Fjallkonan - 19.01.1901, Blaðsíða 2

FJALLKO'NAN.
Yér getum nú vænzt samkoraulags á næsta
þingi, þó óvænlega hafi. horfzt á það. Ekki
þyrfti annað en stjórnin sendi umboðsmann
til að semja við þingið. Hann mundi þó ekki
taka þátt i þingræðum, eins og Fjallk. hefir
áður bent á, þar sem hún sýndi fram á það
með ljósum rökum, að ráðgjafinn gæti ekki
mætt á þingi samkvæmt stjórnarskránni. Ekk-
ert er því samt til fyrirstöðu, að stjórnin geti
skipað sérstakan ráðgjafa fyrir ísland ánstjórn-
arskrárbreytingar, en vér getum ekki fengið
hann á þing nema með stjórnarskrárbreyt-
ingu, því stjórnin getur ekki ætlast til að ráð-
gjafinn sé aðstoðarmaður eða undirtylla lands-
höfðingja.
Til ritstj. „Bjarkau.
„Som man raaber i Skoven, faar man Svar“.
í „Bjarka", 15. desember 1900, standa þessi
orð um mig út af kvæðabókinni minni:
„Nær alt, sem hann hefir ritað nú í mörg
ár, er ein endalaus ádeila gegn öilu því, sem
yngra er en hann sjálfur, ollu því nyja sem
frarn hefir komið í hugsunum manna og fram-
kvæmdum síðan sjálfur hann varð fullþroska,
eða síðan hann fór að eldast. Hann getur
ekkert af því litið réttu auga. í formálanum
fyrir þessari bók gleymir hann ekki heldur að
taka yngri tímann og yngri mennina til bæna.
Ýms kvæði hans frá fyrri árum eru einuig um
sama efni. Honum finst auðvitað megn aftur-
för í skáldskapnum nú á dögum eins og í öllu
öðru“.
Minna mátti það ekki vera; og þá má það
heldur ekki minna vera en eg lýsi öll þessi
orð haugalygi. Enginn er fúsari en eg að
viðurkenna það sem mér finst gott eða fallegt,
__ hvort heldur það er skáldskapur eða annað
__ en Þ. ö. (og hans fylgifiskar) ætlast til að
eg og allir viðurkenni alt, einungis ef það er
„ungt“, og náttúrlega fyrirdæmi alt, ef það er
„gamalt“. Þetta „unga ísland“ er nú raunar
sjálft komið til ára sinna og komin á það elli-
glöp. Það er komið yfir tvítugt, og það er
hár aldur nú á dögum. En eg fer ekkerteftir
þessu; eg hugsa aldrei um það, hvort einn
hlutur er ungur eða gamall, eins og þeir sem
alt af eru að hrósa sér at því að þeir séu
ungir, en eru orðnir gamlir þegar minst varir.
Það er ekki satt, að eg lítilsvirði eða fyrirlíti
alt sem er eftir hina „yngri menn“; eg skal
hér meðal margs annars nefna kvæði Einars
Benediktssonar, sem heitir „Grettisbæli“, kvæði
Þorsteins Erlingssonar, „Þórsmörk“ og „Skil-
málarnir“ — allir mættu biðja Apollon á hnján-
um um að geta gert önnur eins kvæði. Þau
eru bæði hárómantisk, því án Romantik er
enginn skáldskapur hugsanlegur. Eða hvar
hefi eg komið fram sem fjandmaður allra hugs-
ana og framkvæmda? Sýni Þ. G. það. Það er
enginn vandi að segja það um mig sem Þ. G.
hefir sagt, þar sem hann nefnir ekkert rit né
kvæði eftir mig því til sönnunar, enda er ekk-
ert slíkt til, nema honum sárni að eg hefi haft
á móti agentum og Vesturheimsflutningum.
Þá ergir hann sig ekki lítið yfir kvæðunum
um ísland — eitthvert íslenzkt ungmenni á
ParÍ8ar-sýuingunni (eg veit ekki hvort hann
var sjálfur til sýnis eða tii annars) var líka
að ergja sig yfir „föðurlands-jarminu“ (sem
hann kallaði svo) — hann hefir víst aldrei
heyrt Frakka syngja „Amour sacré de la pa-
trie“, sem þeir syngja hvert einasta sinn eem
farið er með „MarseiIIaisen“ — þarna kastar
Þ. G. ellibe'lgnum og verður ungur í annað
sinn með eldfjöri — „lad rulie Marie!“ og ham-
ast nú á móti „föðurlands-jarminu“ — sem
hann raunar aidrei getur þaggað niður, það rís
alt af upp og núna seinast um aldamótin (en
liklega ekki á „kontórmum“ hjá Bjarka). —
Þessi fjöruga penna-orrusta er háð í Bjarka
með eftirfylgjandi orðum:
„Aðalkjarninn í skáldskapnum varð þáföður-
lands- og þjóðernis-ástin í sambandi við forn-
aldar- og forfeðra-dýrkunina, og svo náttúru-
tilbeiðslan. Kærasta yrkisefni skáidanaa varð
„gullöidin forna“, og svo „Fjallkonan fríð“,
hin „eldgamla ísafo!d“ — föðurlandið. Og
fannafargið á fjöllunum varð í hugmynd þeirra
að hvítum, tignarlegum skrautfaldi, kolgráar
jökulárnar að silfur- og krystals-leggingum á
þessari tilbeðna fornaldarmey. í kvæðum Bjarna
og Jónasar og svo allra skálda okkar fram á
síðnstu tíma hefir landinu verið þulið óþrot-
legt lof fyrir klakann og kuldann, illviðra-
sprænunum sungair hátónaðir lofsöngvar. Það
er heimur fegurðarinnar, sem þessi skáld opna,
og þau tilbiðja hana án tillits til alls annars.
