Fjallkonan - 21.06.1901, Blaðsíða 2

2
fja[llk;on AN.
hafa þó ekki komið þessu á hjá sór, fyrri en
í vetur sem leið (lög 7. febrúar 1901). Áður
en neitt fréttist hingað um þetta hafði Tíma*
riti Bókmentafélagsins borist grein um þetta
efni, eftir „Alþingismann“, og var hún prent-
uð og sórprentun tekin af honni í marzmán-
uði síðastl. Grein þessi mun hafa verið send
víðsvegar um land eftir því sem til hefir
spurst. I henni er birt fullgert frumvarp til
laga um breyting á 7—40 gr. núgildandi
kosningarlaga (14. sept. 1877).
Þetta frumvarp hefi eg nákvæmlega lesið
og borið það saman við helztu útlend lög um
þetta efni, einnig við nýu kosningarlögin
dönsku, sem oss hafa borist í hendur. Svo
virðist sem höfundurinn hafi vandlega vinsað
úr hinum útlendu lögum öll hin hagfeldustu
og tryggilegustu ákvæði, en lagað þó alt
eftir því sem til hagar hór á landi, og gert
aðferðina svo óbrotna og einfalda sem frekast
er auðið, án þess að sleppa þó neinu því sem
nauðsynlegt var til þess að tilgangur laganna
næðist.
Af því eg hefi heyrt að sumum mönnum
vex í augum greinafjöldi laganna, svo að þeir
hugsa að þau hljóti að vera ákaflega flókin,
og framkvæmd þeirra vandasöm, þá vil eg
taka fram að þau munu í framkvæmdinni
reynast svo auðveld að engum meðalgreind-
um bónda eða vinnumanni, sem læs er og
skrifandi, mun vera ofvaxið að hagnýta þau.
Höfundur frumvarpsins hefir látið standa
óhaggaðar fyrstu 6 greinar gömlu kosningar-
laganna (um kosningarrétt, kjörgengi, o. s.
frv.); þetta þarf ekki að koma af því að höf-
undurinn só vel ánægður með þessi ákvæði,
svo ábótavant sem þeim i sumu er, heldur af
því að þessi ákvæði eru tekin upp úr stjórn-
arskránni, svo að þeim verður ekki breytt
með einföldum lögum. Hitt furðaði mig meir
í fljótu bragði, að frumvarpið nemur úr gildi
ákvæði hinna eldri laga um kjördæma-skipun
án þess að setja þar nein önnur ákvæði í
staðinn; en þegar eg hugsaði betur um, fór
eg að geta mér til að höf undurinn muni ætia
að koma fram með stutt frumvarp sórstakt
nm kjördæmaskipun, því að það er vel til
f'allið, að sérstök lög sóu um það efni. Eftir
því sem fólki fjöigar í landinu, getur af og
til orðið tilefni til að gera breytingar ákjör-
dæma-skipuniuni; eu lögin um kosningar-að-
ferðina er líklegt að lengi geti staðið óhögg-
uð. En betur hefði eg þó kunnað við að
höfundurinn hefði sagt þetta berum orðum,
þótt það auðvitað standi ekki á miklu.
Einn galla vil eg nefna á frumvarpi þessu,
en hann er sá, að sama hugmynd er stund-
um táknuð á fleiri vegu en einn, sitt á hverj-
um stað. Þannig er formaður kjörstjórnar
ýmist kallaður kjörstóri (26. og 28. grein),
en ýmist oddviti (8. og 25. grein). Auðvitað
snerta þessi smíðalýti ekki efnið sjáift, en
sjálfsagt ætti þó að laga þau.
TTín dönskulög um þetta efni virðast mór
fremur standa að baki þessu íslenzka frum-
varpi. í þeim er að eins ein ákvörðun sem
nokkurt umhugsunarefni gæti verið hvort á-
stæða só til að taka upp eftir Dönum eða
ekki, — það er sú ákvörðun, að þegar ekki
er nema eitt þingmannsefni í boði skulu
kjósendur geta gengið til atkvæða um hvort
þeir vilja hafa hann eða eigi. Yerði fleiri
atkvæði móti honum en með, skal kjósa á ný
eftir viku, og só þá en eigi nema einn i boði
verður hann sjálfkjörinn án atkvæða. Aðferð
íslenzka frumvarpsins er hór miklu óbrotnari
enda er hún samkvæm aöferð annara landa í
þessu efni.
