Fjallkonan - 29.07.1901, Blaðsíða 3

FJALLKONAN.
3
hafa tekið þá trú hér á laadi, þá þarf ekki j
að óttast Amerikuferðir, því trúin hefir þá
frelsað oss. — En með leyfi: það þarf þó að
vera skynsemistrú, en jafnframt tröllatrú.
Svo framarl ega sem ísland er það kostaland,
það hæfileikal md, sem nauðsynlega útheimt-
ist til þess að vert sé s,ð byggja það lengur,
°g ég efa ekki að það sé það, ef því er sómi
sýndur, — þá er áríðandi að leggja nú alvar-
legt kapp á að sýna það og sanna, verklega
og á allan hátt. — Ekki með því að lasta
Ameríku, heldur með þvi, meðal annars, að
sýna með réttum samanburði, bygðum á ó-
rækum tölum, hvaða framleiðsluhæfileika ís-
iand hefir að bjóða móts við t. d. Manitoba í
Canada eða önnur lönd.
Hór í er fólgið eitt af skilyrðunum fyrir
því að takmarka Amerikuferðirnar. Ef ísland
stenzt þann samanburð í verulegustu atriðun-
um, þá er vissa fengin fyrir því, að ísland
só gott land, þvi að allir vita að Ameríka er
gott land.
Eg geri nú ráð fyrir, að flestum muni virð-
ast að þetta só ekki að eins djörf hugsun,
heldur fjarstæða, því enginn mun hafa hing-
að til imyndað sér að ísland gæti staðist sam-
anburð við Ameríku í þessu efni. Menn hér
eru vanastir við að hugsa og tala um aum-
ingja ísland sem óbyggilegan útkjálka eða
„hala veraldarinnaru, sem einstakt harðinda-
og hörmungaland, enda fátt gert hér, verk-
lega eða á annan hátt, til að mynda hjá
fólkinu aðra fegurri skoðun á því, nema þá
sjaldan að skáldin okkar lyfta sér til flugs
með sumarfugiunum, til þess að syngja land-
inu okkar lof. En allur þorrinn les ekkiljóð
þeirra, meðfram af því að þau kosta peninga.
Eg vil ekki segja, að ísland só eins frjósamt
og t. d. Manitoba í Canada. En þó er ís-
land svo frjósamt, að það býður fram meiri
arð í töðu og garðávöxtum af hverri vel rækt-
aðri tún-dagsláttu, en fæst. að meðaitali í
hveiti af jafnstórum bletti í Manitoba; og
hefir þó farið orð af þvi, að hveitiræktin væri
þar arðsöm í meira lagi. En hór á landi
kaupa menn garðávexti og gripafóður frá út-
löndum upp á tugi þúsunda króna, árlega, al-
veg eins og hér borgi sig ekki að rækta garð-
ávexti, — eins og menn kaupa reyndar flesta
hluti frá útlöndum, æta og óæta, unna og ó-
unna, eins og ekki borgi sig að gera hér
neitt, nema að verða embættismaður. — En
nú geta ekki allir orðið embættismenn, og
endalaust er ekki hægt að kaupa alla hluti
frá útlöndum, nema að auk-a tekjurnar jafn-
framt heima fyrir; hvað er þá næst? Hvað
sýnir reynsian? — Það að fara tii Ameriku,
af því að hór só ekki hægt að lifa. — Hór
borgi sig ekki neitt að gera. —
Þetta þarf að lagast, og það sem fyrst.
1. Það þarf að veita verðiaun fyrir alia
framúrskarandi framtakssemi í því að auka
framieiðslu auðsins af jörðinni.
Það þarf að veita styrk, eða ián með góð-
nm kjörum, framtakssömum mönnum til stofn-
ana þarflegum iðnaðarfyrirtækjum í landinu,
til þess að iðnaðurinn geti jafnast við sams-
konar iðnað í útlöndum að vöndun og verði.
