Fjallkonan - 12.05.1903, Blaðsíða 1

Kemur út einu sinni
i viku. Yerð árg. 4kr.
(erlendis 5 kr. eða l'/a
-doll.) borgist fyrir 1.
júli (erlendis Jyrir-
fram).
Uppsögn (skrifleg)bund
in við áramót, ógild
nema komin sé til út-
gefanda fyrir 1. októ-
ber, enda hafi kaup-
andi þá borgað blaðið.
Afgreiðsla: I»ing-
holtsstræti 18.
XX. árg. Reykjavik 12. maí 1903 Nr. 19
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þrd. á
hverjum mán. kl. 11—1 í spitalanum.
Forngripamfn opið md., mvd. og ld
11—12.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
in á hverjum degi kl. 8 árd. til kl. 10 siðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
sunnudagskveldi kl. 8V2 siðd.
Landakotskirkja. Gruðsþjónusta kl. 9
og kl. ti á hverjum helgum degi.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafjt opið hvern virkan dag
ki. 12—2 og einni stundn lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. tii útlána.
Náttúrugripasafn, í Doktorshúsi, opið
á sd. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypis i Pósthússtræti 14b
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Uppboðsauglýsing.
Fimtudaginn 28. maí 1903 verða
við opinbert uppboð að Arnarbæli
í Ölfusi seldir ýmsir búsmunir og
áhöld, hross og sauðfénaður.
Uppboðið byrjar kl. 11 árdegis,
og verða söiuskilmálar birtir á upp-
boðsstaðnum fyrir uppboðið.
Skrifsc. Árnessýslu 22. apríl 1903.
Sigurður Úlafsson.
cTií fiaupanéa
%JjallRonunnar.
Hinn 14. maí verður afgreiðsia
Fjallkonunnar flutt í Lækjargötu
12, hús síra Lárusar Benedikts-
sonar frá Selárdal, niðri í Norð-
urendanum.
Sameiniiig prestakaiía.
Allur hinn vitrari og betri hluti
þjóðarinnar kannast við það ein-
um rómi, að kjör prestanna hér
á landi þurfi umbóta við. Því
verður heldur ekki neitað með
gildum rökum, að kjör þau, sem
mörgum prestum eru boðin hér á
landi, eru svo léleg, að óhugsandi
er að nokkur maður með heil-
brigðri skynsemi, sem nokkurs á
úrkosti, vilji eftirleiðis tyrir þau
leggja í sölurnar 10—li beztu ár
æfi sinnar til undirbúnings og síð-
an, er lærdómsleiðinni er lokið,
sætta sig við það, sem eftir er
æfinnar.
Ýmsar kröfur og þarfir hafa
stórum aukizt og vaxið á siðustu
árum, og nær það til prestanna
engu síður en annara. En launa-
kjör þeirra eru miðuð og sniðin
eftir alt öðrum kringumstæðum
en nú eiga sér stað. Af því leið-
ir eðlilega, að þeir margir hverjir
verða að neita sér um margt það,
sem þó er af þorra manna talið
með nauðsynlegum og sjálfsögðum
lífsþægindum. *
Til þess að fyrirbyggja allan
misskilning skulum vér þegar taka
það fram, að vér höfum ekki lagt
það til og leggjum það enn ekki
til, að prestar séu settir á föst
laun úr landssjóði; vér teljum á
því marga og mikla agnúa. Vér
ætlumst heldur ekki til, að presta-
stéttin sé lögð á þann rósa beð,
að hún þurfi ekki annað að hugsa
en þetta eina: »Et og drekk,
sála min«.
Þvert á móti.
Vér ætlumst til, að prestarnir
þurfi að vinna og starfa engu síð-
ur eftirleiðis en bingað til, og yfir
höfuð taka hæfilegan þátt í bar-
áttu lífsins. En vér ætlumst til,
að þjóðin sjái bæði sóma sínum
0g gagni svo bezt borgið, að prest-
arnir eigi að búa við sæmileg og
boðleg kjör, að þeir séu ekki á
bezta aldri andlega og líkamlega
svo beygðir og kúgaðir með áhyggj-
um og basli fyrir lífinu, að þeir
verði ekki að hálfu gagni í verka-
hring sínum.