Frumvarp þetta er annars svo þörf og sið-
ferðisleg róttarbót, að ólíklegt er að nokkur
þingmaður vilji láta það ffóttast af sér að
hann spyrni móti henni. Ollum ráðvöndum
mönnum virðist mór hún hljóti að verða kær-
komin, hverra skoðana sem þeir annars kunna
að vera um önnur máL *
F y r i r m y nda r l) ó ndi.
Eggert Briem, sonur Eiríks prestaskólakenn-
ara BrÍ9m, reisti í vor bú í Viðey, sem hann
hafði keypt fyrir 30 þús kr. Ætlar hann
þegar að hafa þar stórbú, milli 20—30 kýr,
og selja mjólk og smjör til B.eykjavíkur og
L'Uigarness spítalans. Mjólkin er seld 4 15
aura potturiun. Jafuskjótt og hann hafði
fengið kýrnar, lót hann sækja dýralækninn
til þess að rannsaka hvort þær væru berkla-
veikar, eða hætta væri að mjólkin væri sótt-
næm; læknirinn faan enga berkla, en var
hræddur um að ein þeirra væri ekki vel
hraust, og lét Eggert bóndi slátra henni.
Þessu dæmi ættu aðrir bændur að fylgja, og
er það allra brýnust skylda þeirra sem selja
mjólk, því só mjólkin óheilnæm, þá breiða
þeir sjúkdómsefnið miklu meira út en þeir
sem einungis hafa hana til heimilisneyzlu.
Þetta er sórstaklega bending tii mjólkursal-
anna hór í bænum. Dýralækairinn er við
hendina.
í kjöri um Laufás eru: séra Árni prófast-
ur Jónsson á Skútustöðum, sóra Eyjóifur K.
Eyjólfsson á Staðarbakka ogsóra BjörnBjörns-
son aðstoðarprestur í Laufási. Auk þeirra
sóttu séra Árni Jóhannesson í Grenivík og
séra Ásmundur Gíslason á Bergstöðum.
TJm Velli í SvarfarJardal eru í kjöri: sóra
Páll H. Jónsson á Svalbarði, séra Sveinn
Guðmundsson í Goðdölum og kand. theol.
Stefán Kristinsson á Akureyri. Aðrir sóttu
ekki.
Próf í forspjallsvísindum tóku þossir stú-
dentar 17. þ. m.
Jón Jóhannessen .... dável
Jón Jónsson...............dável +
Lárus Halldórsson .... vel
Rögnvaldur Ólafssos . . . ágætlega
Stefán Björnsson .... dável +
Sama prófi lauk stucl. tbeol. Ásgeir Ásgeirs-
son 6. þ. m. og hlaut einkuuina: dável.
„Laura“ fór héðan áleiðis til Hafnar 18.
. m. Áuk Ameríkufsra sigldu hóðan með
henni Boilleau baron frá Hvítárvöllum til
Eaglands og frk. Ingibjörg Bjarnason til
Þýzkalands og Sviss.
Yesturfarir. Á ancað hundrað rnanns
fór með síðustu ferð póstskipsins á leið tíl
Ameríku hóðan úr nærsveitunnm og úr bæn-
um, flest úr Mýrasýslu. Einn af þessum
mönnum var efnaður bóndi af Mýrunum,
Pótur Pótursson frá Langárfossi. Hafði áður
dvalið lítinn tíma í Ameríku og síðan geng-
ið örugglega fram i því að vekja eirðarleysi
meðal samsveitunga sinna og viðar, svo að
vesturfarir hafa eíðan orðið óvenjumiklar úr
því hóraði. Að sjálfsögðu hefir í þessum hóp
verið eitthvað af strokumöanum eða mönn-
um, sem hlaupið hafa burtu vegna skulda og
eru efnamennirnir alimargir sem vestur fara
með þvi marki brendir að svíkjast um að
greiða skuldir sínar, enda mun það vera helzti
gróðinn sem þessir heiðursmenn hafa á vest-
urflutningnum.
Stór eldsvoði í Reykjavík. í gær um kl.
3 urðu menn varir við að eldur hafði kvikn-
að i stóxum járnskúr, sem er rótt fyrir sunn-
an „Batteríið“ og kaupmenn hafa til að geyma
í steinolíu. Laust þegar upp báli og reyk
svo miklum að dimdi yfir í ölium bænum.
