Fjallkonan - 13.10.1900, Blaðsíða 3

FJALLKONAN.
3
sem ég get ekki losað úr hnga mÍBum — þó
ég sitji við að lesa eða skrifa — því ég finn
að hugurinn berst annað, finn að ég berst
fyrir einhverjum straumi að barmi glötnnarinn-
ar, og get ekki við því spornað.
Kæra Vilma, ég ákalla þig eins og kaþólsk-
ur maður kallar á Maríu mey á freistingar-
stundinni-------En það er önnur mynd, sem
ber alt af fyrir hugaraugu mín, svo að ég sé
þig ekki lengur í anda, og þegar ég ieitast við
að fá mér athvarf í endurminningum þeirra
stunda, sem við vorum sælust og gátum þeg-
jandi skilið hvort annað og horft vonglöð móti
komandi tíma, sem við ætluðum að lifa og
vinna saman í öllu góðu — þá rís upp í mér
önnur minning, sem kæfir alt annað og hefir
sömu ábrif á mig sem sótthiti eða eitrun eða
ölvíma — og þegar ég rétti út íaðminn, þá er
það ekki þú-----------
Vakandi og sofandi eltir hún mig — þessi
undarlega vera, sem ég er hræddur við, en
dregur mig þó andlega til sín, fastara og fast-
ara. Ég skil ekki, hvernig ég hefi breyzt,
hvernig ég er orðinn ærður og tryltur.--------
Ég hefi séð hana aftur, þó eg hafi hvaðeftir
anuað svarið og sárt við lagt, að eg skyldi
aldrei gera það aftur — en hvað dugar það?
Áður en minst varir er hún komin----------
Þegar eg sit hér og skrifa, og skrifa þó
ekkert nema það sem mér hefir mætt, — þá
stendur hún alt í einu að baki mér — eins og
hún gerði þegar eg síðast lagði frá mér penn-
ann og skildi &vo við dagbók mína. Ég heyri
ekkert og verð einskis var fyrri enn eg finn
eins og rafmagnsstraum leggi gegnum hverja
mína taug, og eg hlýt að líta upp, og þá------
Eg ætla að reyna að segja það sem fyrir
mig hefir borið; getur þá, ef til vili, verið
hægra fyrir mig, að varast það.
Eitt dæmi. Eg sat í iessalnum og var að
skrifa, eftir það að greifinn haíði boðið mér
góða nótt. Alt í einu, meðan eg var að skrifa
þærlínur, sem eru á næstu blaðsíðu héráundan,
fanst mér sem eg hlyti að fara upp á loftið —
— í turnherbergið við hliðina á myndasalnum.
Eitthvað dró mig þangað móti vilja mínum.
Eg barðist móti því af öllum mætti, og hélt
áfram að skrifa — en mér fanst sem stöðugt
væri hvíslað að mér: „Af hverju kemurðu
ekki upp? Eg héit þú mundir koma. — Eg
þarf að tala svo margt við þig. Þú kemur
víst. Mundu að það er vonast eftir þér“.
Eg fór 'þö ekki upp þangað. — Þangað fer
eg ekki framar, eða meðan eg hen nokkurt vald
yfir mér. En eg er svo veikur fyrir, og þó
hefi eg þózt vera sterkar á svellinu en flestir
aðrir.------Eg get þó að minsta kosti ráðið
líkama mínum, en mínum innra manni get eg
ekki ráðið----------
Líkamlega fór eg ekki þangað. En eitthvað
í mínum innra manni hiýddi henni og kallaði
hana til mín. Eg hélt áfram að skrifa, en alt
í einu fann eg á mér, að hún var komin.' Penn-
inn datt úr hendinni á mér; eg leit við, og
sá að hún stóð við stólbakið og horfði á mig
með þessum angum, sem eru eins og geislar,
sem þrýsta sér gegnum merg og bein.-----------
(Framh.).
Kaupfélög — Pöntunarfélög.
Undarlegur mieskilningur er það, eem þrír skyneam-
ir og ritfærir menn hafa lagí í ofangkráð orð.
