Fjallkonan - 02.05.1900, Blaðsíða 1

Kemur út einu sinni
í viku. Verð árg. 4kr.
(eríendis 5 kr. eða Vft
doll.) borgist fyrir 1.
júli (erlendis fyrir-
fram).
Uppsögn (skrifleg)bund-
in við áramót, ógild
nema komin sé til út-
gefanda íyrir 1. októ-
ber, enda hafi hann þá
borgað blaðið.
Afgreiðsla: Þing-
holtsstrœti 18.
BÆNDABLAÐ
VERZLUNARBLAÐ
XTII. árg.
Reykjavík, 2. maí 1900.
tfr. 17.
Landsbankinn eropinn hvera virkan dag kl. 11—2.Banka-
atjórnin við kl. 12—1.
Landsbókasafnið er opið hvern virkan dag kl. 12—2 og
einni stundu lengur til kl. 3 md., mvd. og ld. til útlána.
Forngripasafnið er í Landsbankahúsnu, opið á miðviku-
dögnm og laugardögum kl. 11—12 f. m.
Náttúrugripasafnið er í Doktorshúsinu, opið á sunnu
dögum kl. 2—3 e. m.
Ókeypis lœkning á spitalanum á þriðjudögum og löstu-
dögum kl. 11—1.
Okeypis tannlœkning í Hafnarstræti 16, 1. og 3. mánu-
dag hvers mán., kl. 11—1.
Allir kaupendur Fjallkonunnar
ezrleXLClXSi eiga að borga blaðið fyrir
fram. Verðiðer (þar) 5 krónur.
Þeir sem ekki senda fyrirfram-borgun, mega
ekki búast við því að þeim verði sent blaðið.
Stjórnarskrármálið í síðasta blaði.
Eitgerðin í síðasta biaði um stjórnarskrár-
málið hlýtur að vekja eftirtekt, meðal annars
af því, að hún er rituð af raanni, sem er langt
frá því að vera fylgismaður dr. Valtýs, en
fylgir þó eiadregið fram valtýskunni, sem köll-
uð er.
Þó ritgerð þessi sé vel samin og hafi viðast
við góð rök að styðjast, getur Fjallk. ekki
verið höfandinum að öllu leyti samdóma.
Höf. gerir heldur mikið úr þeim þætti, sem
landshöíðinginn eigi í stjórnarskrárbreyting
þeirri, sem í boði er — þvi það er kunnugt,
að landshöfðingi virtist upphaflega fremur mót-
faílinn henni, eða frumvarpi dr. Valtýs 1897,
en það gat líka hafa komið af því, að frum-
varpið kom þa leið sem það kom.
Þó því verði ekki neitað, að undirbúr.ingur
dr. Valtýs til að koma málinu áfram væri
nokkuð undirhyggjulegur, þarf það ekki að vera
af neisum óhreinum eða eigingjörnum hvötum
eða honum sök gefandi á því; siíkt er al-títt,
þegar landsmál eru í brugggerð.
En rétt virðiat að dr. Valtýr fái að heyra,
að jafnvel þeim mönnum, sem vilja fylgja fram
sömu stjórnarskrárbreyting og hann hefir verið
að berjast fyrir, líkar ekki alls kostar aðferð
hans, hvorki í því máli né í telegrafsmálinu,
sem hann mun heldur ekki hafa bætt fyrir.
Raddir almennings.
[Allir eru boðnir og velkomnir, að skrifa í þennan
bálk Fjallkonunnar. Qreinirnar mega vera nafnlausar, en
þá verða þær að vera með iangamarki hófundanna undir.
Ritstjórinn ber enga ábyrgð á þessum greinum aðra en
þá sem lög ákveða].
„Það eru ekki utanríkismenn, sem eru lands-
drotnar Irlendinga". Ég finn ekki mun á
því, hvort það væri norskir, danskir eða ensk-
ir auðmenn, sem hefði ráð á fasteignum lands-
ins. Skuldugur maður er varla sjálfstæður
fyrir lánardrotni sínum. En afleiðingin af
því að stofnsetja hér „stóra bankann", eins
og hann er ráðgerður, mundi verða sú, að
útlendir auðmenn eignuðust það af fasteign-
um landsins, sem þeir vildu nýta.
