Fjallkonan - 03.11.1900, Blaðsíða 2

FJALLKOfNAN.
Sú mun reglan, þegar ráðgjafar eru settir í
embætti sitt, að konungur lætur leita fyrir sér
kjá ýmsum þeim, sem haun álítur hæfasta menn
til að setjast í ráðgjafa uess þegar ráðgjafa
skiíti verða, en ekki að sótt sé um þessi em-
bætti. — Það má því búast við því, að fyrst
um sinn verði ekki völ á mörgum Dönum til
að gegna þessu embætti. Fari svo, að Danir
taki að læra íslenzku meira en tíðkast hefir til
þessa, geta smámsaman komið danskir menn,
er yrðu færir um, að mæta á þingi, en þó mundi
naumast verða úr því, að þeir yrðu ráðgjafar
fýrir ísland, þegar þ&ð væri orðið að venju, að
skipa íslecding í það embætti.
Þó er ekki sagt, að það væri jafnan tjón
fyrir oss, að íslandsráðgjafinn væri danskur
maður. Það væri eada liklegt, að vér fengjum
stundum mjög velviljaða ráðgjafa, ef það væru
útlendir menn, sem sérstaklega hefðu lagt fyrir
sig, að nema tungu vora og siðu. En samt sem
áður má þó álíta réttast, að ráðgjafinn væri ís-
lendingur, því að jafnaði mundi hann verða oss
heilladrjúgastur, enda má óhætt búast við því,
að það yrði aðalvenjan, að íslendingur yrði tii
þess kjörinn.
Mótbárurnar gegnnauðsyninni á því, að ákveðið
sé berum orðum, að vér fáum sérstakan ráð-
gjafa og að hann mæti á alþingi eru því þýð-
ingarlausar, og svo framarlega sem vér viljum
ekki að oss sé framvegís stjórnað i hjáverkum
af allsendis ókunnum manni, sem hvorki kunni
tungu vora, né þekki hagi vora, né hefir tíma
tii að sinna málum vorum,—þá verður að setja
þær breytingar í stjórnarskrána, sem frum-
varpið frá 1899 fer fram á. Að öðrum kosti
má reiða sig á, að alt stjórnar ástand vort stend-
ur kyrt í sama faiinu og nú.
lSLENZKUR SÖGUBÁLKDR.
Æfisaga Jóns Steingrímssonar,
prófasts og prests að Prestsbakka.
[Bftir eiginkandr., Landsbókas. 189, 4to].
(Frh.). Hér við risn hreppstjórar og begerðu til fá-
tækra venjulegan toll af jörðinni. En hann svaraði:
„Eg er hingað sendur til að sækja eftir kóngsins gagni
með réttu, en ekki að stela frá honum, og fær mig eng-
inn yfirtalaðan til þess. Þó vil eg inn færa um hann
til og frá, hvað um hann segist, og láta kóng sjálfan
ráða hvað hann vill gera“. Var hann svo innfærðnr og
eins og i siðara sinni, þá fóveti og lögmaður Björn riðu
báðir hér á jarðir. Eg hélt enn þá áfram að útgjalda
þennan toll, þar til eitthvað yrði útgert um hann, so þar
sem bráðlega lá á einhverri sveitarbjálp, þá lét eg hann
úti eða nokknð af honum, þó með einhvers hreppstjóra
ráði, og átti enn að heita að gengi til í kærleika um hann
vor á meðal. En nú bar svo til, að barnamaður, sem
bjó á Sólheimum, er hét Bjarni Jónsson, hann lagðist
veikur þá sláttur byrjaði og hlaut að taka kaupamann
en gat honum þó ei goldið vegna fátæktar, nema hann
flosnaði upp árið eftir með konu og börnum. En (til) að
koma í veg fyrir þau þyngBli, lét eg úti þennan toll, nú
6 fjórðunga smjörs, til þess er eg fekk að slá upp tún
hans, sem eg gerði með vitund og samþykki þeirra hrepp-
Btjóra, sem vóru í út-Hýrdalnum, sem austurkjálka hrepp-
stjórum misþóknaðiat. Þá að bausti leið, kallaði eg til
mín landseta mína úr Reynishverfl, með gjöld sín, meðal
hverra að var áðurnefnt höfuð-þrælmenni, Árni Oddsson,
sem þá var í Árakoti.1 Hann kemur einasta með opið
skjal, fult með skens og glúffur; segist ei geta goldið
jarðargjaldið, en óskar eg hjálpi sér um Fells-tollinn upp
í gjaldið, svo sem fátækum, heldur en ég af eigin mynd-
ugleika fái hann fullríkum þar úti í sveitinni, hvað hann
þó berlega laug. Vænist hann hér til ráðstöfunar austur-
hreppstjóra sveitarinnar, hvað þó siðar reynist ósannindi,
því skjal það var saman tekið af sýslumanni sjálfum, en
skrifað af Einari Eirikssyni á Hellum;1 en þar eg sá
hvaðan sú alda rann, að sýslumaður brúkaði einasta þetta
satansverkfæri til að hefna sín á mér fyrir það, að hann
hafði orðið svo smánarlega undir í máli á móti mér árið
') Þannig. 2) Við þessa linu: „en skrifað-Hellum"
stendur NB á blaðröndinni.
