Fjallkonan - 03.02.1900, Blaðsíða 1

Kemur út einu sinni
í vikn. Yerð árg. 4kr.
(erlendis 5 kr. eða l'/2
doll.) borgist fyrir 1.
júlí (erlendis fyrir-
fram).
Uppsðgn (skrifieg)bund-
in við áramót, ógild
nema komin sé til út-
gefanda fyrir 1. októ-
ber, enda hafi hannþá
borgað blaðið.
Afgreiðela: Þing-
holt8stræti 18.
XVII. árg.
Landsbankinn er opinn hvern virkan dag kl. 11—2.Banka-
stjórnin við kl. 12—1.
Landsbókasafnið er opið hvern virkan dag kl. 12—2 og
einni stundu lengur til kl. 3 md., mvd. og ld. til útlána.
Forngripasafnið er nú flutt í Landsbankahúsið og verð-
ur ekki opið fyrst um sinn.
Náttúrugripasafnið er í Doktorshúsinu, opið á sunnu-
dögum kl. 2—3 e. m.
Ókeypis lœkning á spitalanum fyrsta og þriðja þriðjudag
hvers mánaðar, kl. 11—1.
Óktypis tannlœkning í Hafnarstræti 16, 1. og 3. mánu-
dag hvers mán., kl. 11—1.
Frá útlöndum.
Stríðið milli Búa og Breta heldur áfram, en
ekkert hefir sögulegt gerst síðan nokkru fyrir
nýár. — Borgin Ladysmith er óunnin enn, en
Búar hafa gert að henni harðar atlögur, og
eru borgarbúar að fram komnir af vistaskorti
og veikindum. í her Englendinga eru líka
allmikil veikindi, taugaveiki og blóðkreppusótt»
enda er nú mitt sumar þar syðra, og Englend-
ingar þola eigi loftslagið.
Buller hershöfðingi hefir lengi verið að leit-
ast við að komast yfir ána Tugela, sem rennur
austur um land fyrir sunnan Ladysmith, en
Búar hafa varið vöðin á ánni.
Eins og kunnugt er var Buller vikið frá
yfirstjórn hersins fyrir ósigur þann er hann
beið 15. des. fyrir Búum við Tugela-ána (við
bæinn Colenso); mistu Bretar þar um fjórða
part af því liði sem tók þátt í bardaganum,
eða yfir 1000 manna.
En yfirstjórn hersins hafa nú Roberts marskálk-
ur og Kitchener lávarður. Roberts misti einkason
sinn í orustunni við Tugela og margir enskir
menn af háum stigum hafa fallið í viðureign-
inni við Búa. Meðal annars hefir Duflerin mist
þar elzta son sinn.
Síðustu fregnir segja að Englendingum hafi
tekist að koma nokkrum sveitum liðs síns yfir
Tugela; óðu sumir ána upp í mitti, og studd-
ust við byssurnar, en sumir er mælt að farið
hafi á flotbrú. Þetta lið átti þá skamt til
Ladysmith, en líklegt að Englendingum hafi
ekki enn tekist að bjarga Ladysmith.
Ensk blöð bera Búum mjög illa söguna íyrir
grimd og siðleysi, en engar reiður mun vera
að henda á því; fréttaritarnir reyna sem þeir
geta að æsa þjóðina heima á Englandi gegn
Búum.
Yon eiga Eaglendingar á liði frá Indlandi,
Ástralíu og Kaaada, og má búast við að Búar
verði um síðir sigraðir, þó hraustir séu, því
enginn má við margnum.
Englendingar hafa skotið á þýzk, frönsk og
amerísk skip, sem hafa verið á leið til Suður-
Afríku, af því þeir hafa verið hræddir um, að
þau myndu flytja Búum vopn eða aðra hjálp,
sem reynst hefir ástæðulaust. Þeir hafa samt
orðið að biðja afsökunar, en enn þá var ekki
afráðið, hvernig lyktir yrðu á rekistefnu sem
varð út af því, að Euglendingar tóku þýzkt
póstgufuskip í Delagoa-höfn, sem hafði að færa
talsvert af byssum, sem líklega hafa verið ætl-
aðar Búum, en skipverjar höfðu þrætt fyrir, að
þeir hefðu neitt þess konar meðferðis.
