Fjallkonan - 04.02.1901, Blaðsíða 2

FJALLKONAN.
í
Síðast, nú í janúar, var lið Búa að safna
sér saman í hálfhring norðan og austan að
Kapbænum sjálfum og voru næstu sveitirnar
að eins 16 eða 17 mílur frá borginni. Bretar
voru farnir að víggirða bæinn í óðaönn, og
tóku i land eitthvað af sjóliðinu, sem þarvar
á skipunum á höfninni, en sendu beinlínis
neyðaróp heim til Englands eftir liðshjálp.
Ekki var þó kölluð almenn upproist onn þá
í Kaplandi, en á öllu sóst, að Bretar óttast
það nú mjög að svo verði.
Búar spjara sig því þar syðra framan öll-
um vonum, enda fá þeir víst að búa að sinu,
því að dæma eftir viðtektunum, sem Krúger
gamli hefir fengið í Evrópu, er þeim þaðan
lítil hjálparvon. Yinur hans, Þýzkalands-
keisari, lét hann vita svona kurteislega, að
hann vildi heizt vera laus við að sjá karlinn.
Eins hafa þeir gert bandamenn, Ítalíukóngur
og Austurríkiskeisari. „Friðarkeisarinn“ á
Kússlandi vildi nú hvorki styðja að friðnum
né sjá Kriiger. Hann lá nú veikur í Haag á
Hollandi, þegar síðast fréttist, en þó á bata-
vegi.
Kína. Þar sýnist þessi sóðastyrjöld loks
vera farin að dasast og bandaveídin loks vera
búin að koma sér saman um blóðtökurnar á
Kínverjanum. En svo svívirðilegur hefir
þessi hernaður allur verið og svo ræningja-
legir eru friðarkostirnir við Kina, að jafnvel
sumum kristnu blóðhundunum ofbýður sjálf-
nm Kína á meðal annars að vinna sér til
friðar: 1. að senda einhvern af keisaraættinni
til Þýzkalands til að biðja Vilhjáim fyrir-
gefningar; 2. taka af lífi ýms stórmenni, sum
konungborin; 3. reisa minnismerki á öllum
kirkjugörðum á þeim gröfum, sem eitthvað
hefir verið hreyft við; 4. engin vopn má
flytja inn í ríkið og enginn bú^ til 1 landinu
sjálfu. Þetta gerir Kínverja með öllu varnar-
lausa um tíma og eilífð. 5. Of fjár í skaða-
bætur og herkostnað. 6. Lífvörð um alla
sendiherra útlanda í Kína, og margt og margt
fleira, sem oflangt er að telja. Að öllu þessu
eru Kínverjar neyddir til að ganga, og sið-
ustu fregnir segja, að stjórn þeirra hafi gefið
umboðsmönnum sínum leyfi til að skrifa undir
alt þetta.
Aftur á móti fá Kínverjar ekki einskilding
fyrir allar þær miljónir, sem fyrir þeim hafa
verið eyðilagðar, nó fyrir þau glæpaverk, sem
hafa verið unnin á þeim, og þó eru þau svo
ótrúlega dýrsleg, að þýzku blöðin hafa vel-
sæmis vegna ekki getað prentað sumt úr
bréfum liðsmanna þaðan að austan; svo hrylli-
leg eru morðin á mönnum og konum, brenn-
urnar og dýrsæðið. Stjórnin þýzka hefir nú
og bannað allar bréfassndingar þaðan að
austan. Svona er menning Norðurálfunnar í
framkvæmdinni.
Eina uppreisnin, s@m Kínverjar fá, sýnist
verða sú, að stjórn Frakka hefir skipað að
taka allar þær kistur og skrinur, sem for-
ingjar og liðsmenn franskir senda heim með
stolnum og rændum munum frá Kína, og
skila þeim aftur. Þó þessir stolnu og rændu
munir séu mesta ógrynni, þá er þetta þó
lítils virði hjá hinu, sem brent hefir verið
og spilt, þó morð og svívirðingar só ótaldar.
Þetta er alt á eina bókina lært. Bretar
þverbönnuðu líka að prenta bréfin að sunnan
um meðferð þeirra á Búum.
Danmörk. Þar nefir nú á síðustu tímum
borið til sú nýlunda, að Friðrik konungsefni
hefir sjálfur tekið vopn í hönd og gengið í
pólitiska bardagann. *
Hér á árunum gengu þau munnmæli að
Friðrik væri frjálsiyndur og. menn hugðu því
gott til frelsins þegar hann settist að riki. Nú
hefir hann svo rækilega hnekt þessum alranga
orðasveim, að hann mun varla rísa upp aftur.