1. Hr. Torft Bjarnason í Ólafgdal leggur það til
í „Andv.“ 1893, að nefna þau félögin ein kaupfélög, sem
borga vörurnar þegar er þær eru sendar af stað, en hin
pöntunarfélög, gem gjaldfrest þurfa.
2. Guðjón Guðlaugsson, þingmaður Strandagýsln, að-
hyllist nokkru seinna þeega skiftingu, „Tr. kaupfél." n.
3. Og loksins verður ekki betur eéð, en að þessi mein-
loka sé komin undir doktorshattinn í „Eimreiðinni" VI árg.
bls. 219: Þar segir svo: „Loks eru kaupfélögin, sem svo
kalla sig, en reyndar eru að eins pöntunarfélög“. Dessi
orð sýnast benda á það, að Dr. Valtýr Guðmundsson að-
hyllist framanskráða skiftingu.
Enginn þessara heiðruðu lithöfunda skýrir frá þvi,
hvort nafnið það félag eigi, sem að vísu borgar seljend-
um vörurnar þegar, en hefir fengið peningana til þess
lánaða hjá bankanum eða öðrum. Líklega mundu þeir
viija kalla slíkt félag, ef til væri, kaupfélag, af því að
það „kaupir“ vörurnar en tekur þœr ekki að láni. —
Þegar svo er háttað, verður munurinn á kaupfélagi og
pöntunarfélagi höfundanna sá einn, að hið fyrr nefnda
fær peningana að láni hjá Pétri bankastjóra eða ein-
hverjum öðrum Pétri, en pöntunarfélagið fær þá lánaða
hjá Páli stórkaupmanni, sem seldi vörurnar1. Þessir heiðr-
uðu höfundar vita það eins vel og aðrir, að bæði félögin
kaupa I raun og veru vörurnar, þótt annað þeirra þurfl
að fá gjaldfrest. Bæði félögin hafa því sama rétt eða
skyldu til að nefnast kaupfélag. Eugum dettur það í hug,
að hann sé ekki eigandi að og ábyrgðarmaður fyrir þeim
vörum, sem hann hefir pantað og fengið, jafnvel þótt
seljandi hafi gert honum þann greiða, að líða hann um
verðið einhvern ákveðinn tíma. „Pöntun“, sem síðara orð-
ið er myndað af, er nafn á skrá yfir vörur, sem einn
kaupaðili — einetakur maður eða félag — vill kaupa að
öðrum. Slíka pöntunarskrá þurfa bæði félögin að senda
seljandanum, hverir sem borgunarskilmálar kunna að vera.
Bæði félögin hafa því einnig sama rétt eða skyldu til að
nefnast pöntunarfélag. Þetta sýnir hezt, hver fjarstæða
það er, að stritast við að leggja sína meiningu í hvort
þetta orð; þau tákna bæði hið sama, nefnilega félagsskap
þann er Danir nefna Brugaforening, en Englendingar Co-
operative Societg. Það eina, sem óþægilegt er við þetta
er það, að hafa þannig tvö orð yfir eina hugmynd; það vill-
ir fitlendinga. En það ætti ekki að hneyksla íslendinga,
sem skilja fullvel hvað við er átt, enda er slikt altítt að
tvö eða fleiri nýyrði eru mynduð um hið sama. Orðið
pöntunarfélag mun hafa myndazt heldur fyrr en kaupfé-
lag. En þeim sem stofnuðu hið fyrsta félag — Kaupfé-
lag Þingeyinga — þótti orðið „kaupfélag11 réttara og fall-
egra en hitt, því að það, að kaupa vörurnar er aðalat-
riðið, það að panta þær — semja og senda pöntunarskrá
— er aðeins eitt af því, sem nauðsynlegt er að gera til þess
að framkvæmd verði á kaupinu. Þess vegna nefndu Þing-
eyingar samtök sín þessu nafni. Nfi virðist sem það Bé
eins mikið skoðað sem eiginnafn félagsins, eins og teg-
undarheiti, því að stafirnir K. Þ. eru fangamark þess og
að vörur til þess eru merktar þessum stöfum. Líkt mun
vera með önnur kaupfélög, hvað sem þau nefna sig.
