Fjallkonan - 14.02.1901, Blaðsíða 2

2
F JAL'LKONAN.
engum datt annað í hug en hann væri úr
allri hættu. En hálfri stundu síðar hætti and-
ardrátturinn aftur og nú tókst með engu
móti að fá hann á stað í annað sinn. Hjart-
að hélt þó áfram reglulega í 8 stundir og þá
fyrst verður sagt að dauðann hafi að borið.
Hér sýnist með fullum rétti mega tala um
endurlífgun, þvi það er vafaiaust með öllu, að
maðurinn hefði þegar dáið hið fyrra sinn, sem
hjartað og andardrátturinn hætti, ef ekki hefði
verið að gert. Þetta bendir til þess, að þó
líkaminn sé hættur að lifa sem heild, þá sé
partarnir í rauninni lifandi, en deyi svo smám
saman ef sambandið kemst ekki á aftur, en
komist það á innan víss tíma, þá vakni heild-
arlífið aftur. Það er kunnugt, að frumlur ein-
stakra líkamshluta deyja ekki undir einsþó þeir
sé 3kildir frá .heildinni. Þannig má græða
afhöggvin nef og eyru á aftur, ef það er gert
strax og farið rétt að.
Blaðamaður einn spurði Maag lækni, hvort
hann héldi að sjúklingurinn hefði lifnað, ef
nauðsynleg tæki og undirbúningur hefði ver-
ið fyrir hendi.
„Já, á því er enginn efi“, svaraði Maag,
„maðurinn var glaðlifandi heila klukkustund.
Orsökin til þess, að lífgunin lánaðist ekki að
fullu var eingöngu sú, að ég var með öllu ó-
viðbúinn. Meðal annars var pípa sú of rúm
sem ég lét leiða loftið inn í lungun, svo nokk-
uð af lofti fór inn í magasekkinn, svo kvið-
arholið þembdist mjög, þrýsti á þyndina og
gerði andardráttinn mjög erfiðan. Hefðum
við haft öll nauðsynleg tæki væri maðurinn
nú áreiðanlega á lífi“.
Maag kveðst ótrauður halda áfram þessum
tilraunum og vænti að þær gæti við reynslu
og æfingu orðið læknisfræðinui að góðu liði.
Helvítis-vandræðin
í Danmörku.
Menn muna líklega eftir róstunni, sem
stóð fyrir nokkurum árum um þú prestana
Moe og Madsen í Harbóeyri og útskúfunar-
fargan þeirra, þar sem Moe sagði það ekkjum
og vandamönnum við greftrun tveggjadrukn-
aðra skipshafna, að þær væri nú báðar í hel-
víti. Heimatrúboðið danska (Indre Missionen),
hinir svonefndu helvítis-prestar, með sóra Yil-
helm Beck í fararbroddi, höfðu það lag, og
hafa enn, að læsa sig utan um fáfróðustu
bygðirnar og gera þær svo afarhræddar við
helvíti og eilífa útskúfun, að fólkið loksins
í dauðans angist fleygi sér í þeirra faðm eins
og viljalaus börn, og geri hvað sem þeir vilja,
bannsyngi allar mentandi bækur og blöð, og
gefi trúboðshúsunum og prestum þeirrahvern
þann lagð, sem fólkið getur af sér rúið.
Þessar helvítis-hræður höfðu nú skelft svo
þetta fátæka og fáfróða fiskiþorp vestan á
Jótlandi, að þeir menn, sem ekki sóttu trú-
boðshúsið, áttu nær ómögulegt með að fá há-
seta á skip sín, og það eins þó þeir væri að
allra dómi beztu og guðhræddustu sálir og
sækti kirkjuna hvern dag.
Þeir Moe og Madsen fengu að sönnu ein-
hverja áminningu frá biskupi fyrir líkræðurn-
ar, en svo er helvítis-trúboðið voldugt, að þeir
neituðu að taka á móti áminningu, enda
sagði Beck, að þetta væri hrein og ómeinguð
Lúterstrú og sannur kristindómur, og varð
víst kennivaldinu erfitt að neita því, og við
það loknaðist* málið út af. Þetta varð þó til
þess, að grúi manna viðsvegar um iand, eink-
um upplýstari flokkurinn, lýsti andstygð sinni
og viðbjóði á heimatrúboðinu og sama gerði
fjöldi presta, einkum hinna eldri. Yngri
prestarnir margir nota þar á móti helviti og
útskúfunina ótæpt til þess að skelfa lýðinn
með og gera hann að þrælum sinum.
