Fjallkonan - 23.06.1899, Síða 2

98
FJALLKONAN.
XVI. 25.
búnaðar, verði framvegis varið þjóðunum til menn-
ingar og hagsældar.
Ófriðnrinn á Filippseyjum. Um síðustu mán-
aðamót heimtaði Otis, hershöfðingi Bandamanna, nýjan
herauka til að geta unnið eyjarnar, alt að 30 þús.
manna. Er svo að sjá sem Bandamenn hlifi þóekki
eyjaskeggjum, brenna bæi o. s. frv. Lítur út fyrir,
að Bandamenn eigi fullerfitt með að senda þenna
iiðstyrk, nema með því að gera sérstakt útboð til
þess. Me Kinley hefir þó lofað að senda þetta lið.
FJugufregn hefir komið um, að Aguinaido, foringi
eyjamanna, sé dauður.
Þjóðverjar hafa náð í mjög dýrmætar demants-
námur i Kína.
Almennur læknafnndur um berklaveiki er hald-
inn í Berlín. Ekkert nýtt um lækuing veikinnar
hefir frétst af þeim fuudi.
Viktoría drotning áttræð. Á 80. afmæli hennar
25. f. m. vóru hátíðahöld mikil um alt ríkið. Hún er
enn við góða heilsu, að eins nokkuð sjóndöpur.
Einvíg. Tveir rithöfundar háðu einvíg í París
um siðustu mánaðamót út af því að Sarah Bernhardt,
leikkonan alkunna, hafði leikið þar „Hamlet“. Ann-
ar þeirra, Yanor, fann að leiknum, enn hinnreiddist
svo, að hann skoraði mótstöðumann sinn á hólm. Pað
var Catulle Mendés, sem þykir bezta skáld Frakka
síðan Victor Hugo lézt (eftir hann er saga i „Fjalik.“
í fyrra, „Nunnan“). Hann féll i einvígi og var hætt
kominn, enn mun þó rakna við.
Ernilio Castelar, fyrr ráðherra á Spáni og ráða-
neytisforseti, og alkunnur rithöfundur, lézt 26. mai.
Kosa Bonheur, heimsfrægur málari, lézt sama
dag í París.
Rjómavélar.
í línum þeim er hér fara á eftir nefni ég áhöld
þessi ofangreindu nafni. Mér geðjast bezt að því af
öllum þeirn nöfnum, sem ég hefi ennþá heyrt á þeim.
Skilvél er auðvitað einu atkvæði styttra og fallegt orð,
enn það gefur aftur á móti mjög óljósa hugmynd um
til hvers vélin er notuð. Eftir þessu nafni að dæma,
mætti eins hugsa sér að hún byggi til skii á vef,
eða hún að skildi langa ull frá stuttri, korn frá hismi,
möl frá sandi, eða eitthvað þvílíkt. SJcilvinda er
samt lakara orð; það er atkvæði lengra enn hitt,
og vélin er látin draga nafn af þeim hlutanum, sem
einfaldastur er og sameiginlegur fyrir fjöida margar
vélar og verkfæri, því að i flestum þeim verkfærura,
sem nefnd eru vélar, er vinduaflið (vogstangaraflið)
notað á einhvern hátt. — Enn því hefi ég fjöiyrt svo
um þetta efni, að ég áiít það alls ekki standa á sama,
hvernig þau nýyrði eru mynduð, sem tekin eru inn í
móðurmál vort.
í Stefni 5. árg. 23. og 24. tölubi. sem komu út
12. og 21. jan. f. á. er ritgerð um rjómavéiar eftir
Frb. Bjarnarson á Grýtubakka. Hann reiknar þar
hagnaðinn við notkuu véiarinnar 150 kr. á ári, eða
einmitt jafumikið og vélin kostaði ný. Reikning
þennan byggir hann á því, að mjólkin sem skilin er
í vélinni sé úr 100 ám „í góðu lagi“ og 5 kúm. At-
huganirnar vóru gerðar á heimili höfundarins. Bú-
ast má við að reynsla anuara beri öðruvísi árang-
ur, sýni aðrar tölur, enu ég minnist eigi að hafa
séð neitt slíkt á prenti, og held mér því við þessa
ritgerð, enda hefi ég enga ástæðu til að rengja á-
lyktanir höfundarins; hann byggir þær á eigin
reynslu.
Enn það virðist svo sem hann taki til greina að-
eins tekjuhliðina. Mér sýnist þó að gjaldamegin
ætti að vera vextir af kaupverði vélarinnar og fyrn-
ing hennar, fyrst hann færir tekjumegin það, sem
aunars þyrfti „til árlegs viðhalds á þeim mörgu í-
látum“. Ef hann álítur að íiátin og vélin kosti á-
líka mikið í upphafi, þá var samt fyrningin. Höf.
gerir ennfremnr ráð fyrir þvi, að úr fyrrnefndri mjólk
fáist 140 pd. smjörs meira á ári, heldur enn með
gömlu strokkunaraðferðinni. Svo sýnist sem áfir og
undanrenna hljóti að vera verðminni til manneldis,
þegar smjörið er svo vandlega skilið frá. Vel veit
ég það, að sá munur nemur ekki 84. kr. eins og höf.
metur smjöraukann, eun ég álít samt, að þarna heíði
eitthvað átt að koma gjaldamegin. Höf. gerir 10. au.
verðmun á aimennu smjöri og smjöri úr vélskyldum
rjóma, enn færir þó ekki þessa 10 au. til inntektar.
nema á þeim 140 pundum, sem fyr vóru nefnd. Ef
hann hefði fært þennan verðmun, 56 kr ., tekjumegin,
eins og vel mátti, þá hefði það að minsta kosti jafn-
ast á móti þeim 2 gjaldagreinum, er mér virðist þar
vantaldar. Æskilegt væri, að hr. Frb. Bjarnarson
vildi nú skýra frá þeirri reynsiu, sem h&nn eflaust
hefir aflað sér síðan hann reit í „Stefni“ fyrnefnda
grein.
í „ísafold41 17. og 20. f. m. er einnig fröðleg og
leiðbeinandi ritgerð um þetta efni eftir hr. S. S.
Hann nefnir þar nöfn eða merki á 6 rjómavélum, enn
ekki veit ég, hvort þær allar hafa verið reyndar á
íslandi. Eina rjómavél, sem flutst hefir til íslands,
nefnir hann samt ekki. Enn mér sýnist rétt að hafa
jafnmikið við allar þær rjómavélar, sem hafa verið
reyndar á íslandi, og því nefni ég þessa: Hún er
nefnd Kronseparator og er smíðuð í Stockhólmi, með
6 mismunandi stærðum fyrir handafl og nokkrar
ennþá stærri, sem hreyfast fyrir hestafii eða gufu.
Þessi vél hefir verið auglýst í blöðunum hér, og ég
veit að fáein eintök af henni hafa komist hingað.
Þeim hefir verið hæit, enda hefi ég frétt að í vor
hafa verið pantaðar 30—40 rjómavélar með þessu
nafni, enn líklega með ýmsum stærðum. Einn kost-
ur er við þær umfram aðrar rjómavélar, og hann er
sá, að þær eru svo misstórar og misdýrar, sem fyr
er sagt, að hver kaupandi getur valið um efíir þörf-
um sínum og efnum. Sú ódýrasta, „Record“ Nr. 0,
skilur 25 potta á klukkustund og kostar aðeins 65
kr. auk flutningskaups. Sú næst-ódýrasta, Rron-
separator Nr. 00, skilur 50 potta á klukkustund og
kostar 85 kr. auk flutningskaups. Ef þessi rjóma-