Fjallkonan - 02.05.1900, Qupperneq 1

Kemur út einu sinni
í viku. Verð árg. 4 kr.
(erlendis 5 kr. eða V/3
doll.) borgist fyrir 1.
júli (erlendia fyrir-
fram).
tJppsögn (Bkrifleg)bund-
in við áramót, ógild
nema komin sé til út-
gefanda fyrir 1. októ-
ber, enda hafi hann þá
borgað blaðið.
Afgreiðela: Þing-
holtsstrœti 18.
XVII. árg.
Reykjavík, 2. maí 1900.
Xr.
17.
Landsbankinn eropinn hvern virkan dag kl. 11—2.Banka-
Btjórnin við kl. 12—1.
Landsbókasafnið er opið hvern virkan dag kl. 12—2 og
einni stundu lengur til kl. 3 md., mvd. og ld. til útlána.
Forngripasafnið er í LandBbankahúsnu, opið á miðviku-
dögnm og laugardögum kl. 11—12 f. m.
Náttúrugripasafnið er í Doktorshúsinu, opið á sunnu
dögum kl. 2—3 e. m.
Ókeypis lækning á spítalannm á þriðjudögum og föstu-
dögum kl. 11—1.
Ókeypis tannlœkning í Hafnarstræti 16, 1. og 3. mánu-
dag hvers mán., kl. 11—1.
Allir kaupendur Fjallkonunnar
erlondis eiga að borga blaðið fyrir
fram. Verðið er (þar) 5 krónur.
Þeir sem ekki senda fyrirfram-borgUB, mega
ekki búast við því að þeim verði sent blaðið.
Stjórnarskrármáliö í síðasta biaði.
Ritgerðin í síðasta biaði um stjórnarskrár-
málið hlýtur að vekja eftirtekt, meðal annars
af því, að hún er rituð af manni, sem er langt
frá því að vera fylgismaður dr. Valtýa, en
fylgir þó eindregið fram valtýskunni, sem köll-
uð er.
Þó ritgerð þessi sé vel samin og hafi víðast
við góð rök að styðjast, getur Fjallk. ekki
verið höfundinum að öllu leyti samdóma.
Höf. gerir heldur mikið úr þeim þætti, sem
landshöíðinginn eigi í stjórnarskrárbreyting
þeirri, sem i boði er — því það er kunnugt,
að landshöfðingi virtist upphaflega fremur mót-
fallinn henni, eða frumvarpi dr. Valtýs 1897,
en það gat líka hafa komið af því, að frum-
varpið kom þá leið sem það kom.
Þó því verði ekki neitað, að undirbúr.irigur
dr. Valtýs til að koma málinu áfram væri
nokkuð undirhyggjulegur, þarf það ekki að vera
af neinum óhreinum eða eigingjörnum hvötum
eða honum sök gefandi á því; siíkt er al-tíít,
þegar landsmál eru í brugggerð.
En rétt virðist að dr. Valtýr fái að heyra,
að jafnvel þeim mönnum, sem vilja fylgja fram
sömu 8tjórnarskrárbreyting og hann hefir verið
að berjast fyrir, líkar ekki alls kostar aðferð
hans, hvorki i því máli né í telegrafsmálinu,
sem hann mun heldur ekki hafa bætt fyrir.
Raddir almennings.
[Allir eru boðnir og velkomnir, að skrifa í þennan
bálk Bjallkonunnar. Greinirnar mega vera nafnlausar, en
þá verða þær að vera með íangamarki höfundanna nndir.
Ritstjórinn ber enga ábyrgð á þessum greinum aðra en
þá sem lög ákveða].
„Það eru ekki utanríkismenn, sem eru lands-
drotnar Irlendinga'1. Eg finn ekki mun á
því, hvort það væri norskir, danskir eða ensk-
ir auðmenn, sem hefði ráð á fasteignum lands-
ins. Skuldugur maður er varla sjálfstæður
fyrir lánardrotni sínum. En afieiðingin af
því að stofnsetja hér „stóra bankann“, eins
og hann er ráðgerður, mundi verða sú, að
útlendir auðmenn eignuðust það af fasteign-
um landsins, sem þeir vildu nýta.