áður (í Tungu málinu), að honum lá við embættistöpun,
ef eg hefði ekki fyrir góðra drengja milligöngu svíað
til — Einar og orðinn sér tii skammar með alla sína
frammistöðu og króka-lög — hvar fyrir eg segi áður-
nefndum Árna: „Eigi verður þér bjargað með Fells-toll-
inn i þetta sinn, en seg þú fjandmönnum mínum, sem þig
hafa útbúið, að þeir hafl nú brúkað þig fyrir það meðal
og satans erindreka, sveitinni til skaða, að eg ætla mér
nú ekki að svara greindum tolli út án laga og réttar
eður að kóngur sjálfur skipi það“. Fer hann með þetta
til baka til sinna útsendara, en þeir fyllast enn af grimd
og bræði, sýslumaður ríður út, setur af tvo hreppstjóra,
en fær aftur aðra tvo, Mr. Gunnar Jónsson á Dyrhólnm,
einn þann kappsamasta mann, og Einar Erlendsson, einn
þann slóttugasta þræl, og þá þeir eru nú búnir að undir-
gangast hreppstjórnarembættið, uppáleggur hann þeim
að sækja eftir Fells-tollinum með harðasta kappi og
fylgi; bar hann undir þá so mikið tóhak og brennivín
sem þeir vildu. Þóttist hann nú eiga happi að hrósa.
Hinir hreppstjórarnir hétu: Jón Sigurðsson, illhryssings-
maður og drambsamur fram úr máta, Jón Guðmundsson
á Ketilsstöðum og Hr. Jón Bunólfsson á Höfðabrekku.
Þar eftir kom eg á hreppastefnu þeirra. Var nú
geymt að tala um tollinn þar til síðast. Hefir þá
Gunnar upp orð fyrir alla og begerir af mér tollinn.
Eg segi honum, að eg sé búinn að svara honum út til
annara, og þar með finni eg ei skyldu mína honum að
svara meðan ei sé gert út um hann, með viðara. Hér
við hleypur hann upp með stórum organdi hljóðum og
segir: „Þér skuluð vera búinn innan hálfsmánaðar, að
svara honum til okkar hreppstjóra, að þakkarlausu, eftir
því sem í ykkur finst mannæra og ærlegt blóð. Nefndur
Einar og Jón Sigurðsson eru í sömu hljóðum og ofsa
með honum, en Jón Guðmundsson og Jón Runólfsson
gengu frá og fengu so hjá hinum ámæli fyrir dugnaðar-
leysi, er þeir létu ekki á sér festa. Eg svara þeim
aftur og segi: „Eg hræðist ei ykkar hótyrði. Þið haldið
áfram sem þið kunnið, en eg bíð átektanna“. Sleit so
þessum samfundi.
37. Hvilíkur órói, rógburður, flokkadrættir nú upp
komu af þessu vil eg ei um tala, því síður, sem góðir
vinir mínir innfiæktust hér í með ýmsum hætti. Mr. Jón
á Höfðabrekku þegar hann formerkti að eg vildi ei toll-
inum góðfúslega svara, og eg hafði mikið til míns máls
um það, hafði hann alla alvöru á því að gefa Big úr
mínum mótstandara fiokki, og þá sýslumaður formerkti,
að honum var alvara orðin, gerði haun sér reisu til hans,
skammaði hann út og svívirti með mestu storkunar og
blygðunar orðum, ef hann gæfi frá sér sÍDa embættis-
skyldu, því að Gunnar hafði heitið að gefa frá sér alt
klatur1 móti mér, ef Mr. Jón gengi úr liði og flóði þeirra.
Þeir voru annars ágætir vinir sín á milli og þó Mr.
Jón að sögn legðist fyrir sjúkur í þönkum um nokkra
daga hvað afráða skyldi, og þó hann lengi vel dansaði
nauðigur,2 mæddi hann svo þeirra langvarandi nudd,
umtöíur og brigslyrði, að hann varð í fullu áhlaupi móti
mér með þeim, og so var mikil sinnissterkja komin í
hann við mig, að hann ætlaði að taka í burtu frá mér
Runólf son sinn, sem þá var að læra hjá mér, og svifta
hann so öllum manndóm og frama, en drengurinn, í
hverjum að var gott mannsefni, sem nú er fram komið,
setti Big allan í móti því moð þeim orðum og hætti sem
eg nefni ei. Fór og einninn betur, að það rasandi ráð
varð að engu. Þar ef'tir urðum við einninn nærfelt eins
gððir vinir eins og áður höfðum verið. Jón Guðmunds-
son hélt við mig sömu trygð og trúskap í gegnum alt
þetta vastur, og lét mig oft vita ráðabrugg þeirra heimul-
lega fyrir fram, so mér var oft því auðveldara að slá
þá á sjálfs síns brögðum.
hersing af kierkum og kirkjuþjónum; var geug-
in skrúðganga inui í kirkjunni, seœ kvað öll við
af dýrðlegum organsöng.
