Fjallkonan - 12.05.1903, Blaðsíða 2

74
FJALLKONAN
að skilja, er hún fremur fyrir
»fagmenn« en bændur yfirleitt.
Fóðurjurtafræðin er mikilsverður
þáttur i íslenzkum búvisindum.
Hefir þessi heiðraði höfundur gert
lofsverðar tilraunir til að skapa
innlendan, sjálfstæðau, visindaleg-
an grundvöll til að byggja á í
framtíðinni. En því má ekki
gleyma, að svo lengi sem jarð-
ræktaraðferðin breytist ekki, þak-
sléttu aðferðin viðhöfð, höfum vér
ekki full not af visindalegum
ransóknum á fóðurjurtum. Það
er ekki nóg, að vita, að einhverj-
ar ákveðnar fóðurjurtir skara
fram úr öðrum jurtum að gæðum,
ef náttúran má svo vera sjálfráð
að miklu leyti um það, hverjar
jurtir vaxa í túnunum.
Oðru máli er að gegna, ef tún-
in eru ræktuð með sáðjurtum, þá
er unt að velja sér beztu jurtirn-
ar til fóðurs. Að visu er megnið
af þeim jurtum, sem vaxa í vel
ræktuðum sléttum, góðar fóðurjurt-
ir; en þar er þó alt af of mikið
af illgresi og lélegum grösum,
sem skemma fóðrið og eyða frjó-
efnum úr jarðveginum.
Mjög eftirtektarvert er það, að
í flestum tilraunum, sem gerðar
hafa verið á íslenzkum fóðurjurt-
um i efnaransóknarstofunni við
konunglega sænska landbúnaðar-
akademiið, hafa íslenzkar jurtir
reynst auðugri af holdgjafasam-
böndum og meltanlegri en sams-
konar jurtir eru frá Sviþjóð (norð-
arlega), Noregi og víðar; og er
munurinn býsna mikill á mörgum
betri grastegundum t. d. Aére
cæspitosa L. (snarrótarpuntur) hef-
ir 18,2l°/o af haldgjafasamböndum
í 100 hlutum þurefnis; en áður
ekki þekt, að sú jurt hefði meira
en 10—ll°/o að meðaltali; og nyrzt
í Svíþjóð hefir sú tegund ekki
nema 7,25—8,20°/o af þessum efna-
samböndum, eða hálfu minna en
i íslenzka sýnishorninu.
Sama er að segja um Festuca
rubra L. (túnvingull). Holdgjafa-
samböndin i sýnishorni af þessari
jurt frá Þýzkalandi reyndust 8,90
°/o, frá Dölunum í Svíþjóð ll,66°/o,
frá Norrboten í Svíþjóð 7,94°/o,
frá Noregi 8,93°/», en frá Islandi
15,7301o.
Alls eru i þessari grein ran-
sóknarskýrslur af 24 jurtategund-
um, þar af 6 af »grösum« og 11
af »hálfgrösum«. Við hverja teg-
und er vísað á blaðsíðutal í Flóru
íslands (eftir St. St.), þar sem
henni er nákvæmlega lýst; en
hér er minst á, hver tegundin
vaxi helzt, í hverskonar jarðvegi
og á nytsemi hennar o. s. frv.
Eg trúi ekki öðru en að búvis-
indafróðir menn lesi þessa ritgerð
með ánægju.
Þá er ritgerð um túnrækt eftir
T. B., vel skrifuð, eins og allt,
sem sá höfundur skrifar. En ekki
mun sú ritgerð sannfæra okkur,
sem höfum ýmislegt að athuga við
þaksléttuaðferðina, um að hún
verði heilladrjúg í framtíðinni fyr-
ir landbúnaðinn. