Fjallkonan


Fjallkonan - 21.02.1901, Blaðsíða 2

Fjallkonan - 21.02.1901, Blaðsíða 2
2 F JALLKOtfAN. Idns vandlætingasama reglumanns, Hafnar- stúdentsins Jóns Jónssonar. Fjallk. kafði ætl- að sér bráðlega við annað tœkifœri að minn- ast á þann róg og óhróður, sem oft hefir ver- ið borinn fteykjavík á brýn af misindismönn- um og í óþverrablöðum, sem hafa verið að fárast yfir óþjóðleik bæjarins og spillingu og ætlað að kitla með því eyru fáfróðara og verra hluta fólksins úti um landið. Þar eru nóg svör fyrir hendi. Menn sem þekkja til bæði hér í bænum og annarsstað- ar hér á landi í kaupstöðum og sveitum geta eflaust borið um það, að drykkjuskapur og ósiðsemi er miklu minni hér í bænum en víð- ast annarsstaðar á landinu, og er hægt að sanna þetta með áreiðanlegum dæmum og skýrslum. Það er illa gert, að svívirða þenna litla höfuðstaðar-vísi okkar á þann hítt sem þessi greinarhöfundur hefir gert, og bera það út um landið, að hér sé eins konar Sódóma. Yæri tekið mark á þessum rógburði mundi afieiðingin verða sú, að allir góðir foreldrar mundu hætta að senda sonu sína og dætur hingað í skólana, því þau mundu ekki viija hætta börnum sínum í þetta spillingarbæli, og heiðvirðir menn mundu forðast að flytja til bæjarins; hingað veldust. þá helzt slarkar- ar og siðleysingjar, því hvað elskar sér Jíkt. Þessi orðrómur mundi því verða hreint og beint niðurdrep fyrir bæinn. í stað þess að svara sjálfur, leyfði eg „Þor- keli“, sem er alkunnur rithöfundur og i raun- inni er engin launung hver er, að svara á sinn hátt ólifnaðarprédikaranum með biblíu- greinum, af því mér þótti það hæfilegt. Það mun vera jafnt ákomið, að þylja biblíugreinir yfir þessari „spi!!ingu“, sem þeir kalla, sem að lesa yfir henni blaðagreinir. — Yæri um nokkuð slíkt að ræða, þá er það víst heilbrigðara uppeldi og annað ekki, sem úr því gæti bætt. Útg. Fjallk. Böðun sauðfjár. I. Mjög eru skoðanir manna hér á landi enn skiftar um það, hvort nytsamlegt sé að baða sanðfé úr maurdrepandi legi. Má oft heyra á mönnum, að þeir áiíta enga ástæðu til eð viðhafa slík böð nema kláði (sóttnæsnir maur- kiáði) sé augljóslega í fénu. Sumir fara enda svo langt að segja, að böðin skapi kláða, eða geri fé móttækilegra fyrir hann. Einn tals- maður slíkra skoðana (Eggert Levi) hefir rý- lega (25. f. m.) komið fram með þær opinber- lega í Fjallk. Hann segir, „að það eé samhuga álit margra gerhugulla fjárhirða, að baðanir hafi mjög veikíandi áhrif á heiisu fjársins"; „böðanin veiklar hörundið“ og „gerir það mót- tækilegra fyrir kláða“, segir hann ennfremur, og „fé verður svo kulsamt eftir böðin, að það þolir mikium mun ver beit, eftir en áður“, „mörg eiu kindin bíður bana af böðun1'. Og það er töluvert almcnt álit, því miður. Samskonar kurr út af baðanafyrlrskipunum hefir heyrst úr ýmsum áttum. En þ&r sem vér erum gagnstæðrar skoðunar og þykjumst byggja skoðun vora á eigin reynslu, teijum vér þsð skyldu vora, að mótmæla þessum ályktunum hr. E. Leví, og færa ástæður fyrir mótmælum vorum. Um allmörg ár höfum vér viðhaft haustbað- anir á öllu sauðfé voru, þó það hafi verið kláða- laust, og höfum aldrei orðið þess varir að nokk- urri kind hafi orðið meint af því. Hér á Suð- urlandi er loftslagið svo rakasamt, og fé vaut við að verða gagudrepa, að því bregður mjög lítið við það. Getur mjög vel verið, að í þur- viðrasamari héruðum landsins sé fé þeim mun hörundsviðkvæmara gagnvart vætunni, að þar sé öðru máii að gegna með þetta. Þó hyggjum vér að í flestum héruðum landains geti komið fyrir, ' ð fé verði gegnvott af öðru en böðum, t. d. regni, sundi, húdeka o. fl. og teljam vér það engu heilnæmara fyrir hörundið. Vér göngum út frá því sem sjálfsögðu, að baðið sé ösvikið: framkvæmt samvizkusamlega eftir vísindalegum fyrirsögnum. Er þá í fyrsta lagi það unnið við baðið, að útrýma öllum óþrifum af kláðs, lús og öðram hörunds-sjúkdómum á féuu. Af því leiðir, að féð þrífst betur en ella, kemst at með minna fóður til að vera í góðu standi, ullin vex bet- ur og reytist ekki af fénu, hvorki yfir veturinn né að vorinu, er hún fer að losna á því (nýja ullin að lyfta hinni gömlu). Fyrir þessa kosti álítum vér að böðin borgi sig margfaldlega. í öðru Is.gi er þess að gæta, að lömb undan böðuðum ám fá engin óþiif, verða framfarameiri og ullin betri og meiriáþeim, en ef þaufengju los eða óþrif af mæðrunum á vorin. Á lömbunum þykjumst vér fá böðun ánr.a margborgaða. Vér teljum því alveg sjálfsagl hverjum bónda, að baða fé sitt á hverju hausti, án tillits til kláða eða fyrirskipana þar af leiðandi, og er það staðföst sannfæring vor, að það borgi sig að rninsta kosti tífaldlega móts við tilkostnaðinn. II. Þessn næst skulum vér, öðrum til athugunar og samanbarðar, skýra frá, hversu vór fram- kvæmum böðunina og hvað hún kostar. Að öllum kostnaði í fyllsta !agi reiknuðum, verður hann rúmlega 9 aurar á hverja kind. Er þá reiknað 20 aura kaup um klukkustund fvrir hvern fullorðinn mann, karl og konu, er að böðuninni starfar, en 10 aura fyrir börnin, svo og eidsneyti með Reykjavíkur verði (60 au. móhesturinn). Baðlyfið er kreolin. Vér höfum baðað í félagi og notum bátfyrir baðker. Við verkið þarf 9 mean, en eigi þurfa nema 2—3 af þeim að vera fuilveikfæiir kari- menn, hitt kvenfólk, unglingar og börn. Bátnum verður að halda svo mikið aftur, að lögurinn standi í skutnum; má fylla upp undir stafniok (og fellur þá fram í austurrúm) áður en byrjað er að baða. Einn maður tekur féð í réttinni og skoðar hverja kind; barn getur haldið í hjá nonum. T«ka svo böðunarmenuirnir (2 karlmenn) við kiadinni og dýfa henni ofan 1 löginn; lyfta henni því næst yfir bitanu fram í austurrúmið, og þar taka kreistararnir við henni og fæia hana í miðskipsrúmið; þar kreieta þeir úr henni og heldur barn í kindina á meðan. Að því búnu er kindinni iyft fram yfii þóftuaa í barkann, og er þar einn maður sem kreistir betur úr kindunum og tekur þær kiudurnar jafnóðum úr bátnmn, sem lengst era búnar að standa þar; en 7- -8 kindur rúmast þar í einu, og sígur úr þeim á rneðan; en alt rennur sjálfkrafa saman við baðlöginn í skutnum. Einn maðurinn er við 'sð hit?. vatnspottsna, en þegar búið er at) bsða úrfyrstu blönduninni, ganga allir í að bera vatn og blanda aðra o. s. frv. Vér reiknum, að 3—4 pottar af legi eyðist í hverja klnd (þar í reikiuð það sem af geng ur síðast). Á þenna hátt er auðvelt að baða 40 kindur á klukkustuud, eða 200 á 5 stundum, o. s frv. af lömbum, ám og og ungum sauðum til sam- ans. Báta álítum vér hentug baðker, og væri þó enn betra að bitar (eða iúmskil) væru aðeias tveir í kerinu. Væri tilvinnandi fyrir bændur upp til fjallsveita, að smíða sér slík ker, og nota í félagi, þeir er næstir búa. Gott er að velja svo hlýíí voður, sem unt er, en sé veður kalt, vetður að láta féð inn sem fyrst eftir baðið og gefa því; sakarekkert að reka það til næsta bæjar, og ætti að fara hratt með það, ef kalt er veður, svo síður slái að því á leiðinni. Eeynt höfum vér að sleppa fé úti í þurru, frostl&usu