Hann hélt tvær tölur í sumar og mælti þar
með herbúnaði og öðru hægrimanna athæfi og
skoraði sérstaklega á þjóðina, að styðja hina
nýju stjórn og rkattaiög þau er hún ætlaði að
bora íram. Þesai skittalög eru nú komin á
þing, og eru svo hófleysislega ranglát við smá-
bændur og smáborgara stóreignamönnuin í hag,
og svo rammófrjálsleg í alla staði, að jafnvel
9 af stóreignaraönnnm efri deildar liefir ofboð-
ið og hafa neitað að fylgja stjórninni og sagt
skilið við hægri flokkinn og eru þeir þó römm-
ustu hægri menn sjálfir og foringi þeirra Frijs
lénsgreifi Frijsenborg. Ráðaneytið og hægri-
mena urðu æfir og Frijs var núið þvi um
nasir, að faðir hans hefði eitt sinn sagt: „Ég
ætla að þjóna konunginum og mitt hús“.
Þetta leiðrétti Frijs greifi í Berlinga Tíðindum
og sagði að faðir sinn hefði ekki sagt „kon-
nnginum“, heldur: „gömlu Danmörk“. Þessu
svarar svo Friðrik konungsefni i saroa blaði,
og gefur í skyn að þetta sé hártogun á orðum
gamla mannsins, því hjá honum sé konungur
og ættjörð eitt og bið sama. Eins segir hann
að gamli Frijs hafi ekki smeygt sér undan
ábyrgðinni þegar á reið, og sveigir með því að
syninum. Friðrik skrifar ekki með nafni, en
bæði er meðferð blaðins á greininni svo, og
eins hefir eitt nákunnugt hægrimannablað sagt
að haun væri höfundurinn, svo að slíkterekki
ástæða til að efa.
Sama blað segir og að konungur muni segja
af sér og láta Friðrik taka við, ef skattalögin
misfarist. Þau eru nú sama sem strönduð og
ætti þá að verða konungaskifti í Danmörku
núna um apríllokin. Og nú vita menn á
hverju þeir eiga von með nýja koaunginum.
Lög um leynda atkvæðasmölun til þings
eru nú á bezta vegi í danska þinginu og fagua
allir þeirri rétíarbót.
Sofus Schandorf, eitt af fremstu skáldum
Dana, dó á nýársdag. Mesti mannvinur og á-
gætiamaður, hreinn og beinn, og hataði alla
hræsni og hálfvelgju. Barðist sérstaklega móti
hræsni kirkjnnnar og siðspillandi áhrifnm henn-
ar og var þó guðfræðingur útskrifaður af há-
skólanum. Hann mælti svo fyrir, að lík hans
yrði brent og var það gert.
Pölfarar. Tveir vesturheimsmenn ætlaísumar
að leyta norðurskauts. Annar, Bernierfrá Oanada,
fer meðstyrk Canadastjórnar. Ætla sömuleiðog
Nansen, en ætla að stefna austar og láta sig
svo reka yfir sjálft skautið. Hinn, Edvin Bfld-
win fer með styrk auðmanna eins í New York,
Z.eglers að nafni. Ziegler segir að Baldwin
megl fá þá peninga sem hann þurfi. en hann
megi ekki koma til Now York fyrr en hann
hafi sett upp stjörnumerki Bandaríkjanna á
skautinu sjálfu. Að þessu hefir Baldwin gengið.
Gneisenau, heræfingaskipið þýzka, sem hing-
að kom í fyrra, rak á land og brotnaði nú í
deaember við Malaga á Spáni. 100 manna fórst
og yfir 100 limlestist.
Yatnsöflin. Nefnd franskra vísindamanna
hefir rannsakað, hve mikið vinnuafl muni fáan-
legt úr ám þeim sera reuna úr Alpafjöllum.
Þeim hefir talist svo til, að ár sem renna
Frakklands megin háfi í sér fólgnar 10 mil-
jónir hestafla; þær eem renna um Ítalíu 2 */g
miljón og þær sem renna um Sviss */, miljón.
Talið er víst, að farið verði að nota öll þessi
vatnsöfl. ítalir hafa þegar notað sér mikið af
fossum í norðurhluta landsiaa, og Svisslend-
ingar eru komnir vel áleiðis.
