Fjallkonan - 25.04.1902, Blaðsíða 2

2
FJALLKONAN.
Með „Laura" komu þessir:
B. H. Bjarna8ou kaupm. Jón Vídalín konsúll.
Kaptain Ruse. Knnd Zimsen verkfræðingur með frú
sinni. Olafur Arnason kaupm. á - Stokkseyri. Bórar-
inn þorláksson málari. Ásgeir Sigurðsson kaupmaður.
Balt byggingameistari. Jón þórðarBon kaupm. með
frú sinni. H. Andersen klæðskeri. Einar Árnason
verzlunarstjóri. Drachmann málari (sonur gamla
Drachmanns). Englendingar og fleiri.
------<xx>-------
Háttvirtu kaupendur Fjallkonunnar!
Um leið og nFjaUkonan“ færir yður þá sorg-
ar fregn, að ritstjóri heimar sé látinn, óska eg
sem ekkja og hin nákomnasta af eftirlifandi
vandamönnum hans að þakka yður í hans nafni
fyrir alla þá góðu samvinnu og trygð, sem þér
haflð haldið við hann og blað hans um þann
18 ára tíma, sem hann hefir haft forstöðu þess
á hendi. En sér í lagi þakka eg ölliim þeim,
sem haldið hafa blaðið frá byrjun, þrát.t fyrir
megnan undirróður og óvild ýmsra mótstöðu-
manna og ákafa samkepni annara blaða, — þeim,
sem staðið hafa í skilum og með því átt þátt í
lífl og viðgangi þess, eða þéim, sem hafa sent
þvi góðar ritgerðir, sem aukið hafa álit þess og
vinsældir. Öllum þessum vinum fjær og nær,
færi eg mitt innilegasta þakklæti.
Enn þá er framtið blaðsins að öllu leyti óráð-
in, — öðru leyti en því, að það heldur áfram til
ársloka, undir minni umsjón fyrst um sinn. Vel
veit eg, að á því verða margir erflðleikar og að
eg má biðja kaupendurna að líta með vorkunsemi
á ýmsa þá ófullkomleika, sem á blaðinu kunna
að verða. En eg treysti fastlega trygð og dreng-
skap allra gamalla og nýrra vina blaðsins til
þess, að þeir slái ekki hendinni af því, en styrki
það með ráðum og dáð, bæði með því að kaupa
það og borga skilvíslega og greiða að öllu leyt.i
fyrir því og einkum og ekki sízt með góðum
ritgerðum um 'óll almenn þjóðmál, sam það þarf-
nast nú mjög.
Blaðið mun meðan það er undir minni um-
sjón, halda sömu stefnu og áður, og bæði í poli-
tík og öðrum greinum gæta sem mest hófs, og
forðast allar illdeilur.
fað heflr nú þegar fengið sér að föstum liðs-
mönnum ýmsa af ritfærustu mönnum hér í bæn-
um, og tekur þakklátlega hverri velsamdri rit-
gerð, sem ekki gengur í ólíka átt og stefna blaðs-
ins hefir verið.
Væntandi hins bezta af yður öllum, er eg
yðar
Bríet Bjarnhéðinsdóttir.
Eldur uppi!
Fessi tvö orð lýsa einhverju því mesta böli
og óhamingju, sem getur komið fyrir heimili,
þorp eða jafnvel alt landið.
Þegar hús brennur, bíður íbúanna oft það
eina, að komast á vonarvöl, ef þeir geta komist
lifandi, særðir eða óskaddaðir út úr eldinum.
Allar eigur þeirra fara oftast forgörðum, alt það
sem safnað hefir verið ef til vill um marga
áratugi, allar þeirra dýrmætustu og helg-
ustu menjar, allir þeir munir, er þeir hafa tekið
ástfóstri við.
Ekki mun með tölum talið alt það tjón, öll
sú óhamingja, sem jarðeldarnir hafa valdið hér
á landi.
Þeir hafa strádrepið niður fjöida kvikfénaðar
og lagt heilar blómlegar sveitir í eyði, valdið
hallæri og hungursneyð, og ibúar landsins hafa
fallið fyrir afleiðingum þeirra unnvörpum, þús-
undum saman.
En þó er til annað böl enn þá voðalegra,
hvort heldur fyrir heimilið eða þjóðfélagið, en
þótt. eldur sé uppi.
Þeð er sundrung og ófriður, einkum þegar
mest liggur á því, að allir vinni í einingu að
sama takmarki.