2. Það þarf að veita fé til þess að safna
skýrslum um land ait, um það sem gert hefir
verið af einstökum möanum til nytsemdar,
um fram það sem alment gerist, öðrum til
gagnlegrar fyrirmyndar. Þær skýrslur þarf
svo að gefa út á prenti, heizt með myndum,
og ítarlegum skýringum um tilkostnað og á-
vinning, og alia þýðingu slíkra framkvæmda,
og jafnframt veita hlutaðeigandi höfundum
verðskuldaða opinberlega viðurkenningu fyrir
framtakssemina.
Svo þarf að útbýta þessum ritiingi ókeyp-
is um alt land í hvert skifti, og heiztættiað
endursemja slíkan ritiing á svo sem 3—6 ára
fresti að minsta kosti. Þessu samfara þarf
svo að halda fyrirlestra víðsvegar um iandið
meðal almennings, til þess að glæða hjá hon-
um lífsvon og starfsfjör, og til að sýna með
samanburði og órækum töium hvers virði
gamla landið er, sé því sómi sýndur og til
samanburðar við önnur lönd. Eða í þessstað
að gefa út tímarit í sama tilg&ngi, með ríf-
iegum styrk af opinberu fé, eða hvorttveggja.
— Eg heid að nauðsynlegur kostnaður við
þetta verk þyrfti ekki að verða meiri en svo
sem 8—6 þúsund krónur annaðhvort ár, og
er mörgum 8—5 þúsundunum sannarlega eytt
árlega aí almannafó fyrir ekki meiri gagnsmuni
þjóðfólaginu til handa.
3. Það þarf að taka með alúð og gleði á
móti hverjum nýtum „landa, sem heilsar aft-
ur vorri fósturjörð11 í þeim tilgangi, að verja
kröftum sínum henni til gagns og sóma, og
ekki sízt þeim sem aftur koma frá Ameríku.
Að veita vestur-íslendingum ferðastyrk til að
koma heim aftur, eða verðlaun fyrir að koma
heim, getur verið heppilegt ráð, sé það gert
með viðeigandi skilyrðum, og sjálfsagt mundi
það hvetja einhverja til að koma, er annars
kæmu ekki. En þó tel eg hitt meira vert, að
frambjóða trygga atvinnu, eða peningalán með
góðum kjörum, til stofaunar þarflegum fyrir-
tækjum hór, en auðvitað gegn nægri trygg-
ingu þeim sem aftur vildu koma tii að gera
hór gagn sjálfum sér og öðrum, með því að
það mundu velja að eins nýtustu mennirnir,
að öllnm líkindum.
Það er eg held heppilegra ráð gegn Ame-
rikuferðum en útflutningstollur eða útflutn-
ingsbann, að glæða hjá landsfólkinu starfsfjör og
lífsvon og trú á landið, með ritum og ræðum,
og jafnframt, og umfram alt, með því að sýna
verklega, hvað her að gera og hvernig á aðfara
að því, til þess að bæta efnabaginn, svo að
fólkinu geti liðið svo vel, að það geti verið
ánægt með lífið og landið.
Samkvæmt framanskrifuðum tillögum ætti
alþing nú að taka málið til meðferðar, og jafn-
framt að veita alt það fó sem útheimtist til
þess að koma þessum tillögum til fram-
kvæmda nú þegar. Auk þess sem það að
sjálfsögðu veitir allar þær fjárupphæðir, með
nauðsynlegum skilyrðum auðvitað, sem um
kann að verða sótt til stofnunar ogstuðnings
þörfum verklegum fyrirtækjum í landinu.
„Þjóðólfur11 getur þess, að séra Einar Jbns-
son „hljóti að finna þungt til þeirrar ábyrgðar",
sem hann hafi bakað sér með atkvæðagreiðslu
sinni í stjórnarskrármáiinu.
Það væri fróðlegt að vit8, að hverju leyti
hann ber þyngri ábyrgð í þessu máli eu ritstj.