Það er mikilsvert fyrir hvert sveitarfólag,
að þeir sem jarðirnar eiga í sveitinni sóu þar
búsettir, því þá hlýtur að fara saman hagur
þeirra og sveitarfélagsins.
G-agnstætt þessu má benda á, hvert tjón
það er fyrir sveitarfélögin, þegar jarðeigend-
ur eru utanhrepps. Fyrir hór um bil 80 ár-
nm átti Bessastaðahreppur sig sjálfur, þ. e.
jarðeigendurnir áttu heima í hreppnum ; þá
var þar dugnaður og veisæla. Nú eru flestir
jarðeigendurnir orðnir utanhrepps, og hvernig
er ástandið þar nú? Þó fleiri orsakir megi
finna til hins biga ástands þar, þá er þessi
sú alvarlegasta.
Annað dæmi er Brautarholt (með Andriðs-
ey) á Kjalarnesi. Þessa ágætisjörð er þannig
farið með af utanhreppseigendum, að sveitin
bíður árlega stórtjón af því, að slík jörð er í
hreppnum. Þó eru þetta hérlendir menn, sem
njóta arðs af þessum eignum sínum. Enn
þá, sem betur fer, er varla að ræða um út-
lenda landsdrotna.
A 18. öld gengu höfðingjar íslands á hönd
útlendum konungi og ofurseldu land sitt út-
lendri stjórn. Þeir ætluðu í fyrstu að nota
hið útlenda vald til að auka sitt eigið vald.
En hvernig fór? Þeir bárust á banaspjót og
landið flaut í blóði. En það var af áhrifum
útlends höfðingja. Svo óx konungsvaldið yfir
höfuð þeim, þar til þeir gátu ekki rönd við
reist, en þjóðin var orðin svo tortrygg og
beygð af sundurlyndi höfðingjanna, að það
er efamál, hvort Einar Þveræingur, slíkur
sem hann var, mundi hafa gert nokkurt
gagn, þótt hann hefði þá verið uppi, eða á
þingi 1262. Loksins ætlaði Grizur jarl að
flýja undan óvirðing og samvizkubiti í Yið-
eyjarklaustur, er hann sá að öll hans vélaráð
urðu ekki einungis ættmönnum hans, heldur
og ættjörð, til bölvunar. Gamli sáttmáli varð
ekki til af frjálsum vilja, heldur af því að
þeir gátu ekki reist rönd við konungsvaldinu.
Alþingismenn hafa fullkomlega kannast við
ófærleika sinn í þessu bankamáli, með því að
þeir frá seinasta þingi biðja stjórnina leið-
beininga, sem óg álít að hafi verið rótt, því
ekki er að búast við, þótt einhverir nýir
þingmenn komi, að þeir, fremur en hinir,
verði neinir fjármálafræðingar — við eigum
þá ekki til. En þótt tillaga í þessu máli
komi frá stjórninni, mun hún að eins eiga
við hina fjárhagslegu hlið þess, eins og nú
stendur, sem eðlilegt er.
Þegar litið er til þeirra breytinga, sem
orðið hafa á síðustu 100 árum, þá finst mér
það fiefði mátt vera óvenjuleg þekking manns,
sem þá hsfði getað tekið þá ákvörðun í fjár-
málum, sem skaðlaus hefði verið eða til ábata
að stæði óbreytt til þessa tíma.
Ég er ekki bankfróður maður, en er á-
hyggjufullur um þessa hlið málsins, og vil
alvarlega benda þeim, sem yfir eiga að ráða,
að ofurseija ekki landið útlendu auðvaldi
fyrir ímyndaðan stundarhagnað.
(Meira).
Guðm. Magnússon.
[Hisprentað í síðasta blaði: íslendinga fyrir írlend-
inga]. __________
Afturför í bókagerð og prentiðn.
H.