Um þetta skeið kom til Harbóeyrar ungur
*) „lognaðist" á, að yera „loknaðist“ af lok. Ritstj.
prestur, Jenseu að nafni, og hefir verið þar
síðan. Hann hefir varið öllum sínum kröftum
til að menta og fræða sóknarbörn sin og glæða
hjá þeim bjartari og göfugri trú oglífsskoðun,
og gert það með svo brennandi ást og áhuga,
að helvítis-sortanum sýnist þar nú mikið til
létt af. Hann hefir komið þar á fót bóka-
safni, og fleira hefir bann gert, enda hata
heimatrúboðsmenn hann eins og Satan sjálfan
og svartadauða, og þegar elding kveikti í
húsi sóra Jensens í fyrra, svo að nokkuð af
bókasafninu brann, þá pródikaði Yilh. Beck
það, og allur hans svartiskóli, að þetta væri
bending frá drotni og refsing hans fyrir at-
hæfi Jensens. Jensen lét þetta ekki á sig
bíta, enda styrktu hann margir bæði með
bókagjöfum og öðru til þess að bæta þann
skaða.
Eu nú er komin ný snurða á þráðinn, og
að þvi leyti kátleg, að hún hefir homið liirhju-
málaráðherranum, Bjerre, í hrappasta hohha,
svo að hann hröklast nú bjargarlaus milli
helvítis-prestanna og andstæSinga þeirra.
Sagan er í stuttu máli þessi:
Sóra Jensen sagði i fyrra vetur í ræðu, að
hann væri mjög ef&ður um, að eilífar kvalirí
helvíti væri eða gæti verið til. Biskup hans,
hr. Götsche í Rípum, sendi honum skriflega
áminningu fyrir orðin, og heimtaði að hann
læsi hana upp á stólnum. Sóra Jensen sendi
Götsche áminninguna aftur óupplesna. Herra
Götsche fór í ráðgjafa, Bjerre, en ráðgjafi
svaraði svo:
„Þegar tillit er tekið til hinnar erfiðu að-
stöðu, sem sóra Jensen á við að búa, þá
þykir ráðaneytinu sem það geti slept því að
gera frekari gangskör að þessumáli“.
Nú hamaðist Beck og sagði í blaði sínu, að
þó þessir prestar, sem hann til tók, þar á
meðal Jensen, misþyrmdu kristindóminum
fyrir allra augum, þá væri þeim ekki einu sinni
gefið „langt nef“, hvað þá heldur meira.
„Vill þjóðkirkjan þola þetta?“
Nú sýnist Bjerre hafa orðið skelkaður,
tekur málið upp aftur og sendir það biskups-
ráðinu til umsagnar. í því ráði eru biskupar
Dana og tveir prófessorar að auki.
Álitsskjal þessa ráðs kalla Danir eitthvert
það skoplegasta og viðrinislegasta dókúment,
sem sést hefir þar í manna minnum. Aðal-
mergur þess er þetta: 1) Biblían kennir með
ótviræðam orðum eilífa fyrirdæmingu og þvi
byggir Augsborgar-trúarjátningin og kirkja
vor róttilega útskúfunarkenningu sína á henni.
Útskúfuuarkenningin er þvi sannur og réttur
lærdómur. 2) En vel kristnir kennimenn í
kirkju vorri hafa neitað þessari kenningu og
stuðst ekki eingöngu við eigin hugmyndir
sínar, heldur líka við ýmsa staði í heil&gri
ritningu. 3) Menn geta þvi verið prestar
dönsku þjóðkirkjunnar án þess að kenna eða
trúa á eilífar kvalir i helvíti.
En svo kemur rúsínan hjá þeim, blessuðura.
„Samt sem áður“, segja þeir, „ber að áminna
sóra Jensen og setja hann frá embætti, ef
hann óhlýðnast, af þvi hann hefir „agíterað“
móti trúnni á eilífa glötun og hefir auk þess
gart það í ótæku formi, með því að kalla út-
skúfunarkenninguua viðhjöðslega11.
Undir alt þetta skrifar svo Bjerre ráðherra,
þvert ofan í fyrri úrskurð sinn, því nú hótar
hann Jensen afsetningu, ef hann hætti ekki
árásum sínum á útskúfunarlærdóminn. Allir
sjá í hverjum nauðum herra Bjerre er stadd-
ur þar inni í klömbrunni milli helvítÍ3-prest-
anna og útskúfunarneitendanna, og er ekki
búinn að bíta úr nálinni enn þá, því sóra
Jensen heldur sínu stryki ódeigur, og hefir
aldrei verið sárbeittari en eftir þessadembu.
Bjerre verður þó varla svo lengi í ráðgjafa-
sætinu, að hann komi mikið við þessa sögu,
því hans dagar þar munu þegar vera taldir, enda
sýnast flestar stjórnir deigar í bardaganum
móti helvítis-prestunum, því þeir kunnatökin
á alþýðunni og halda henni í andlegri ánauð,
og skapasór þar hlýðna og ístöðulausa hjörð,
og það komur flostum stjórnum vel. En
mannúðar- og menningarvinir Dana munu
ekki þola það. að sjá þjóð sína gerða að and-
legurn ræflum, og vandræðafát Bjerres sýnir
það bezt, að fylking mannúðarmannanna
stendur engu lausari fyrir nú heldur en
Vilhelm Beck og djöflaprédikarar hans.