Það fer eftir kostnaðinum, hvort betur má í
samkepninni, vatnsafiið eða gufuaflið. Mestur
kostnaður við notkun vatnsafisins er fólginn í
útbúnaðinum og leiðslunni. Þessi kostnaður er
talinn 70—700 kr. fyrir hvert hestafl í frönsku
Alpafjöllunum. Vextir af höfuðstól, vélaslit og
vínnufólk er 10°/0 af fyrnefndum kostnaði eða
7—70 kr. fyrir hestaflið. Hér við bætist kraft-
eyðsla á leiðinni til notkunarstaðarins, sem fer
eftir vegalengdinui. — í Kristj&níu er álitið,
að fá megi hestaflið á þennan liátt fyrir 100
kr. nm árið.
Sífeit er verið að umbæta gnfuvélarnar, en
þó er það sannreynt, sð þær geta aldrei orðið
jafnódýrar og ódýrasta vatnsafi, þótt kolanám-
ur séu við hendina. Við kolanámur fæst hesta-
aflið fyrir 70 kr. um árið eða miuna.
Menn þykjast sjá það fyrir, að þau lönd sem
hafa annaðhvort vatnsöfl eða kolanámur, muni
áður langt líður skiftast á um að drotua yfir
iðnaði heimsins, og hlýtur fleira að verða þeim
yfhburðum samfara.
Um íslenzka hesta hafa verið góðar grein-
ir í dönskum blöðum. Þar er tekið fram, að
tilrauuir þær hafi mistekist, að nokkru leyti,
sem gerðar hafa verið til að flytja íslenzka
hesta til Danmerkur í stað rússneskra hesta,
eins og getið hefir verið áður í Fjallk. En
reynslau hafi þó sýnt, að íslenzku hestarnir
komast fyllilega til jafns við rússneska hesta,
bæði til búnaðarvinnu og aksturs í kaupstöðun-
um. Þar við bætist, að íslenzkn hestarnir sé
hvergi nærri eins fóðurvandir, og því miklu ó-
dýrara að fóðra þá, og enn fremur, að íslenzkir
hestar séu heiisubetri en rúsoaeskir hestar,
því þeir flytja hrossakvef („hrossasótt") iun í
landið.
Loks er þess getið, að ísienzkir hestar séu
miklu endingarbetri en rússueskir, verði miklu
eldri.
Þegar gætt er að því, að rússneskir hestar
eiu líka miklu dýrari eu íslenzkir Iiestar, virð-
ist auðsætt, að allgóður markaður muni geta
orðið í Danmörku fyrir íslenzka hesta.
Kolaverð á Englandi fer nú sílækkandi
og að öllu forfallalausu verður verðið við
næstu áramót orðið líkt og það var nú fyrir
ári. Smálest af almennum ofnkolum er
þar nú 10 kr. 80 au.
Öleitrun. 100 manna í Manchester á Eng-
landi hefir veikst af því að drekka enskan
bjór, og það svo ákaft að 56 menn dóu af.
Til ölgerðarinnar höfðu verið brúkuð arseník-
kend efni.
Kænd járnbrautarlest í Ameríku. Nóttina
milii 26. og 27. de3. síðastl. réðust ræningjar
á fólksflutningslestina milli Ohicago og New-
Orleans. Þeir gáfu lestarstjóra teikn til að
stöðva lestina ein3 og hætta væri fyrir hönd-
um. Þegar lestin staðnaði, hlupu menn, með
grímur fyrir andliti, upp á gufuvagninn,
bundu umsjónarmann, en skutu lestarstjóra
til bana. Því næst brutu þeir upp póstvagn-
inn, spreugdu upp peningaskápinn með dyna-
miti og rændu öllu af lestinni, sem þeir vildu
og gátu með komist, og höfðu sig því næst
á burt.
Björgunardýna. Skólakennari einn dansk-
ur hefir búið til sæng, sem bæði má liggja á
á skipum og bjarga sér á ef í háska rekur.
Neðan á henni eru gjarðir, sem spenna má
hana á sig með. Hún er full afkorkspónum
og fleytir manni vel, og svo gerð að hún
lykst um brjóst og hol og hlífir höfBi, en
bendur fríar og fætur til sundtaka. Dýnan
hefir verið reynd og gefist prýðilega.
nringum nnottinn
uuguiu.

Verne lætur sögu hetju sína fara kringum
hnöttinn á 80 dögum, en nú verður hægt að
fara þá för á 33 dögum, þegar Síberíu-brautin
er fullgerð. Þá má fara
frá Brimum til Pétursborgar á l1/^ degi
— Pétursborg — Valdivostok - 10 dögum
— Vladivostok — Sanfracisko - 10 dögum
— Sanfranciko — Newyork - 41/, degi
— Newyork — Brima - 7 dögum