Þjóðólfs og aðrir þingmenn yfirleitt, og vænt-
anlega verðar það skýrt nánara í „Þjóðólfi".
Söngkenslubók Jónasar Helgasonar.
í þessu blaði eiu auglýst síðustu heftin af „Söngkenslu-
bðk“ Jðnasar Helgasonar 7. og 8. hefti, sem nú eru ný-
lega komin á markaðinn. Þau vðru að vísu prentuð í
hanst eð var og eru því orðin nokkuð kuun, enda munu
hafa verið höfð við söngkenslu í vetur sem leið í mörg-
um skólum landsins. Þessi hefti ern raddsett fyrir þrjár
samkynja raddir, og ern því ætluð til sðngkenslu í skðl-
um og á heimilum og fyrir söngfélög, hvort sem þau eru
samansett af börnum, kvenfðlki eða karlmönnum. í þessi
2 síðustn hefti ern tekin allmörg iög úr hinum eldri
söngheftum Jónasar, sem heita „Söngvar og kvæði“, og
er það vel gert, því þau eru fyrir löngu orðin ófáanleg
(að undanteknu 6. hefti, sem lítið eitt er að sögn ðselt
af), en eftirspurnin eftir þeim heflr á síðari árum verið
mjög mikil bæði hér á landi og vestan hafs. Þessi 2
síðustu hefti eru jafnstór og hin fyrri hefti af Söngkenslu-
bókinni og kosta jafnmikið, 60 au. heftið innbundið.
Úr því minst er á þessa alkunnu Söngkenslnbók Jónas-
ar Helgasonar, sem hvert barn þekkir eða ætti að þekkja,
er rétt að minnast þess, að honum eru manna mest að
þakka þær framfarir, sem orðið hafa í söng hér á landi
síðasta mannsaldur. Það eru þessi aiþýðlegu sönghefti
hans, sem hafa breitt sönginn út um landið; hann hefir
látið sér mjög ant um, að fá íslenzka texta við Iögin og
hefir yfirkennari Stgr. Thorsteinsson átt mikinn þátt i
því með honum. Því með öðru móti en islenzkum
kvæðum verður söngurinn ekki eign þjóðarinnar. Því
er það óhafandi, sem viðgengst í samsöngum hér i bæn-
um, að sungið sé á útlendum málum, sem söngvararnir
jafnvel kunna ekki að bera fram lýtalaust, En þetta
hefir lengi viðgengist, og mun stafa af því, að söngmenn-
irnir unna ekki almenningi að njóta söngsins og vilja
að eins hafa hann fyrir sjálfa sig. Það vantar þó ekki,
að íslenzkan mun fuit svo vel sönghæf, sem mörg önnur
mál. Vonandi er að þetta lagist, og að menn styðji frem-
ur en hindri Jónas Helgason í því að gera sönginn þjóð-
legan hér á landi.
Skáldin ættu að leggja stnnd á að yrkja þau kvæði
sem syngja skal undir fógrum lögurn og lögum sem við
eiga. Með því móti gefa þeir kvæðum sinum vængi, gera
þau áhrifameiri, og vinna jafnframt að útbreiðslu söngs-
ins.
Einkennileg sakamálshöfdun. Það hefir
gengið hálfilla fyrir norðan að birta hæstaréttardóm-
inn í barsmiðismálinu,sem höfðað var gegn bróður mínum.