„Lauslætið í Reykjavík“
nefuist grein nokkur í blaði, sem hér er ný-
iega hlaupið af stokkunum. Það er ailrar virð-
ingar vert, að segja okkur til siðanna, en
þægilegra mundi flestum virðast, ef sá sem tekst
á heudur að aga oss gerði það aí viti. Lík-
legaer þessi greinarhöfundur kominn af Farise-
um, og sjálfsagt sjálfur einhver hinn ákafasti
kvennabósi, sem hefir gengið eins og grenjandi
ijón á stúlknaveiðum og verið margrekiun aft-
ur, eins og aikunnugt er að þess háttar mönn-
um vill til. „Satan vitt veður títt um verald-
ar frón, harður eins og hungrað ljón“ — þessi
sáima-orð eru ort út af orðum Péturs postula
í fyrra bréfl hans, 5. k&p., 8. versi: „Yðar mót-
standari, djöfuliinn, gengur um kring sem öskr-
sndi ijón, leitandi að þeim sem hann getur
gleypl“, og hvar skyldu orð postuh.ns betur
eiga heima en hjá þessum höfundi sjálfum, þar
sem postulinn segir í síðari pistlinum, 2. kap.
22. versi: „Huadurínn snýr aftur til siunar
spýju“ — hvar eftir vér viljam minna hér á
þau orð postulans, sem sjálfsagt hafa æst þenna
höfund upp til froðufellandi vandlætingasemi
við þðssa aumu syndara, karla og konur, sem
honum finst standa á bakka giötunarinnar, og
nú ætlar hann að verða freísari þeirra og iausn-
ari, fá líklega sem „præmíu“ Markúsarguðspjall,
sem kostar 10 aura, jafnt og eitt brennivíns-
staup — eða hvort eigum við nú heldur að
þiggja, Markúsarguðspjall eða dramminn? En
þessi orð Péturs postula, sem hafa hleypt grein-
arhöfundinum í þessa æsingu, hljóða þaanig:
„Eins og skynlaus dýr, er fylgja girndum sín-
um, sem fædd eru til að eyðast og fyriríarast,
lasta þessir það sem þeir ekki þekkja, og munu
því tortímast vegna þeirra spiliingar og rang-
lætis verðlaun úr býtum bera“. „Þeir hafa
yndi af dagiega að lifa í óhófi, eru svívirðileg-
ir blettii og vansi, lifa svallsamlega af prettum
sínum þegar þeir sitja í veizlum með yður“.
„Þeir hafa augu ful! saurlifnaðar, þeim verður
eigi frá syndinni haldið, og fleka óstyrkar sálir;
hjarta þeirra er í ágirnd æft, þeir eru bölvun-
arinnar börn“. „Sem hafa yfirgefið réttan veg,
villast og fylgja vegi Baiaams, sonar Bósors,
sem elskaði laun rangíætisias“. Þarna kemur
„Bósa“ nafnið — varla mun Pétri postula hafa
dottið í hug. að það mundi eftir tvö þúsund ár
minna á kvennabósa. Og þarna er nú sú vand-
lætinga prédikuu, sem hlýtur að hafa æst
þennan heilaga greinarhöfund til þess að ham-
ast á öliu kveiiíólki hér í Reykjavík undan-
tekningarlaust, því þó haim segi „sumar af
þessum drósum“, þá gengur þessi þrumandi
siðferðisræða jafnt yfir alla, svo hana hefir
ætlað að líkjast drotni, sem lætur rigna jafnt
yfir réttláta sem rangláta. Öll ræðan ber með
sér, að hann sjálfur er hundkunnugur allri
spillingu, en í óðagotinu fer hann fram hjá
takmarkiuu og hittir ekki það sem haun ætlar.
Það eru víst fáir mðun, sem hafa orðið þeirrar
reynslu aðnjótandi sem hann prédikar ; og fáum
mun það klotnast, að komast í annan eins
lostatroðning eins og hann hefir verið í, enda
ber öll greinin það með sér, að hún er rituð
af manni, sem er dauðuppgefinn af ástarbar-
dögum, og líkiega margknosaður og „demóralí-
séraður“. Sjálfsagt er hann fjarska kirkjuræk-
inn, þar sem hann getur dæmt um alt augna-
ráð pilta og stúíkna í kirkjunni, og sjáífaagt
er hann alvanur götudrífari, þar sem hann
þekkír alt kvenfólk sem gengur á götunni. Það
er líka auðséð á greininni, að hann er ákaflega