Eg ætlaði mér ekki að eyða fleiri orðum um
verksnild fir. Östlunds, en minnast heldur á
það, five vel hann fiefir tatt bókmentavöll ís-
lendinga, eins og Konráð komst að orði forðum,
en nú sé eg, að hr. Jón Ólafsson er að grípa
fram í fyrir mér í auglýsingablaði þeirra fé-
lago, og fiælir prentun Östlunds á fivert reipl,
eins og við var að búast. En það vill svo illa
til, að euginn getur tekið mark á því sem fir.
Jón Ólafsson segir um prentsmiðju Östlunds.
Hann dæmir þar í sjálfs sín sök, og er ekki
ósennilegt að dómurinn verði góður og mildur.
Það er hann, sem hefir valið og keypt prent-
vél Östlunds og mestöll áfiöld, keypt mikið af
letrinu, keypt mikið aí pappírnum sem
notaðar hefir verið o. s. frv., auk þess
sem hann hefir lengi verið önnur hönd að-
ventistans. Eg álít það líka mjög hæp-
ið, að hr. Östlund geti leyst prentun vel af
fiendi, af þeirri einföldu ástæðu, að fiann hefir
aldrei lært hana. Hann er að eins setjari. Úr
því fionum ríður svo á að saapa sér Iof, að
hann rennur um bæinn til að biðja fjölda söng-
fræðinga(!) að hæla sér fyrir prentlist sína, sem
þeir hafa auðvitað ekki þekkingu á fremur en
hver annar, væri honum sannarlega nær að
sýna vottorð frá einfiverri prentsmiðju um góða
kuunáttu og langa iðkun prentlistarinnar.
Annars er þetta ekkert blaðamál að öðru
leyti en því, að nauðsyn er að vanda um hinn
ytra frágang á bók engu síður en hinn innra,
en hvað bækur Östlunds sjálfs snertir, þá „fiæf-
ir þar skel kjafti“, því fánýtara rusl minnist
eg ekki að fiafa séð á íslenzku en það sem
liggur eftir þenna flökku-prédikara aðventista-
garmanna og hann hefir iátið (á þrykk út ganga’.
títflXtogiXog.
Skipstrand.
Stokkseyri 19. apríl
í gær strandaði kúttari „Kampu af Mandal
framundan Þykkvabæ. Þrír raenn druknuðu, en
tveir, kapteinn og 3týrimaður, náðust mjög lerastr-
aðir. — Skipið kom daginn áður frá útlöndura
með vörur til verzl. „Edinhorgu á Stokkseyri, eu
komst ekki inn fyrir brimi.
Sendimaður úr Þykkvabæ segir: „Kl. nál. 6
ura morguninn (18.) sáum við skipið Iiggja við
akker skamt frá landi fyrir innan rifið (sem brim
fellur á fremst). Hvast veður var á útsunnan
og nokkurt brim. Yeðrið fór vaxandi, og sjór
spiltist því meir sem á daginn leið, þar til
kl. 4. e. m. var orðið svo mikið hafrót, að skip-
ið slitnaði upp fyrir stórsjó, sem á það gekk,
og um leið tók út 4 mennina — alla uema
kapteininn, en stýrimaður náði í euda og hafði
sig upp. Skipið rak svo á land, og náðust
þessir 2 menn mest fyrir dugnað stýrimanns,
sem varð að hafa kapteininn með sér, því hann
var lœrhrotinn — hafði fengið slysið um leið
og mennina tók út. — Stýrimaður meiddist
mjög á höfðinu og öðrum handleggnum um leið
og hann skall við sandinn i sjónum, er flutti þá
svo nærri að þeir náðust. Hann er mjög þungt
haldinn en kapteinninn miklu hressari“.
Læknir Ólafur á Stórólfshvoli var sóttur þeg-
ar, og lét hann sækja annan lækni að Stokks-
eyri til aðstoðar.
Nú hefir verið haldið uppboð á þessu strandi
og fór þar flest með mjög góðu verði fyrir
skynsamleg samtök héraðsmanna. Hefir því
strandið orðið Rangæingum að happi.
Um stranduppboðið er svo skrifað:
„Framan af uppboðinu bauð að eins einn