Vegna þess að þessi skúr stendur afsíðis og
spölkorn frá aðalbænum og sjórinn og Arn-
arhólstún er á þrjár hliðar og enn fremur af
því að logn var að kalla var ekki mikil hætta
á að eldurinn mundi kveykja í bænum. Tókst
líka að varðveita hús sem þar voru i grend
og sömuleiðis efni í siglutró, sem þar voru
úti fyrir. En alt sem inni var brann ger-
samlega, og voru það um 150 tunnur af stein-
olíu, og lítið eitt af trjávið. Af steinolíunni
átti J. P. T. Brydesverzlun um 100 tunnur
en verzlunin Edinborg um 50 tunnur.
Minna varð af bálinu af því steinolfan
ruddi sór fi.rveg ofan í sjóinn sem er rótt
fyrir neðan.
Steinolían var ekki í eldsvoðaábyrgð.
Menn vita ekkert um hvernig elduriun
hefir kviknað, en hann hlýtur að stafa af
mannavöldum, liklega óvita eða gálausra ung-
linga, sem hafi kveikt þar á eldspitu.
Hernaðarfárið og uppeldisfræðslan. Ensk-
ur vísindamaður hefir komist eftir því hve
miklu er eytt til herkostnaðar og til menta-
mála í ýmsum löndum. Reikningur hans
stendur á áreiðanlegum hagskýrslum.
Á hvern mann kemur hernaðarfárið skólar
Englaud Kr. 21 00 6 10
Frakkland — 18 00 4 05
Amerika — 17 65 11 55
Þýzkaland — 13 10 4 10
Rússlaud — 6 30 0 70
Noregr — 11 60 4 00
Hollend — 11 45 6 10
Belgía — 5 65 3 50
Ítalía — 10 50 1 40
Spánn — 8 30 1 05
Portúgal — 7 85 0 90
Sviss — 6 40 9 30
Transwaal — — — 10 45
Óraníuríkið — — — 12 60
Enn fremur eyðir Danmörk til herkostnað-
ar kr. 8,50 og Grikkland kr. 7,50, en frá
báðum þessum löndum vantar skýrslur um
ko3tnað til mentamála.
Búa-ríkin eru fremst í röðinni að veita
fó til alþýðumentunar, og sést á því að það
er tóm lygi sem Euglendingar hafa borið út
um mentunarleysi Búa.
Árið 1890 eyddi Frakkland 15 kr. á hvern
mann til herkostnaðar, nú 18 kr., England þá
13 kr. 90 au., nú 20 kr., Þýzkaland þá 8 kr.
90 au., nú 13 kr. 10 au., og er þetta voða-
hækkun á 10 árum.
Árið 1900 eyddu lönd þau sem hór eru
taiin þessu til herkostnaðar, í miljónum króna;
þar með eru þó ekki talin lán Englendinga
til hernaðar þeirra í Afríku (Búastríðið):
England miljónir 810
Frakkland — 700
Þýzkaland 684
Ítalía — 330
Austurríki — 320
Spánn 145
Tyrkland — 127
Holland — 58
Portúgal 81
Belgía 38
Svíþjóð — 35
Noregur — 22
Sviss 20
Danmörk — 18
Grikkland — 18
Rumenía 36
Serbía — 11
miljónir 4303
Yextir af hernaðarlánum í Evrópu eru 3250
milj. kr. á ári. Öil byrðin er því 7553 milj.
eða 7^/a miljarðar á ári.
Göng undir Miðjarðarhafið. Það er eins
og þjóðsmiðum og verkfræðingum þessarar ald-
ar sé nú allir hlutir færir. Menn verða ekki
íengur hissa þó gerð séu önnur eins stórvirki
eins og brúin milli Brooklyn og New-York,
Suez-skurðurinn, St. Gotthards-göngin og 30
þús. tonna gufuskip. Það eru 20 ár síðan
farið var að tala um göng uadir Bretlands
suud, en það hefir eiugöngu farist fyrir af því
að Englendingar hafa verið hræddir um, að
franskir rauðbuxar (hermenn) kæmu þegar
minst varði út úr göngunum og réðust á Eng-
land. í þess stað á nú að byggja göng undir