Það er mikilsvert fyrir hvert sveitarfélag,
að þeir sem jarðirnar eiga í sveitinni sóu þar
búsettir, því þá hlýtur að fara saman hagur
þeirra og sveitarfélagsins.
Gagnstætt þessu má benda á, hvert tjón
það er fyrir sveitarfélögin, þegar jarðeigend-
ur eru utanhrepps. Fyrir hér um bil 30 ár-
um átti Bessastaðahreppur sig sjálfur, þ. e.
jarðeigendurnir áttu heima í hreppaum; þá
var þar dugnaður og velsæla. Nú eru flestir
jarðeig9ndarnir orðnir utanhrepps, og hvernig
er ástandið þar nú? Þó fleiri orsakir megi
finna til hins bíga ástands þar, þá er þessi
sú alvarlegasta.
Annað dæmi er Brautarholt (með Andriðs-
ey) á Kjalarnesi. Þessa ágætisjörð er þannig
farið með af utanhreppseigendum, að sveitin
bíður árlega stóitjón af því, að slík jörð er í
hreppnum. Þó eru þetta hérlendir menn, sem
njóta arðs af þessum eignum sínum. Enn
þá, sem betur fer, er varla að ræða um ut-
lenda landsdrotna.
A 13. öld gengu höfðingjar íslands áhönd
útlendum konurjgi og ofurseldu land sitt út-
lendri stjórn. Þeir ætluðu í fyrstu að nota
hið útlenda vald til að auka sitfc eigið vald.
En hvernig fór? Þeir bárust á banaspjót og
landið flaut í blóði. En bað var af áhrifum
útlends höfðingja. Svo óx konungsvaldið yfir
höfuð þeim, þar til þeir gátu ekki rönd við
reist, en þjóðin var orðin svo tortrygg og
beygð af sundurlyndi höfðingjanna, að það
er efamál, hvort Einar Þveræingur, slíkur
sem hann var, mundi hafa gert nokkurt
gagn, þótt hann hefði þá verið uppi, eða á
þingi 1262. Loksins ætlaði Gizur jarl að
flýja undan óvirðing og samvizkubiti í Við-
eyjarklaustur, er hann sá að öll hans vélaráð
urðu ekki einungis ættmönnum hans, heldur
og ættjörð, til bölvunar. Gamli sáttmáli varð
ekki til af frjálsum vilja, heldur af því að
þeir gátu ekki reist rönd við konungsvaldinu.
Alþingismenn hafa fullkomlega kannast við
ófærleika sinn í þessu bankamáli, með því að
þeir frá seinasta þingi biðja stjórnina leið-
beininga, sem ég álit að hafi verið rétt, því
ekki er að búast við, þótt einhverir nýir
þingmenn komi, að þeir, fremur en hinir,
verði neinir fjármálafræðingar — við eigum
þá ekki til. En þótt tillaga í þessu máli
komi frá stjórninni, mun hún að eins eiga
við hina fjárhagslegu hlið þess, eins og nú
stendur, sem eðlilegt er.
Þegar litið er til þeirra breytinga, sem
orðið hafa á síðustu 100 árum, þa finst mór
það hefði mátt vera óvenjuleg þekking manns,
sem þá hefði getað tekið þá ákvörðun í fjár-
málum, sem skaðlaus hefði verið eða til ábata
að stæði óbreytt til þessa tíma.
Eg er ekki bankfróður maður, en er á-
hyggjufullur uiQ þessa hlið málsins, og vil
alvarlega benda þeim, sem yfir eiga að ráða,
að ofurselja ekki landið útlendu auðvaldi
fyrir ímyndaðan stundarhagnað.
(Meira).
Guðm. Magnússon.
[Misprentað í siðasta blaði: íslendinga fyrir írlend-
inga]. ___________
Afturför í bókagerð og prentiðn,
ii.