Eg er ekki að lasta þeirra verk“. Á, herr
Redaktör!
Kvæðið um „volaða landið“ á sjálfsagt bezt
við herra ritstjórann; „Lögberg“ mundi taka
á móti nonum báðum höndum og hann gleður
meun sjálfsagt einhvern tíma með kvæðum um
rafmagn, eimvélar, skilvindur, ostagerð og
mjólkurbú.
Þá heldur Þ. G. áfram rausinu:
„En fornaldar dýrkunin frá fyrra hluta ald-
arinnar hefir nú á síðari áratugunum alstaðar
vikið sæti fyrir framtíðardýrkuninni, sem kem-
ur fram í hugsjónum manna um nýtt mannfé-
lags-skipulag“.
Öldungis rétt, á „framtíðardýrknninni“, dýrk-
un á einhverju, sem enginn veit hvað er eða
hvernig verður. Og svo „nýtt mannfélagsskipu-
lag“, jú víst! Þegar við flytjum allir úr sveit-
unum og byggjum borgir — margar borgir með
70,000 hræðum — „þá ísraels lýður ‘(íslend-
ingar) einka fríður af Egyptó (nefnilega úr sveit-
unum) út réð ganga eyðimörk langa (nefnilega
Sprengisand eða Holtavörðuheiði) yfir dró, á
Móabsvöllum (nefnilega Möðruvöllum eða Húsa-
vik) þreyttur þó þar um síðir landtjöldum sló“
(til að byggja borgir). Enn fremur: „Og hin
háværa föðurlands tilbeiðsla fer með tímanum
8ömu,i'leiðina — hún hverfar. Yngri bynslóðin
lítur nú yfir höfuð alt öðrum augum á þetta
mál en hin eldri gerði, fyrir 30—40 árum“.
Það er merkilegt, hvað Steini garmurinn,
sem annars er góðkunningi minn, er á eftir
tímanum. Hann veit ekki, að þetta uppþot,
sem kom upp í hinu „unga íslandi“ fyrir svo
sem rúmum 20 árum, er dottið niður oghjaðn-
að attur eins og vatnsbóla. Rómantíkin hefir
sigrað aftur og sezt í sitt gamla sæti, og beztu
kvæðin yngri ogyngstu skáldanna, Einars Bene-
diktssonar, Þorsteian Erliagssonar og fleiri, þau
eru einmitt rómantisk.
Og ekki er það síður n:erkilegt, kvernig tím-
inn endurfæðist og sömu atburðirnir enduruý-
jast, lagaðir í anuað form eftir tímanum. Þor-
steinn uxafótur hamaðist á Orminum langa og
barði með ás, þangað til Ólafur Tryggvason
skipaði honum að hætta og berjast eins og mað-
ur; Þorsteinn Gíslason hamast á Bjarka og
berst með pennanum þsngRð til Þorsteinn Er-
língsson skipar honum að ixætta og fylgja tím-
anum betur.
