Fjallkonan - 22.12.1900, Side 1

Kemur úteinu sinni
í viku. Verð árg. 4 kr.
(erlendis 5 kr. eða l’/a
doli.) borgist fyrir 1.
júlí (erlendis fyrir-
fram).
Uppsögn (skrifleg)bund-
in við áramót, ógild
nema komin sé til út-
gefanda fyrir 1. októ-
ber, enda hafi hann þá
borgað blaðið.
Afgreiðsla: Þing-
holtsstrœti 18.
XYII. árg.
Reykjavík, 22.
desember 1900.
Xr. 52.
Landsbankinn er opinn hvernvirkandagkl.il—2.Banka-
stjórnin við kl. 12—1.
Landsbókasafnið er opið hvern virkan dag kl. 12—2 og
einni stundu lengur til kl. 3 md., mvd. og Id. til útlána.
Forngripasafnið er í Landsbankahúsnu, opið á mið-
vikudögum og laugardögum kl. 11—12 f. m.
Náttúrugripasafnið er í Doktorshúsinu, opið á sannu
dögum kl. 2—3 e. m. (lokað í des. og jan.)
Ókeypis lœkning á spítalanum á þriðjudögum og föstu
dögum kl. 11—1.
Ókeypis tannlækning í Hafnar3træti 16, 1. og 3. mánu-
dag hvers mán., kl. 11—1.
Enn um 61, gr, stjórnarskrárinnar.
í 42. tbl. Fjallkonunnar er rætt nm 61. gr-
stjórnarskrárinnar og sýnt fram á að hún,
eins og hún nú er orouð, geti ekki verið okk-
ur neitt keppikefli. Þessu get eg samsint að
öllu leyti, en þar sem jafnframt þessu er hald-
ið fram, að bezt fari á, að greinin sé orðuð
eins og stjórnin vill hafa hana, virðist mór
nokkuð frekt í farið.
Af því Fjallkonan hefir látið á sannast, að
hún vill ræða málið með rökum, vænti ég að
hún ljái línum þessum rúm, þótt þær fari að
nokkru leyti í bága við skoðanir þær, sem
blaðið hefir áður flutt.
í nýnefndri grein er sagt, að aukaþingin
1886 og 1894 bendi ekki á, að þau styðji að
þvi að stjórnin slaki til, því næst segir: þing-
ið er því veikara fyrir, þess oftar sem það er
leyst upp, Þessi síðustu orð, sem ekki að
eins eru stíluð gegn aukaþingum heldur og
gegn þinglausnum án aukaþinga, eru að minni
hyggju of almenn.
Því verður að sönnu ekki neitað, að tíðar
þinglausnir geti veikt þingið, því auk þess
sem nýskipuð þing verða einatt afkastaminni
en þingin á efri helming kjörtímabilsins, má
búast við að fyrir gæti komið, að fulltrúar
þeir, sem valtir eru í sessi, geri talsvert til
að komast hjá þinglausnum og leggist móti
því máli sem þeim kemur af stað. En fyrir
stjórnarskrárbreytingar þarf þetta ekki að hafa
verulega þýðingu. Só þjóðinni breytingin
nokkurt áhugamál, má búast við að þeir þing-
menn, sem halda henni fram, verði yfirleitt
fastastir í sassi og sé knýjandi ástæður til
breytingarinnar, eru allar líkur til að formæl-
endum hennar fari fjölgandi við þinglausnir,
svo framarlega sem hin siðspillandi öfl eru
ekki ríkjandi í landinu. Og geti nokkuð bok-
að máli voru áfram, ætti það &ð vera aukið
þingfylgi, Það er því ofmælt, að gera öll-
um þinglausnum jafnt undir höfði, segja að
þær verði ávalt til þess að veikja þingið i
sjálfstjórnar baráttunni. Hins vegar skal það
játað, að só hrapað að þinglausnum áður en
• stjórnarskrárbreytingar eru búnar að fé fylgi
þjóðarinnar, kynni það að verða þeim til falls,
en af áðursögðum ástæðum má búast við að
þinglausnarákvæðið mundi einatt gera þing-
menn varfærnari og þykir mór ekki lastandi,
þótt þingið hugsi sig tvisvar um áður enþað
leggur út í stjórnarskrárbaráttu, sem stjórnin
vill ekki styðja.
Þinglausnirnar 1886 og 1894 styðja þessa
skoðun mína. I bæði skiftin fjölgaði atkvæð-
nm endurskoðunarinnar. Það sem varð henni
að fjörlesti voru ekki þinglausnirnar, heldur
örvænting um nokkurn árangur samfara kostn-
aði við aukaþingin.