Mikið snildár-bragð hefir katólska kirkjan
gert, er hún tók sönglistina í þjónustu sína;
enginn prédikari mundi geta „talað til hjartn-
anna“ eins og t. a. m. Haydn, Sebastian Bach
eða Mozart, en nokkuð af þeirri dýrð og hú-
tign, nem er yfir hinum ódanðlegu tónsmíðum
þessara manna, færist yfir á kirkjuna, þar sem
þær eru látnar hljóma.
Það sem fyrir augun bar var ekki eins hríf-
andi og sönglistin. í einni kirkjunni var stór
mynd af Kristi á krossinum skorin út úr eik af
mikiili list. Ristin á þessari mynd var miklu
dekkri en viðurinn var annarsstaðar, nærri því
eins og hún væri tjörguð. Ekki þurfti lengi að
hugleiða, hvernig á þessu mundi standa, því
að margir etruku þrem fingrum eftir rist-
inni á Kriats myndinni, og kystu svo á gómana
á sér á eftir; leit út fyrir, að þessi mynd hefði
einhverja sérlega helgi á sér fremur ýinsum
öðrum af sama tagi. En ég hugleiddi hvað
mörg þúsund fingur mundi hafa strokið eftir
þessnm bletti áður hann yrði svona svartur og
furðaði mig á hvernig óhreinindin geta borist
á ótal munna fyrir kraft trúarinnar.
Mest v&r um að vera í Stefánskirkju; átti
skrúðgangau að fara fram ekki einungis inni í
kirkjunni, heldur einnig í kringum hana; áhorf-
endafjöldinn var svo mikill, að einungis lítill
hluti hans komst fyrir í kirkjunni, en hinir
söfnuðust fyrir framan kirkjuna og biðu þess
að klerkaliðið kæmi út. Urðu nú þrengsli mikil,
en fjöldi af lögreglumönnum var þar, og gengu
þeir vel fram, svo að engar meiðingar urðu.
Loksins kom höfuðpresturinn út úr kirkjunni
og lið hans; auk klerka var þar borgarmeistar-
inn í Vín, Dr. Lueger (lú-eger) og ýmsir af hinum
kristilegu ráðherrum með honnm; gengu þeir
allir niðurlútir mjög og berhöfðaðir meðstóreflis
kertaljós í höndum.
Dr. Lueger, eiunig nefndur der schöne Karl
(þ. e. Karl fagri) kvað vera guðsvinur mikill
en Gyðingafjandi. — 30 af hinum frjálslyndari
ráðherrum voru nýbúnir að segja sigúrbæjar-
stjórninni, og voru margir eða flestir þeirra
Gyðingaættar. Er óheillavænlegt fyrir Vín, ef
Gyðingar verða minna ráðandi um málefni
borgarinnar en áður hefir verið, því að Gyðing-
ar eru mjög oft vitrir og frjálslyndir, eins og
raunar er kranngra en frá þurfi að segja.
Þeir menn sem ég kyntist í Vín höfðu flestir
megna óbeit á Gyðingum og kváðu íslendinga
farsæla er þeir heyrðn að hér á landi væru
engir Gyðingar. . Sumir trúðu eða létust
trúa því, að Gyðingar myrtu menn á pásk-
unum, af því að trúarbrögð þeiria byði þeim að
gera svo. Var mikið ritað um þetta í blöðun-
um nokkrn fyrir páskana og einn svarinn
Gyðinga óvinur skoraði á stjórnina, að láta hafa
nákvæmar gætur á Gyðingum um páskaleytið,
til þess að þeir fremdu ekki þetta fyrirskipaða
morð. Gyðingar voru eins og vænta mátti af-
arreiðir út af, þessum aðdróttunum, og þeir standa
vel að vígi, þar sem peninga valdið og blöðin
eru að miklu ieyti í þeirra höndnm.
(Hisprentast hefir i fyrsta kafla þessarar ritgerðar:
fleygir sér í fólksstrauminn, á að vera: blandar sér í fólk-
strauminn).
Frá Austurríki-
Ferdasögubrot
eftir
Helga Pétursson.
II.
Laugardaginn fyrir páska var mikið um dýrð-
ir í Vín. Fór ég í nokkurar kirkjur til aðsjá
og heyra. Æðsti presturinn við kirkjuna v&r
búinn sínum fínasta skrúða, og v&r haldið yfir
honum himni á stöngum, en fyrir honum fóru
drengir sem veifuðu reykelsiskerum, og á eftir
') Þannig. 2) Þannig.
Makt myrkranna.
Eftir
Bram Stoker.
(Framh.)
Hinn 21. Eg er ekki lengur í efa um það, —
þessi höll er heimkynni illra anda, en ekki
menskra manna treð hjörtum og samvizkum.
Eg skaí nú í fám orðum gera grein fyrir
því, sera ég hefi orðið vís.
Hvað eftir annað hefi eg rannsakað áttstrenda
herbergið til þess að leita að útgangi þeim er
eg var sannfærður um, að hlyti að vera þar,
þótt mér tækist ekki að finna hann.