síra Halldóri Bjarnarsyni. í vor þegar ég kom norður
var ekki búið að birta þennan dóm. Ég átti þá tal við
annan stefnuvottinn, Stefán á Skinnalóni, um það, hvernig
á þvi stæði, að dómurinn væri óbirtur, og sagði bann mér
að það stæði á því, að hann fengi sér ekki greiddan birt-
ingarkostnaðinn; hann kvaðst hafa sagt Þorsteini hrepp-
stjóra, að ef hann vildi borga sér hann, þá skyldi hann
birta, en Þorsteinn kvaðst eigi skifta sér af því, og svo
varð ekkert af birtingunni. Nú nýlega hefir annar stefnu-
vottur verið skipaður, Jón kaupm. Einarsson á Raufar-
höfn, til að birta dóminn, en sakamálshöfðun hafin gegn
Stefáni fyrir að hafa ekki birt. Því er nú þetta haft til
svona? Því tilkynnir ekki Þorsteinn hlutaðeigandi
yfirvaldi áBtæðuna til þess, að Stefán dregur birtinguna,
svo yfirvaldið gæti Ieiðbeint Stefáni. ef hann hefir ekki
rétt íyrir sér í því, að honnm beri borgun fyrir fram
fyrir hana? Mundi það ekki hafa orðið afarasælla og
kostnaðarminna holdur en sakamálsrekstur útaf öðrn eins
lítilræði? Stefán á Skinnalóni er að allra dómi, sem
hann þekkja, mjög vandaður maður, hæglátur og vel
skynsamur; það hefði því verið auðgert að sannfæra hann,
ef hann hefði rangt fyrir sér. Hann er gamall stefnu-
vottur og vanur því að fá borgunina um leið og stefn-
urnar til að birta, og því er honum vorkunn þó hann
álíti, að við þetta tækifærí gildi sama venja, enda bafa
menn átt að venjast því, að ekki hefir verið sparað svo
fé landsins þarna fyrir norðan, að með töngnm þyrfti að
toga annað eins lítilræði sem þetta gjald.
Reykjavík, 25. júlí 1901.
Guörún Bjarnardóttir.
Söngkenslubók Jónasar Helgasonar.
Af þes8ari góðkunnu söngbók eru nýprentuð:
7.-8. hefti.
Þau eru jafnstór og hin fyrri og kosta jafn-
mikið og þau: 60 au. heftið innbundið.
Þessi lög eru í þeim:
7. heftl.
1. Vor blessaða sól.
2. Sjáiö hvar sólin nú hnigur.
2. Sem berglindin bunar að hafi.
4. Fanna skautar faldi háum.
6. Djúpt und hafgeim.
6. Heyrið vella’ á heiðum hveri.
7. Fósturjörðin fyrsta sumardegi.
8. Við hafið ég sat fram á sævarbergsstall.
9. Heyrið morgunsöng á sænum.
10. Vorið er komið og grundirnar gróa.
11. Ó, fógur er vor fóstur jörð.
12. Þið þekkið fold með blíðri brá.
13. Sá ég spóa suðrí flóa.
14. Eg elska yður þér íslandsfjöll.
15. Þá eik í stormi hrynur háa.
16. Eldgamla ísafold.
17. Lóan í flokkum flýgur.
18. Ólafnr reið með björgum fram.
19. Táp og fjör og frískir menn,
20. í lægð undan hamrinum háa.
8. hefti.
1. Á stað á stað og upp í sveit.
2. Lýsti sól stjörnu stól.
3. ísland þig elskum vér.
4. Þú stóðst á tindi Heklu hám.
5. Sólu særinn skýlir.
6. Þú bíáfjalla geimur með heiðjökla hring.
7. Þar bernskunnar vorblðm vér bárnm um hár.
8. Hinn litli fugl frá hlýjum heim.
9. Lðan við ský.
10. Æðstur drottinn hárra heima.
11. Tindafjöll Bkjálfa, en titrar jörð.
12. Sæll með söngva hreim.
13. Dana grund með grænan baðm.
14. Gnð þú sem vorri ættjörð skýldir áður.
15. Hið blíða vor sig býr í skrúð.
16. Og blindni’ og hatur héidu ráð.
17. Hvert svífið þér svanir at ströndu.
18. Þú vorgyðja svífur úr suðrænum geim.
19. Látum af hárri heiðar brún.
9. hefti er verið að prenta, og er það radd-
sett fyrir fjórar ósamkynja raddir.