Annars er það merkilegt, hversu óþreytandi
þessir skálddómarar eru í því að ætlast til að
allir yrki eins og þeim þóknast. Eins og menn
hafi ekki rétt til að vera sjálfstæðir; þetta hefi
eg einmitt tekið fram í formálanum og sagt
orð Goethes um þetta: að skáldin eigi ekkert
að hirða um hvað öðrum þóknist, og sizt hugsa
um blaðamanua dóma (sem annars hafa verið
mjög vingjarnlegir um bókiua); en svo virðist
sem Þ. G. hafi lesið formálann einungis laus-
lega, því eg hefi þar gert ráð fyrir öllu þessu
sem hann finnur að. Því ef þessi aðfinning
hans, sem eg hefi nú tekið hér fram, væri rétt,
þá væri ekki einungis öll kvæðabókin ónýt,
heldur væri einnig allur okkar skáldskapur ó-
nýtur og einskis virði. En þá þekki eg illa
íslendinga, ef hróp Þ. G. ekki er orð hrópand-
ans á eyðimörku. Og þá er nú Þingvallaferð-
in! Þessir skálddómendur eru orðnir of gamlir
til þess að geta haft gaman af henni. Eg hefi
annars alls ekki ætlast til að hún væri hláturs-
efui eða fyndni; hún er blátt áfram frásaga um
ferðina, en þeir eru að leita í henni að því
sem þar er ekki. Þar að anki eru þeir svo
latir, að þeir nenna ekki að Iasa hundrað vers;
þeir eru orðnir dauðþreyttir af fimtíu. Dæma það
ólesið, eða með óbeit, eins ogrímurnar. Annars
er það ekki tímans andi nú, að hafa tilfinningu
fyrir gamankvæðum; allir eru í framförum og
verklegum tilraunum, og þetta befir áhrif á þá
sem yrkja. Hefði eg gert „Heljarslóðarorrust-
una“ nú, þá skyldnm við sjá hvernig henni
hefði verið tekið, hún hefði verið dæmd
„vitleysa“, „á eftir tímanum“, en ekki sem skáld-
verk. En þá voru þeir ungir og gátu tekið á
móti henni og notið hennar, og þessi gömlu á-
hrif vara enn og hafa ekki dofnað. Það sem
þeir sjá nýtt, það vinnur ekki á þeim, þótt það
sé eins gott, því ellin hefir hert á þeim húðina
og deyft í þeim heilann.
En þetta gildir eiginlega ekki nema um
„lærða“ flokkinn, alþýða manna er miklu síður
snortin af því, og ég veit að hún finnur margt
sem „lærðu“ möununum er hulið. Og það er
einmitt alþýðan, óskólagengna og ólærða fólkið,
sem eg treysti.
Hvað það snertir, sem Þ. G. ritar um sjálf
kvæðin, þá er eg vei ánægður með það, og
þegar eg las það, þá sagði eg við sjálfan mig:
„H.... stíiar hann nú vel!“ Það gleður mig
líka, að eg hefi getað hleypt fjöri í Steina, því
hann er feitur og værugjarn, og ekki mikið
fyrir ákafar hreyfingar eða áreynslu, en þarna
fer hann ailur á loft og verður fjörugur eins
og foli, sem er nýhleypt út úr hesthúsi eftir
langan og leiðinlegan vetur. Og það sem gleð-
ur mig mest, er það, að á þriðja dálki er h&nn
mér alveg samdóma um skáldskap yfirleitt, svo
hann getur sagt eins og Goethe lætur Fást
segja:
„Vernuft fángt wieder an zu sprechen“.
Svo bið eg að heilsa Steina með þakklæti
fyrir „skrifið". Ben. Or.
Búnaðarhorfur.
Bréf úr Rangárvallasýslu.
Síðasta ár aldarÍBnar hefir verið gott; vet-
urinn í fyrra mjög vægur, vorið að vísu hálf-
kalt og vætusamt, grasvöxtur í mjög góðu
Iagi og nýting á heyjum vandræðalaus fram
að september, ill úr því. Heyskapur í betra
meðallagi alment. Veturinn fram að nýári
mjög góður og fénaður í haustholdum.
Kálgarða-ávöxtur hefir sprottið fremur vel,
en sá vandræða galli hefir orðið víða á görð-
um, að kartöflur hafa skemst af kartöflusýki
og kveður svo mikið að því, að sumir hafa
orðið að fleygja allri uppskeru sinni. Þetta
er stórtjón, því allir hinir efnaminni lifa að
miklu leyti á garða-ávexti með mjólkurdrop-
anum. — Gulrófar spruttu vel, en sá ókostur
fylgdi þeim, að alt það fræ, sem hér var feng-
ið frá „Garðyrkjufélaginu“ spíraði venju
fremur, en rófur þær sem spruttu af íslenzku
fræi lánuðust mjög misjafnlega eftir rigninga
sumar. Óskandi væri að gróðrarstöðin í
Reykjavík legði kapp á að rækta sem mest
af gulrófnafræi, því þó Þrándheims fræið
reynist hér vel vanalega, þykja rófur af því
ekki eins góðar og af íslenzku fræi. — Það
væri og nauðsynlegt, að garðyrkjufróðir menn
gæfu góð ráð til að stemma stigu fyrir kar-
töflusýkinni, því kartöfiuræktin er arðsamasta
jarðrækt hér á Suðurlandi, þar sem reynsla
er fyrir því, að af 14 □ föðmum fáist 1
tunna af bartöflum (og ætti eftir því að fást
yfir 60 tunnur af dagsláttunni, ef vel er á
haldið), en hverja tunnu má virða á 8 kr.
Það eru þá 480 kr., eða alt að 500 kr., sem
dagsláttan getur þannig gefið af sér. En
reynslan hefir sýnt, að af vel ræktuðu túni
gefur dagsláttan af sér 15—18 töðuhesta.
Hér um slóðir hefir það nú bætt nokkuð