Talið víst, að ráðaneytið danska muni fara
frá völdum nú bráðlega, en engar spár um það
Reykjavtk, 3. febrúar 1900.
sem líkiegar séu, hvernig hið nýja ráðaneyti
verði skipað.
Dánir í Danmörku: Klein, fyrrum ráðgjafi
og yfirborgstjóri í Khöfn; kom hingað til landa
með konungi á þjóðhátiðinni 1874; Kr. Arentzen
skáld og rithöfundur; hafði farið hér um land
fyrir mörgum árum og lagt nokkra stund á ís-
lenzkar bókmentir.
Atyimmleysi í Xoregi.
(Úr bréfi frá Kristjaníu).
Hér er svo ilt árferði, sem verst getur verið;
allir kvarta og kveina; allir hlutir, sem menn
þarfnast, eru afardýrir og hækka í verði með
degi hverjum. Þessu er eamfara hið mesta at-
vinnuleysi, og öll vinna er illa borguð. Meati
grúi af fólki hefir enga atvinnu; leitar fjöldi
manna burt héðan úr Kristjaníu og margir af
landi brott. Þessi borg hefir orðið fyrir stór-
hnekki. Gjaldþrot hafa verið svo tíð, að eng-
inn dagar hefir svo liðið í haust, að ekki hafi
einn eða fleiri farið á höfuðið. — Hér er drep-
andi samkepni, gjaldþrot, svik, okur með pen-
inga o. s. frv. — Enn fremur má telja stór-
brennu þá, sem varð hér föstudaginn fyrir jól,
er hér brunnu til kaldra kola stórhýsi, ogskað-
inn metinn lx/2 miljón króna.
Um torfbyggingar.
Á það hefir verið bent á síðustu árum t. d. af
Guðm. lækni Hannessyni o. fl. að torfið sé það
bygginga-efni, sem nota eigi hér á landi. En
þá ætti menn að búa það svo undir, að það
væri varanlegt og gæti ekki fúnað, eins og lika
hefir verið bent á. — Væri það þarfara en
margt annað, sem þingið hefir veitt fé til, að
hæfir menn væru styrktir til að læra það sem þar
að lýtur. Þessi grein sem hér kemur er um
torfbyggingar, eins og þær gerast nú, og þó
hún hafi engan nýjan fróðleik að færa, getur
hún orðið til þess að hefja umræður um þetta
mál. Bitstj.
Oft er íslenzku bæjunum við brugðið, hve ó-
hentugir þeir eéu og óvaranlegir, og er vana-
lega allri skuldinni slengt á torfið. Það er nú
ekki hægt að bera á móti því, að víða eru bæ-
ir ófullkomnir og ekki samboðnir þessum tíma,
að mörgu leyti, en að það sé alt efninu að
kenua, verð ég að efast um, og þegar um sveita-
bæi er að ræða, þá hygg ég að torfið sé ein-
mitt hentugasta efnið sem fæst. Það er okki
efninu að kenna, þó bæir almeut séu ráðleysis-
Iega og hroðvirknislega bygðir, og af því
leiðandi óhollir og óvaranlegir. Hvernig mundu
not steinveggjanna verða, ef þeim væri rutt
upp eins birðulauslega og torfveggjunnm er
alment? Það ættu allir að geta séð, að það
kann ekki góðri lukku að stýra, að hrófa upp
háum veggjum úr rennblautu torfi, lítið eða
ekkert bundnu, og hauga innaní þá blautri og
ef til vill möl og leir blandinni mold. Þar að auk
láta margir veggina dragast of lítið að sér, jafn-
vel hlaða þá Ióðrétta upp. Margir hafa líka
þann sið, að hlaða veggina neðst, stundum upp
fyrir miðju, af torfi og grjóti, en slíkt er skað-
legt, ef ekki er því betri umbúnaður, svo vatn
og snjór geti ekki komist inn á milli steinanna,
Xr. 4.