Það kemur i koll þjóðinni sjálfri,
ef hag prestanna verður haldið
svo vesælum eftirleiðis, að enginn
nýtur og efnilegur maður úr flokki
uppvaxandi kynslóðarinnar vill
gefa sig við prestsskap.
En eins og nú er ástatt vilja
flestir alt annað kjósa.
Það er líka sízt að undra, því
fyrir hverju er að gangast!
Hvað biasir við flestum presta-
efnum, er þeir að afloknu námi
leggja út í lífið ?
Fátækt, bazl og margföld bág-
indi, skuldaklafi, sem kúgar þá
marga alla æfi og dregur úr þeim
hug og dug, sem náttúrlegt er.
En hvernig fer um kristindóm
þjóðarinnar, þegar ekki fæst ann-
að en úrkastið af mentamönnun-
um til prestsskapar!
Og hvað verður úr þjóðinni
sjálfri, hver veröur framtíð henn-
ar, hvað verður úr gæfu- og far-
sældarvonum hennar, hverjar sig-
urvonir hefir hún í hinni marg-
breyttu baráttu sinni, ef kristin-
dómurinn, trúin og siðgæðið fer í
kalda kol!
Hver getur gert sér nokkra
skynsamlega von um bjarta fram-
tíð fyrir land og lýð, ef allir þeir
geislar ýmist deyja eða dofna, sem
stafa út frá alheimsljósinu tnikla,
kristindóminum!
Þessum spurningum viljum vér
í sambandi við þetta mál víkja
að öllum greindum og gætnum
mönnurn, öllum þeim, sem hafa
ættjarðarást og föðurlandsum-
hyggju víðar en á vörunum.
Þjóðin hefir nýlega kannast við
það með alraennri atkvæðagreiðslu
um alt land, að kjör prestanna
þurfi umbóta við.
Það er líka annaðhvort, þótt
því sé játað.
En hvað á þá að gera til að
bæta kjör prestanna?
Vér álítum, að eðlilegasta og
beinast leiðin sé að auka starfsvið
þeirra, stækka prestaköllin alstað-
ar þar, sem nokkur leið er að
koma því við. Vér teljum alveg
sjálfsagt, að steypa saman presta-
köllunum jafnóðum og þau losna
alstaðar þar, sern vegalengdir og
torfærur ekki banna.
Og það hagar víða svo til, að
steypa má saman eða sameina
prestaköll án þess að nokkurt
mein sé að. Getur verið, að um
leið verði að fækka sumstaðar lit-
ið eitt smákirkjum eða breyta til
um sóknaskipun; en hvað er á
móti þvi?
Ekkert i vorum augum.
Menn verða að reyna að gera
sér það Ijóst, að kirkjurnar eru
til safnaðarins vegna, en ekki
söfnuðirnir vegna kirknanna.
Með þessu mundu tekjur margra
presta aukast að miklum mun.
Prestarnir mundu fá meira að gera,
en um leið meira á að lifa; og fer
vel á því hvorutveggju. Þeir
hafa margir oflítið af hvorutveggju.
Vel getur verið, að breyta þyrfti
við þetta að nokkru störfum prest-
anna. Vér sjáum heldur ekkertá
móti því. Þeir eru nú hlaðnir
ýmsum störfum, sem ekkert, eða
þá mjög lítið eiga skylt við hið
eiginlega prestsembætti þeirra. Við
þessi störf ættu þeir þá að losna
um leið og hinn eiginlegi verka-
hringur þeirra er færður út.
Á hvað sem litið er, er betra
að hafa færri presta, sem hafa
nóg að gera, nóg að lifa af og
þurfa þvi ekki að hafa prestsverk-
in í hálfgerðum hjáverkum, held-
ur en fleiri presta, flesta kvalda í
búksorg og áhyggjum, sem eru
neyddir til, hvort þeir vilja eða
ekki, að hugsa mest um alt ann-
að en sitt eiginlega starf, og það
til þess — jú til þess bara að
geta lifað með konu og börn hálf-
gerðu eymdar og vesaldarlifi.
Slíkt ástand er bæði skaðlegt
og ósæmilegt.
Engin mentastétt landsins mundi
vilja þiggj**$g lifa við þau kjör,
sem prestunum islenzku eru boðin,
sem þeim eru talin fullgóð af sum-
um og jafnvel talin eftir af ein-
staka manni.