Enginn fullvita maður, sem kominn er til vits
og ára, er svo skyni skroppinn, að honum sé
ekki ljóst, hvílíku böli heimilisófriður getur
valdið.
Hitt virðist vera óljósara fyrir æði mörgum,
hvílík ógæfa það er, þegar hver höndin rís upp
móti annari í þjóðfélaginu.
Og þó er það bölið enn voðalegra og hefir enn
víðtækari afleiðingar.
Hið fyrra snertir að eins fáa einstaklinga;
hið síðara snertir beinlinis eða óbeinlínis hvert
mannsbarn á öllu landinu.
Látnm ógæfuna steðja að utan frá. Sé friður
og samheldni hið innra, mun hríðinni stytta upp
og skýin rofna áður langt um líður, og sólar-
geislarnir koma í ijós.
Stafi ógæfa af innbyrðis sundrung, á sú þjóð
engrar birtu von nema. fullur og tryggur friður
sé saminn, og það þótt þúsund sólir væru á
lofti.
Þetta sannar saga mannkynsins með órækum
dæmum.
Fyrir samheldnina stóðust Grikkir mót Pers-
um og ráku þá af höndum sér.
Fyrir samheldnina hafa Svartfsllingar varið
frelsi sitt öldum saman gegn Tyrkjum, þótt þeir
væri svo að segja, kyrktir í greipum þeirra.
Og samheldni Bandamanna var sömuieiðis
sterkasti kastalinn, er þeir börðust undan áþján
Englendinga og náðu frelsi sínu.
En sökum sundrungar og innbyrðis ósamlynd-
is voru Grikkir líka kúgaðir hvað eftii' annað.
í*að var vopnið í höndum Alexanders mikia.
Pað var þjóðbrautin fyrir hersveitir Rómverja.
En sundrung var það líka, sem olli því, að
rómverska ríkið fór i mola, eins og sagt er um
tilberasmér.
Pólverjar rifu eigið riki sitt á hol af ósam-
lyndi, og þrír útlendir vargar lögðust á náinn.
En það er óþarft, að leita þessara dæma i
allri mannkynssögunni. Saga vor sjálfra sannar
þetta ljóslega.
Fyrir samheldni höfðingja landsins stóðust for-
feður vorir tilraunir Ólafs helga Noregskonungs
til að ná yfirráðum yfir landinu.
En það var sundrungin, tortryggnin, ósam-
lyndið og fjandskapurinn innbyrðis, á Sturl-
ungaöldinni, sem olli þvi, að Hákon konungur
gamli náði yflrráðum yflr landinu og þeim ófriðn-
um höfum vér sopið seyðið af alt fram á þenn-
an dag.
Það eru dreggjarnar úr bikarnum þeim, sem
vér höfum verið að sötra í stjórnarskrármál-
inu.
Þetta vitum vér, þetta er oss full-ljóst, en
barnið brenda forðast þó ekki eldinn.
Pegar ein ulfúðaraldan fellur, reisir tortryggnin
aðra þegar á ný, og léttir ekki fyr en hún gnæfir
við himin.
Pað er að eins í einu atriði, er vér sýnumst
að vera samtaka: i því að vera aldrei sammála.
Svo lítur út, sem það sé skjaldarmerki vort,
það sé rauði þráðurinn, sem gengur i gegnum
alla vora pólitísku baráttu.
Nýja stjórnarskrárbaráttan hefir staðið yfir
meir en tuttugu ár, en aldrei hafa allir verið
sáttir á eitt og hið sama.
Öflugur endurbótaflokkur rís í fyrstu upp.
Sýnist hann vera traustur sem múrveggur, en
afturhaldsmennirnir grafa undan honum alla
undirstöðuna svo hann hrynur smámsaman, svo
Yarla stendur steinn yfir steini.
Nýjir flokkar rísa upp og vilja bjai'ga því, er
bjargað verði, iáta sér í bráðina nægja, að taka
hið minna, en færa sig svo smámsaman upp á
skaftið.
Þetta geðjast ekki þaim, er öllu vilja ná í
einu, og er það mjög skiljanlegt. Sá er ófús á
að samþykkja, að fá skuld sína greidda i smá
afborgunum, er heflr vonast eftir, að get.a náð
henni í einu lagi.
Hinir, sem öllu vilja halda í sama horíinu,
ganga nú í lið með þeim, til þess að stöðva
framgang hins nýja flokks. Hafa þeir nú alt í
einu skift um merki, og þykjast orðnir æstir
framfaramenn, enda er það eina ráðið til þess
hinir vilji ganga í lið með þeim. — Aðferð
þeirra er æ hin sama, sú, að ganga jafnan í
lið móti þeim flokk, er ætlar að verða sigurs
auðið. Þeir setja dæmi sin upp þannig, að svar-
ið verði = 0.
