérstaklega þrjú atriði viðvíkjandi fjár-
hirðingu, er ég vildi stuttlega minnast á. Það eru
samt ekki neinar nýjar kenningar, áður óþektar,
sem ég ætla að benda á, heldur reyns/w-sannleiki,
sem þó þvi miður er ekki sá gaumur gofinn, sem
vera ætti.
Það fyrsta er þetta, að láta fé aldrei leggja af til
muna framan af vetri, eða áður enn það er tekið
inn. Allar skepnur eru miklu fóðurþyngri, er þær
hafa lagt mikið af, enn áður. Þar af ieiðir, að það
þarf meira fóður handa mögru kindinni heldur enn
þeirri feitari, ef þær eiga að haldast jafnt við frara-
vegis. Það er því óráð, stakasta óráð í tilliti til
fóðureyðslunnar, að láta fé horast áður það er tekið
á gjöf. Ástæðan fyrir því, að magra kindin er fóð-
urfrekari eu hiu, er sú, að allur eða mestur mör og
fituvefur er eyddur burt. Við það verður húu miklu
kulsamari og veiklulegri. Hitaveitandi efnin í kropu-
um eru uppeydd, og því krefur viðhald líkamshitans
meira fóður enn annars. Tökum t. d. 2 menn; annar
er í góðum holdum, en hinn er fölur og magur og
sýnir, að hann hefir liðið tiifinnanlegan skort. Eigi
nú þessir menu að mæta kulda og vosbúð, mun það
reynast svo, að hinn feitari þolir betur, jafnvel þó
þeir væru líkt klæddir. En til þess að dæmið sé
rétt, þá ber hinum feitari að vera í hlýjum fötum,
í staðinn fyrir, að hinn er í þunnum og skriðuum
klæðum, er næðir auðveldlega í gegn.
Þó ullin ef til vill sýnist vera hin sama á
báðum kindunum, þeirri mögru og feitari, þá er þó
töluverður munur á henni, ef betur er að gætt.
Ullin á mögru kindinni er þunn, föst, stríhærð og
fitulaus; en á hinni er hún þéttari og þvöl. Þetta
gerir stóran mismun, hvað líkamshitann suertir. Það
verður því skiljanlegt, að magurt fé er fóðurfrekara
enn feitt, eigi það að haldast við og ekki megrast
enn meir. Ætti þvi aldrei að halda íé til beitar
framan af vetri, svo að það leggi af til muna, því það
mun i flestum eða öllum tilfellum meiri skaði enn á
bati. Auk þess má ekki gleyma því, að um leið og
það er hagur að taka fé á gjöf heldur fyr enn seinna,
að haustinu, líður skepnunni betur, og ætti það einn-
ig að hvetja til þess, samfara hagnaðinum, að varð-
veita hana frá hor og kvölum.
H.
Hið annað er ég vildi benda á, er það að gefa
fénu að morgninum áður því er slept út. Þetta
hefir að vísu oft verið tekið fram áður, en það gleym-
ist furðu fljótt hjá mörgum. Að gefa féau áður því
er slept út, gerir það harðfengara og þolmeira til
að halda sér að jörðinni. Það verndar það frá inn-
kulsi og ýmsum meltingarsjúkdómum og hefir yfir
höfuð mjög holl og góð áhrif.
Ef til vill hefir það einnig áhrif gagnvart bráða-
pestinni, á þann hátt, að það veitir kindinni mót-
stöðukraft gegn þeim sjúkdómi, og öðrum fleir-
um, t. d. lungnaveiki o. s. frv. Eitt er víst, að
morgungjöfin er góð, hvernig sem á stendur, og hefir
bætandi áhrif á skepnurnar. Þess vegna ætti jafnan
að hára fénu áður því er siept út, sérstaklega ef
eitthvað er að veðri t. d. frost, stormur eða úrkoma.
Hve mikið gefið er fer mikið eftir veðri, högum o.
s. frv., en það má fullyrða, að betra er lítið enn ekki
neitt. í rauninni viðurkenna fiestir þessa nauðsyn,
að hára fénu að morgninum, en þó ekki allir. Þeir
sem viðurkenna að það sé gott, ættu þá að sýna
það í verkinu og fylgja þeirri reglu. Það getur ef
til vill gert fjármanninum þau óþægindi, að hann
þarf fyr á fætur, eu euginn góður fjármaður mun
horfa i það. Þeir sem langa reynslu hafa í þessu
efni munu samdóma um, að það svari vel kostnaði,
að hára fénu áður því er slept út. Þriðja atriðið
er ég vildi drepa á er það, að ávalt skyldi staðið yfir
fé að vetrinum, þá erþvíerbeitt út í kulda.— „Já, þar
kom hann með það, það var eftir honum. Það er
of gamalt þetta að standa yfir fé, til þess að fara að
koma með það nú“. — Eitthvað svipað þessu kann
sumum að detta í hug, er þeir lesa þetta eða heyra.
En hvort sem það er nú gamalt eða ekki, þá er það
víst, að þeirri reglu ætti að fylgja. Ef fénu er beitt
út í misjafut veður, frost og kafald, þá ætti það að
vera föst regla, að stauda yfir því. „Hann hefir vist
aldrei staðið yfir fé þessi, og veit því ekki hvað það
er“, mun einhver segja. Öjá, ég hefi staðið yfir fé
oftar enn einu sinni, bæði á Suðurlandi, hjá föður mín-
um, og eins norður í Þingeyjarsýslu, og veit því vel,
hvað það er. Það getur ef til vill fundizt kalt
stundum ; eu það þarf alls ekki svo að vera. Ef mað-
ur er vel klæddur, þur í fæturna og heilbrigður, þá
er sjaldan ástæða til að kvarta um kulda. Það má
auðvitað ekki standa ávalt kyr í sömu sporunum,
eða sitja ávalt á sömu þúfunui; það dugar ekki.
Það verður að hafa vakandi auga á fénu, og ef ein-
hver kindin ekki vill bíta, þá þarf að reka hana til
og reyna að fá hana til þess. Ef fjármaðurinn eigi
að síður er hræddur um, að sér verði kalt, þá er
ekki annað fyrir hann enn hafa með sér reku og ham-
ast í að moka snjóinn ofan af með köflum. Trúi ég
þá ekki öðru, enn honum takist að halda á sér hita,
og jafnframt að honum leiðist þá síður.
Þessi atriði sem hér hefir verið minst á, hafa
töluverða þýðingu, og eru þess verð, að þeim sé gaum-
ur gefinn.
Ef þessum reglum er fylgt:
1. að sjá um að féð leggi ekki mikið af, áður það
er tekið á gjöf og í hús.
2. að gefa því að morgniuum.
3. að standa yfir því, þegarbeitt er út í kuldaeða
misjafnt veður,
þá hefir það þá kosti, að það tryggir skepnurnar
að meira eða minna leyti fyrir sjúkdómum og hœtt-
um, sparar fóður, og hjálpar til að skepnunum líði
vel. 8. 8.
Fj ár markabrey ting in.
Hingað til hefi ég verið afskiftalítill um almenn mál. Nú
ætla ég samt að senda yður, lierra ritstjóri, nokkur orð um
fjármarkabreytinguna.
Síðan landsstjórnin bar það mál undir sýslunefndirnar, sem
henni ber ætíð heiður fyrir, hefi ég búist við að hvert þing,
sem haldið hefir verið, tæki málið til meðferðar, þrátt fyrir
daufar undirtektir flestra sýslunefnda, sem að líkindum hafa
lítið hugsað um málið frá byrjun. Þingið hefir ekki látið neitt