Frá öðru sjónarmiði virðist og ærið athuga-
vert að afnema þinglausnirnar. Það er kunn-
ugra en frá þurfi að sagja, hve föst stjórn
Dana hefir verið í 3essinum, þótt stjórnará-
standið hjá þeim fræadum vorum hafi verið
algerlega óhafandi. Yór getum því búist við
að sama verði uppi á teningnum hjá oss.
Sennilega stöndum vór samt betur að vígi í
þeirri baráttu hvað fjáriögin snertir. Minn-
umst vór samt þess, að alþingi hlýtur jafnan
að standa mun ver að vígi en ríkisþing Dana,
virðist það geta verið talsvert hættulegt, að
beita fjárlögunum sem aðalvopni eins ogDan-
ir hafa gert. Að því er líka gætandi, að eigi
að beita fjárlögunum, yrði það*að eins með
því að nota neikvæðisrétt þingsins. En visn-
unar-pólitík sú, sem slíkt hefði í för með sór,
gæti ekki verið holl fyrir þetta land, þar sem
alt liggur í kaldakoli. Þá gætu þinglausnir
komið að haldi, og það því fremur sem veru-
legt ólag á stjórnarfyrirkomulagiuu oftast á
rót sína að rekja til miður heppilegra eða ó-
ljósra ákvæða í stjórnarlögunum.
61. gr. hefir verið kölluð gimsteinninn í
stjórnarskránni okkar. Eg get að einu leyti
samsint þessu. Stjórninni er meinilla við hana,
og er enginn vafi á, að vér eigum mikið til
henni að þakka, að hún hefir fengist til við-
tals. Hún hefir því sýnt, að hún kemur að
liði í hrossakaupum. Fyrir því má gera ráð
fyrir, að þinglausnirnar geti gert okkur sams-
konar gagn siðar og aukaþingin nú. Virðist
þannig ástæðulaust að sleppa nú þessum hluta
61. gr., þegar sniðið hefir verið af henni það
ákvæðið, sem vór þurftum að losna við, og úr
því stjórnin tekur í mál að láta þann hlut-
ann standa, væri það jafnvel vítavert af þing-
inu, að slaka meira é klónni en full þörferé.
a.
* *
£
Athugasemd við þessa grein kemur áður
langt liður. Ritstj.
Varúð við altarisgöngur.
Það er talið ógeðslegt, óþrifalegt oghættu-
legt fyrir heilbrigði manna, þegar fleiri en
einn neyta af sömu matarílátum eða drykkjar-
ílátum, án þess bau sóu þvegin á milli. Euda
er slíkt skoðað sem vottur um menningar-
skort og skrælingjahátt.
Við eitt tækifæri, áltarisg'öngurnar, helzt
samt þessi venja enn þá óbreytt í öllum
mentuðum löndum. Sama kaleikinn með hinu
helgaða víni ber presturinn munn frá munni,
unz allir altarisgestirnir hafa dreypt á honum,
jafnt þeir sem sjúkir eru sem hinir.
Læknar hafa oft bent á, hve afarhætt væri
við, að ýmsir næmir sjúkdómar bærust á meðal
manna við þetta tækifæri; en svona gömlum
helgisið er ekki auðvelt að breyta. Nú geta
„Spítalatíðindin" dönsku (Hospitalstidende)
um það, að kirkjufélag eitt í Englandi (Ips-
wich) hafi ákveðið það, að hver altarisgestur
skyldi hafa sinn kaleik.
Þessu máli hefir fyrir nokkrum árum verið
hreyft í Fjallk., og sama ráðið lagt þar til.
Hcylnjavíln.
Almennnr borgarafundur
var haldinti í leikhúsi W. Ó. Breiðfjörðsl7. þ. m. „Fram-
farafélagið11 hafði stofnað til þessa fundar í þvi skyni að
þar yrðu rædd ýms bæjarmál. Á fundinum mættu all-
margir bæjarbúar og meiri hluti bæjarstjörnarinnar. Þessi
mál komu til umræðu á fundinum:
1. Lögreglusamþykkt kaupstaðarins. Kom fram um-
kvörtun um það, að eígi væri unt fyrir bæjarbúa að fá
sérprentun af samþykt þessari, því að hún væri hvergi
til. Að vísu er hana að iinna í Stjórnartíðindunum, sem
almenningur hvorki kaupir né fær að jafnaði til lesturs
á landsbókasaíninu, þótt auðvitað sé frjáls aðgangur að
þeim þar. — Þá var og allmikið rætt um hve smásmug-
leg og hégómleg samþyktin væri í ýmsum atriðum, er
sjaldan eða aldrei væri fylgt fram; hún væri því dag-
lega brotin, ekki einungis af alþýðu, heldur jafnvel em-
bættismönnum. Fremur virtust ræður þær, er bæjar-
stjórnarmennirnir héldu, lúta að því, að óþarfi væri að
fást um þetta og gæti komist af eins og hefði verið;
raunar þyrfti að breyta ýmsu í samþyktinni og auka við
hana, en þetta mætti biða næsta þings, til að forðast
kostnað sem leiddi af þvi að prenta hana nú, ef svo
skyldu verða á næsta þingi samþykt lög, sem hefðu íför
með sér endursköpun á lögreglusamþyktinni. Enginn gat
samt fært verulegar líkur og því síður sannanir fyrir
því, að lögreglusamþyktin breyttist á næsta þingi, og
það sem kostnaðinn snerti við prentun á henni, virtist
sumum bæjarhúum það óvenjulegur sparnaður hjá bæjar-
stjórninni, að sjá eftir svo sem 20 kr. til þess, enda má
ef til vill lengi bíða eftir því, að eigi sé örvænt að sam-
þyktin geti breyzt,. §ða bætt verði einhverju við hana.