veðri undir nóttina eftir bað, og ekk- ert orðið að sök. Yfir höfuð áiitum vér ótrú á böðum sprotna af öðrum ástæðum en þeím, að böðua eftir rétt- um reglum sé í neinu tilliti varhugaverð eða háskaleg — holdur þvert á móti. Böðun er umsvlfaminsts og áreiðanlegasta þriíunaraðferðin — og margborqar sig. Björn Bjarnarson, Guðni Guðnason, Gröf. Keldum. Sig. Einarsson, Reynisvatni. Presthólamálin. ii. Síðan þessu máli var hreyft í þessu blaði síðast (3. tbi. þ. á.), hafa tveir höfundar látið til sin heyra ura það, annar í ísaf. (7. tbl.), en hinn í Þjóð. (7. tbh). Öll þrjú Beykja- víkur blöðin hafa því látið í ljós álit sitt um þetta mál, svo að segja í einu, og öll hafa þau orðið á eitt sátt um það, þó þau annars sé oftast ósammála, að þetta mál só svo vax- ið, að kirkjustjórninni beri að sjá um, að Halldór prófastur só settur inn í embætti sín svo fljótt sem unt er. Meira að segja: Kirkjustjóruin hefir að sögn þegar gert ráðst&fanir til þess að komast eft- ir sannleikanum i máli þessu og leita um sætt- ir með örfám sóknarbörnum síra Halldórs og ætti það mál að vera auðsótt, þar semaf hálfu meirihluta safnaðarins getur ekki veriðað tala um ósátt. Eins og kunnugt er hefir Ásmundar- staða söfnuður unnið það tii, að ganga úr þjóðkirkjunni, af því hann vildi halda trygð við síra Halldór og jafnframt sýna, að hann vildi gera alt sem í hans valdi stæði til að rótta h!ut hans, enda hefir samkomulagið ætíð verið hið bezta milli Ásmundarstaðasafn- aðar og síra Halldórs,— enda þótt sá hluti safn- aðarins hefði peningalegan hagnað af því að prestaskifti hefði orðið. — Það var ekki ná- kvæmlega rótt í þessu blaði um daginn, að það væri allur Ásmundarstaða söfuuður nema einn eða tveir sem væri i fríkirkjunni. Það er allur Ásmundarstaða söfnuður undantekn- iagarlaust og sem einn maður. Og meira að segja: Presthól&söfnuður ernú fús til samkomulags, síðan sá maður gat ekki beitt sér þar lengur, sem var upphafsmaður að mestum ofsóknunum og ófriðinum. En þó báðar þessar greinir í Isaf. og Þjoð. sóu s&nngjarnlega ritaðar, bregður þar þó fyr- ir ókunnugleik á tildrögum Presthólamálanna, sem kölluð eru. Isafoldar höfundurinn segir, að um það megi að vísu lengi þrátta, hverja sök síra Halldór hafi átt í máiaþrasinu, en ekki þarf annað en fletta upp „Dómasafninu“ til að sjá aS mál síra Halldórs risu upphafiega eingöngu út af því, að hann lét sór annara um að gegna embættisskyldu sinni og sýndi kirkj- unni meiri rækt en P.esthóla prestar höfðu gert á undan honum. Þetta kom sór ekki vel hjá sumum sóknarbörnunum, sem voru óvön því að presturinn skifti sór nokkuð af hagsmunum kirkjunnar. Skömmu eftir að síra Halídór kom að Presthólum bar honum að útkljá landamerki staðarins, eins og alment var gert um þær mundir. Landamerkin urðu ekki útkljáð öðru vísi en með málsrekstri, og er það ekkert einkennilegt, þvi svo hafa landa- merkjamálin verið mörg og eru sumstaðar ekki útkljáð enn. Út af þessu landamerkjamáli hófst fyrsti ágreiningurinn milíi síraHalidórs og nágranna hans, og sömuleiðis út af reka- rótti. Bæði þessi mál snertu beinlínis rétt- indi kirljunnar, og er síra Halldór ásakaður fyrir það, að hann fylgdi ötullega fram ský- lausri embættisskyldu í þessum málum. Það er svo langt frá því, að síra Halldór hafisýnt nokkra þrætugirni (Eethaveri) gegn sóknar-

x

Fjallkonan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fjallkonan
https://timarit.is/publication/122

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.