Ef þessir heiðruðu rithöfundar vilja vera sjálfum sér
samkvæmir, þá hljóta þeir að gera sama mun á kaup-
mönnum og pöntunarmönnum, eins og á kaupfélögnm og
pöntunarfélögum. „Kaupmenn“ eru þá þeir einu, sem ekki
nota annara fé til stuðnings við verzlun sína, eða taka
lánið bjá e—m öðrum en þeim, sem selur þeim vörurnar.
„Pöntunarmenn" eru þeir sem taka vörurnar að láni. Þann-
ig getur svo farið, að sami maðurinn sé kaupmaður í góðu
árunum, en pöntunarmaður þegar illa lætur í ári. Það
er því siðferðisleg skylda þessara heiðruðu höfunda, að
gefa skýrslur árlega um alla verzlara landsins, hverir
þeirra séu.kaupmenn og hverir pöntunarmenn, svo að
hver einn fái þann titil, sem honum ber. Geti þeir það
ekki, sé ég ekki betur enn að greining þeirra á kaupfé-
lögum og pöntunarfélögum sé failin.
Félagamaður.
Árnessýslu (ofanv.) 3 okt. „Tiðarfar hefir
verið fremur erfitt í sumar, og einkum í haust,
og hey því illa verkuð. Taða náðist hér um
slóðir græn, en úthey bæði illa þurt og hrak-
ið; nú eru allir í óða önn að hirða hey sín,
og er sumt af því heyi orðið 5 vikna gamalt,
og má nærri geta, hversu mikið fóður er í
því. Síðan um höfuðdag og alt fram yfir
réttir voru mjög stórfeldar rigningar, sem ó-
nýttu alt, bæði eldivið og hey í görðum; hér
lítur út fyrir sömu eldiviðarvandræði og í
fyrra. — Matjurtagarðar hafa víðast hvar hepn-
ast vel, og er það ágústmánuði að þakka, því
þann mánuð vóru blíðviðri. — Fjárheimtur
eru með versta móti, því búfjárhagar vóru
illa smalaðir vegna illveðurs. Ár ófærar yfir-
ferðar, svo millirekstur gat ekki gengið sína
venjulegu leið og varð að sleppa úrgang á
glæður. — Heilsufar fólks í meðalagi. Tauga-
veiki á stöku bæjum. Margir hafa verið
lasnir í alt sumar af völdum innfiúenzunnar.
Skarlatssóttin hefir gert nú upp á síðkastið
vart við sig í Hrunamannahrepp á nokkrum
bæjum, þótt dult hafi farið. Nú er 3agt hún
sé í Hruna, og sendi séra Steindór Briem þegar
til héraðslæknisins, og hafði læknirinn sagt, að
veikin væri skarlatssóttin, en á mjög lágu
stigi. Eugir hér hafa dáið, síðan ég skrifaði
1) Hér er ekki verið að ræða um lánskjörin, því venju-
lega mun vera ærinn munur á vöxtunum hjá bankanum
og hjá stórkaupmanninum.
Bitstj.
siðast, sem ekki hefir verið getið í blöðum.
J nema ekkjan Grróa Guðmundsdóttir á Háholti,
komin að sextugu, dó úr lifrarveiki, mjög góð
kona og hafði altaf staðið heiðarlega í sinni
stöðu. — Mikið eru menn hér alment að aust-
an og ofanverðu í sýslunni óánægðir með að
| séra Magnú-i náði ekki kosninqu til alþingis,
því það er eflaust, að Árnesingar áttu ekki völ
á öðrum færari til þess starfa.
Hér héldu mp.rkað á sauðum kaupmennirn-
ir Ólafur Ámundason úr Reykjavík og Ólafur
Árnason af Stokkseyri; gáfu þeir 16 krónur hæst
fyrir vænstu sauði, og hafa þeir bætt mikið
úr peningavandræðunum í bráðina“.