— Það er nú orðin þlzka, að vilja fá sem allra mest að
vöxtunum af einhverjum nýjum lagaþvælum og laga-
breytingum, svo að enginn lifandi maður botni seinast
því, hvað séu gildandi lög eða ekki.
Kæður ýmsra bæjarbúa féllu í þá átt, að þeir óskuðu
að samþyktin yrði endnrskoðuð sem fyrst, gerð svo ein-
föld, óbrotin og ljóB sem unt væri, ogsíðan prentað svo
mikið af henni að öllum gæfist kostur á að fá hana
Loks samþykti fundurinn að skora á bæjarstjórnina að
endurskoða lögreglusamþyktina.
2. Fyrirspurn um uppljómun bæjarins um aldamótin.
Bankastj. Tr. Gunnarsson skýrði frá því, að nefndin,
sem átti að fjalla um þetta uppljómunarmál, hefði hugs-
að sér að skreyta Austurvöll með ljósum, hafa þar flug-
elda o. s. frv., er yrði auglýst síðar. KoBtnaður við þetta
hátíðarhald mundi verða um 600 kr., og yrðu annaðhvort
bæjarbúar sjálfir og hin ýmsu félög í bænum að bera
þann kostnað, eða þá að greiða hann af bæjarsjóði, að
einhverju eða öllu leyti.
Auk þess taldi hann æskilegt, að bæjarbúar uppljóm-
uðu hús sín við þetta tækifæri, þeir sem gætu eða vildu.
Hátiðahaldiö á að byrja kl. 11 og enda kl. 1 á nýjárs-
nótt.
Fundurinn samþykti að kostnaður sá, er hátíðahaldið
á Austurvelli leiddi af sér yrði greiddur úr bæjarsjóði
3. Erfðafestubréfin nýju.
Um þau urðu allmiklar umræður. Þóttu sumum á-
kvæðin í þeim ósanngjörn að ýmsu leyti gagnvart erfða-
feBtulandsoigendum, en skýringar komu íram um það, að
slíkt væri eígi á gildum rökum bygt, með þvi að bæjar-
stjórnin hefði að eins leitast við, að stemma stigu fyrir
þvi, að tálmun yrði gerð á stækkun bæjarins, án þess
þó að vilja þröngva kosti erfðafestulandseigendanna.
Annars virtust sumum erfðafestubréfln fremur óákveðin
vafasöm og torskilin í sumum atriðum, eins og allar
reglur og ákvæði sem gerð eru nú á tímum. — Að síð-
ustu var umræðum hætt, án þess nokkur ályktun væri
gerð.
4. Gerðir byggingarnefndarínnar. Allmiklar umræð-
ur urðu um þetta mál. Var talað um, að í mörgu
væri ábótavant um bygging bæjarins; víða hefðu verið
byggð hús þvert fyrir enda á strætum svo að ómögulegt
væri að framlengja þær, t. d. Smiðjustíg, Tjarnargötu
o. s. frv., aukavegir margir lagðir skáhallir út af aðal-
strætunum, jafnvel þar sem engin fyrirstaða hefði verið
að hafa þá hornrétta við þau; yfir höfuð engri reglu fylgt
í neinu, svo að engin mynd væri á hvernig formið yrði.
Byggingarnefndin afmarkaði ekki einu sinni húsastæðin,
heldur liti snöggvast á þann stað, sem húsin ætti að
byggja á; síðan væri einum manni falið á hendur að
mæla út og afmarka grundvöll húsanna, en hann kæmi
sjaldnaBt á byggingarnefndarfundi og vísbí því trauðla
um, hvað ákveðið hefði verið i hvert sinn, enda væri hann