Nú *r stjórnarskrármálið komið það lengst á-
leiðis, sem það hefir nokkru sinni verið síðan
vér gengum undir útlenda stjórn. Nú er það
komið undir þjóðinni sjálfri, hvort hún þiggur
stjórnarbót þá, er stjórnin vill veita, eða hún vili
komast út í ógöngur á ný.
Látum vera, að stjörnin bjóði ekki þá kosti,
*r vér téljum fullnægjandi fyrir oss um aldur
og æfl. Þegar það er fengið, sem nú býðst,
ætti að vera hægara að bæta því við, er á
vantar, og tíminn mun leiða það í ljós, að veg-
urinn opnast til þess, að fá allar kröfur vorar
uppfyltar áöur langt um líður, svo framarlega
sem vér tryggjum oss nú þau kjör, sem nú eru
í boði, því alt hér í heimi er háð tímans tönn
hvort heldur það er andlegt eða líkamlegt, og
þótt stjórn'arskrárnar eigi að vera traust bygðar,
eru þær engu að síður háðar þessu allsherjar-
lögmáli.
En á hverju ríður þá mest, á þessari
stundu?
Að allir vinir íöðurlandsins taki nú höndum
saman unz stjórnarskrármálið er til lykta leitt.
Að enginn láti nú gamla óvild giepja sig frá
því, að bjarga undan sjó öllum þeim landsrétt-
indum vorum, sem nú eru i boði.
Að aJlir þeir, er viljað hafa og vilja enn
stjórnarbót í alvöru, komi sér nú saman um það,
að nota tækífærið og þiggja það, sem býðst.
Sé aftur á móti byrjuð ný deila um ýms þau
atriði, er stjórnin er ófús að veita, roá hamingj-
an vita hversn fer.
Þá er ófriðurinn hafinn að nýju. Þá má
ganga að því vísu, að afturhaldsmennirnir noti
tækifærið og kljúfi framfaraflokkinn enn þá einu
sinni.
Þá verður deilan skarpari, óvildin meiri, en
enn þá er orðið, og má þó sannarlega ekki á
það bæta.
Þá höfum við glatað virðingu vorri í augum
þeirrar stjórnar, er nú sit.ur að völdum í Dan-
mörku, sem nú ætlar að bjóða oss betri kjör,
en vér gátum búist við eftir því, hversu sam-
komulagið var milli vor innbyrðist.
Og hversu fer þá um þær framfaratilraunir,
sem þjóðin þráir í verklegum efnum?
Þá verða þær að bíða enn um óákveðinn tíma.
Þjóðin má ekki vera að því, að sinna þeim!
Hún verður að rífast um keisarnans skegg!
Og þó vilja sumir enn þá ekki frið. Þeir eru
ekki ánægðir með þá ógæfu sem sundrungin
heflr valdið til þessa dags.
Sá er nefndur brennuvargur, er kveikir í hí-
býlum manna. Hverju nafni á að nefna þann
eða þá, sem ala á ófriðareldi hjá sinni eigin þjóð,
þegar henni ríður líflð á, að vera sammála!
Fyrirlestur
fróðlegan ,um markað fyrir íslenzkar landbún-
aðarafurðir í útlöndum", hélt hr. búnaðarkandí-
dat Guðjón Guðmundsson i Iðnaðarmannahúsinu
19. þ. m.
Hann ferðaðist í vetur um England og Skot-
land með tilstyrk Búnaðarfél. íslands og danzka
konungl. búnaðarfélagsins.
Ræðumaður mintist á, að árið 1896 hafi ver-
ið útflutt til Bretlands yfir 60 þús. sauðíjár, hver
kind að meðaltali fyrir 13 kr. 40 au. að frádregn-
um kostnaði. Síðan hafl árlega verið seldar þang-
að yfir 20 þús. fjár, en meðalverðið hafi ekki
verið nema 12 kr. 30 au. og þó sé það að upp-
jafnaði vænna fé. Ásræðan til þess mismunar
sé innflutningsbamiið brezka frá 1896, eri það
taldi hann eigi líklegt að mundi afnumið fyrst
um sinn.
Að senda lifandi fé, telur hann eigi til fram-
búðar. Það taki langan tíma að koma því á
markaðinn, svo féð megrist mjög. Áhættan