Húnavatnssýslu (austanv.), 24. sept. „Yfirleitt
hefir heyskapartíð mátt heita fremur hagstæð
og grasspretta í góðu meðallagi, og hefir hey-
fengur því orðið fremur góður alment. —
Fiskafii verið fremur tregur, en síld næg, og
þar sem tvö íshús eru á Blöudósi, svo aldrei
hefir brostið beitu, og gæftirnar hafa verið ó-
munalega góðar, hefir fiskveiði alls og alls orðið
fremur góð á skip þau, sem gengið hafa ail-
an tímann, frá vorvertiðar byrjun og til rétta,
en vorvertíð byrjar hér ekki fyrr en um 8
vikur af sumri. — Ofsarok af suðri gerði hér
aðfaranótt þess 20. þ. m., og fram yfir nón
þann dag, og urðu víða allmiklir skaðar. Hey
fuku viða, sem úti vóru, svo nálega sást ekki
eftir af, og er sagt að sumir Yatnsdælingar
hafi þannig mist alt að300hestum. Á Bergs-
stöðum í Hallérdal tók hey úr tóft ofanað
veggjum. — Fjártaka að eins byrjuð á Blönd-
ósi, og er verð nú betra en menn hafa átt að
venjast’ hingað til, 14—20 aura í 30—50 pd.
skrokkum, ull 40 aura, pundið í gærum 25 a.
og þykir mönnum þetta ærið gott“.
Stórtjón fyrir kaupfélógin.
Þess er getið í bréfi frá Skotlandi, dags. 29.
f. mán., að gufuskipíð „Bear“ hafi verið ný-
komið til Stornoway, og hafi það lagt út frá
norður-íslandi með um 2600 fjár, en um 2000
hafi verið dautt, er það kom til Stornoway,
sakir óveðurs,ka?\að að líkindum,því öllum hlerum
befirþurft aðloka. Skip þetta mun hafa lagt ut
8tað frá Akureyri rétt fyrir ofsaveðrið 20. sept.
og mun féð hafa verið úr Eyjatirði eða ef til
vill frá Svalbarðseyrarfélaginu.
Ofsaveðrið 20. f. mán. hefir gert enn meira
tjón en getið var í síðasta blaði. Mest kvað
að því í Eyjafjarðarsýslu. Þar stóð veðrið af
af vestri, og hófst um kl. f. m., en slotaði um
ki. 3. „Times“ (29. f. m.) segir, að etorin-
hraðinn hafi ve?ið 120 mílur á klukkutíœan-
um, og er það eins og hörðustu fellibyljir. —
Það vóru kirkjurnar á Urðum og Upsum, sem
fukumeðöllu, eu Vaila kirkja klofnaði og er ekki
messufær.—Síldarveiðabátur fórst og síldarútgerð
Snorra Jónssonar á Oddeyri.
Mannalát. 7. þ. m. lézt hér í bænum Sig-
urður Pétursson verkfræðingur þrítugur að
aldri. Hann var fullnumi í verkfræðum (in-
genieur-videnskab) frá fjöllista-skólanum i
Kaupmannahöfn og hafði tekið þar burtfarar-
próf í fyrra með bezta vitnisburði. Hann
hafði verið settur til að stýra mannvirkjastörf-
um í Danmörku síðustu árin og hafði ágæt-
ustu meðmæli frá kennurum sínum fyrir lær-
dóm og áhuga. — Alþingi veitti honum í
fyrra 3000 kr. styrk til að rannsaka bygg-
ingaefni landsins og leiðbeina almenningi i
húsagerð. Hann hafði farið lítið eitt hér um
land í þeim erindum og í sumar fór hann til
Danmerkur og Noregs til þess að búa sig
undir rannsóknirnar. Á þeirri ferð rannsak-
aði hann íslenzkan tígulsteinsleir og kalkstein,
sem reyndist hvorttveggja af beztu tegund. —
Hann lá þrjár vikur í nýrnabólgu, sem varð
banamein hans; hafði um mörg ár verið veik-