Hvað mundu sýslumennirnir
hugsa, hvað læknarnir, hvað em-
bættismennirnir i Reykjavík, ef
taka ætti af þeim laun þeirra úr
landsjóði núna innan skamms og
bjóða þeim upp á kjör margra
sveitaprestanna íslenzku? Vér
bugsum helzt, að það mundi ekki
óblandið þakklæti, ekki lof og
dýrð og þakkargerð, sem þessir
menn kynnu slíkum ráðstöfunum,
og það væri víssulega náttúrlegt.
En veginn til umbóta i þessu
sjáum vér ekki annan hentugri
en þennan, að steypa prestaköll-
unum saman og stækka þau al-
staðar þar, sem þvi er hægt við að
koma.
Vér álítum þvi, að þau presta-
köll, sem nú eru laus eða losna
kunna, og sem álita-mál getur
verið um að sameina við önnur,
eigi alls ekki að vinda að að
veita. Heldur eigi þvert á móti
að gera þegar nauðsynlegan und-
irbúning til sameiningarinnar.
Á þetta viljum vér leyfa oss að
benda bæði kirkjustjórninni og
söfnuðunum.
Sennilegt er, að mál þetta komi
fyrir á næsta þingi; og sennilegt
er líka hitt, að þessi umrædda
stefna verði þá og ofan á.
Álítum vér því hentast, að snúa
sér sem fyrst í þessa áttina og
hnýta nú sem fæsta hnúta, er því
kynni að verða aftur örðugra að
leysa.
Búnaðarrit 17. ár, 1. liefti, 1903.
I þessu hefti eru þessar rítgerð-
ir:
Ferö um Snœjellsnes og Dala-
sýslu (1902) eftír Þórh. Bjarna-
son lektor.
Um íslenzkar fóður- og ieiti-
jurtir eftir Stefán Stefánsson, gagn-
fræðaskólakennara.
Um túnrœkt eftir Torfa Bjarna-
son, skólastjóra.
Athugasemdir við grein Torfa
eftir Björn Jensson, lærðaskóla-
kennara.
Skýrslur um mjólkurskólann og
mjólkurbúin eftir H. J. Grönfeldt,
mjólkurskólakeunara.
Skýrsla eftir Guðjón Guðmunds-
son, búfræðis-kandidat og loks:
Mjólkurtöflur frá Grenjaðarstað
1901—1902 og Svarfhóli í Staf-
holtstungum.
Það er um fyrstu ritgerðina að
segja, ferðasögu Þ. B., að hún er
einkar vel skrifuð og skemtileg
til lesturs. Þessi grein lýsir vel
búnaðar áhuganum og ástandinu
á því svæði, sem böfundurinn fór
um, og athugasemdir hans um
margt, sem borið hefir fyrir hann,
gefa manni nýjar hugmyndir um
ýmislegt í búnaði vorum.
Af búnaðarástandinu í Staðar-
sveit og Breiðavíkurhreppi er ræki-
leg lýsing. Hafa þeir slra Vil-
hjálmur Briem og Kjartan bóndi
Þorkelsson gefið höf., eftir ósk
hans, skriflega lýsingu á þessum
hreppum, á veðráttu, heyfeng, beit,
garðrækt, fiskiveiðum, silungsveiði,
æðarvarpi, reka, mótekju, húsum,
afrétti, búpening, samgöngum o. fl.
Enn fremur er álit Kjartans um
það, hver endurreisnarráð muni
notasælust og framkvæmanlegust
til að rétta við hið bágborna á-
stand í þessum sveitum, sem virð-
ast vera vel út búnar frá náttúr-
unnar hendi, og þar lífvænlegt, ef
dugnaður og þekking væri til
staðar.
Slíkar lýsingar af einstökum
héruðum eru afar þýðingarmiklar
og fróðlegar; væri æskilegt, að
Búnaðarritið flytti í hverju hefti
bréf frá merkum mönnum um
búnaðarástandið og mögulegleik-
ana til búnaðarframfara í hinum
ýmsu héruðum.
Ferðasaga þessi er nú í heild
sinni komin út, sérprentuð; kemur
síðari kafli hennar út i 2. hefti,
frá bls. 25-54.
Ritgerð St. St. III. kafli um fóð-
ur og beitijurtir er mjög fróðleg
og mikilsverð. En eins og gefur