því þegar það frýs fyrir innan steininn, sprengir
það hann út úr veggnum, og þannig munu
flestir torfveggir eyðileggjast, að því viðbættu
þegar vatn kemst ofan í vegginn, eða veggur-
inn er ekki bundinn nógu vel eða látinn drag-
ast nóg upp. Þar sem torfrista er sæmiiega
góð, hljóta torfbyggingarnar að verða kostnað-
ar-minstu byggingar, og geta verið varanlegar
ef byggingin er vönduð, og eflaust miklu var-
anlegri en timburbyggiegar úr þessu rándýra
norska viðarrnsli, sem flutt er til okkar; það
eyðileggst vanalega á fáum árum. Ég þekki
50 ára gamla torfbæi alveg rakalausa, og tel
ég víst, að þeir bæir með litilli viðgerð gætu
staðið önnur 50 árin til. Þó hefir bygging
þeirra fráleitt verið vönduð eins og bezt hefði
mátt. í vönduðum og skynsamlega bygðum
torfbæjum er ekkert rakasælla en í timbur-
húsnm. Það er lítið að marka það, þó raki
sé í þeim bæjum, eem að mestu leyti eru ráð-
lauslega bygðir, eins og því miður á sér ot víða
stað. Að byggja alment timburhús á jörðum,
sem liggja í kaldakoli, með kargaþýfðum og
ógirtum túnum, getur tæpast verið hyggilegt.
Fyrst verður framleiðslan að aukast, áður en
menn ráðast í að byggja dýr hús. Það
verður að sníða sér stakk eftir vexti í þvi sem
öðru. Látum efnaða sjálfseiguar menn og em-
bættlinga reisa dýr hús, þeir um það, en
fyrir efnalitla bændur er það ofraun, því arð-
urinn er ekki stór, en útgjöld mikil. Ég uad-
antek kaupstaði eða sum sjópláss, þar
sem leigja má hús með hárri leigu, en á
t. d. 16 hundraða jörð hlunnindalausri, langt
upp í sveit, getur ekki verið ábatavænlegt fyrir-
tæki að byggja timburhús. Ég set svo, að
landskuld eftir jörðina sé 40—50 kr., ef bygt
er timburhús á jörðinni; getur það ekki kostað
minna, að frádregnu verði jarðarhúsanna, en
3000 kr.; vexti af þessum höfuðstól geri ég
ekki nema 3°/„; það verða þá 90 kr. á ári,
sem eftirgjald jarðarinnar eykst. Hver verður
svo afleiðingin af því? Sú, að jörðin byggist
ekki með 130—140 kr. Iandsskuld. Eins verð-
niðurstaðan, ef á að selja jörðina. Ég gjöri ráð
fyrir, að áður en húsið væri bygt seldist
jörðin fyrir 1600—2000 kr., en flestir mundu
hugsa sig um áður, en þeir legðu út fyrir hana
4600—5000 kr., þó þetta litla timburhús fylgdi
henni.
Nokkrir halda fram sementssteypu til húsa-
bygginga, en það er um hana að segja, að hún
hlýtur að feyja grindina, ef steypan fellur að
henni. Það gæti ef til vill nokkuð hjálpað, að
bika grindina vel áður og klæða haua með
asfaltpappa, en einhlítt yrði það tæpast; steinn-
inn gefur ætíð frá sér kulda og raka.
Þegar bygður er bær, er það mjög áríðandi
að bæjarstæðið sé vel valið, að það sé liart og
þurt, og liggi hátt svo öllu vatni veiti frá.
Þegar bæjarstæði hefir fengist bærilegt, er grund-
völlurinn undirbúinn sem bezt. Ef ekki er
hafður kjallari, verður að grafa fyrir undir-
stöðunum svo langt niður að frost nái þeim ekki,
og jafnvel lengra, ef jarðvegur er Iaus. Þar
sem grundvöllur er leirblandinn, scgja menn að
bæir séu rakameiri og óbollari; nokkuð getur
það hjálpað, að hafa góð lokræsi undir bæjum,
og þekja grundvöllinn í búsunum með vel þurru
sandlagi, 6 þuml. þykka, og þekja þar yfir með
þurru torfi undir gólfið. í undirstöður er haft
vel lagað grjót, þar til jafnhátt er grundvelli;