Eg ætlaði mér ekki aðeyða fieiri orðum um
verksnild hr. Östlunds, en minnast heldur á
það, hve vel hann hefir tatt bókmentavöll ís-
lendinga, eins og Konráð komst að orði forðum,
en nú sé eg, að hr. Jón Ólafsson er að grípa
fram í fyrir mér í auglýsingablaði þeirra fé-
laga, og hælir prentun Östlunds á hvert reipl,
eins og við var að búast. En það vill svo illa
til, að enginn getur tekið mark á því sem hr.
Jób Ólafsson segir um prentsmiðju Östlunds.
Hann dæmir þar í sjálfs sín sök, og er ekki
ósenniiegt að dómnrinn verði góðtir og mildur.
Það er hann, sem hefir valið og keypt prent-
vél Östlunds og mestöll áhöld, keypt mikið af
letrinu, keypt mikið af pappírnum sem
notaðar hefir verið o. s. frv., auk þess
sem hann hefir lengi verið önnur hönd að-
ventistans. Eg álít það líka mjög hæp-
ið, að hr. Östlund geti leyst prentun vel af
hendi, af þeirri einföldu ástæðu, að hann hefir
aldrei lært hana. Hann er að eins setjari. Úr
því honum ríður svo á að saapa sér lof, að
hann rennur um bæinn til að biðja fjölda söng-
fræðinga(!) að hæla sér fyrir prentlist sína, sem
þeir hafa auðvitað ekki þekkingu á fremur en
hver annar, væri honum sannarlega nær að
sýna vottorð frá einhverri prentsnriðju um góða
kuunáttu og langa iðkun prentlistarinnar.
Aunars er þetta ekkert blaðamál að öðru
leyti en því, að nauðsyn er að vanda um hinn
ytra frágang á bók engu síður en hinn innra,
en hvað bækur Östlunds sjálfs snertir, þá „hæf-
ir þar skel kjafti", því fánýtara rusl minnist
eg ekki að hafa séð á íslenzku en það sem
liggur eftir þenna flökku-prédikara aðventista-
garmanna og hann hefir látið tá þrykk út ganga'.
BifihoyiXog.
Skipstrand.
Stokkseyri 19. apríl
í gæi strandaði kúttari „Kamp" af Mandal
framundan Þykkvabæ. Þrír menn druknuðu, en
tveir, kapteinn og stýrimaður, náðust mjög lemstr-
aðir. — Skipið kom daginn áður frá útlöndura
með vörur til verzl. „Edinhorg" á Stokkseyri, eu
komst ekki inn fyrir brimi.
Sendimaður úr Þykkvabæ segir: „Kl. nál. 5
um morguninn (18.) sáum við skipið liggja við
akker skamt frá landi fyrir innan rifið (sem brim
fellur á fremst). Hvast veður var á útsunnan
og nokkurt brim. Veðrið fór vaxandi, og sjór
spiltist því meir sem á daginn leið, þar til
kl. 4. e. m. var orðið svo mikið hafrót, að skip-
ið slitnaði upp fyrir stórsjó, sem á það gekk,
og um Ieið tók út 4 mennina — alla nema
kapteininn, en stýrimaður náði í enda og hafði
sig upp. Skipið rak svo á land, og náðust
þessir 2 menn mest fyrir dugnað stýrimanns,
sem varð að hafa kapteininn með sér, því hann
var lærbrotinn — hafði fengið slysið um leið
og mennina tók út. — Stýrimaður meiddist
mjög á höfðinu og öðrum handleggnum um leið
og hann skall við sandinn í sjónum, er flutti þá
svo nærri að þeir náðust. Hann er mjög þungt
haldinn en kapteinninn miklu hressari".
Læknir ólafur á Stórólfshvoli var sðttur þeg-
ar, og lét hann sækja annan lækni að Stokks-
eyri til aðstoðar.
Nú hefir verið haldið uppboð á þessu strandi
og fór þar flest með mjög góðu verði fyrir
skynsamleg samtök héraðsmanna. Hefir því
strandið orðið Rangæingum að happi.
Um stranduppboðið er svo skrifað:
„Framan af nppboðinu bauð að eins einn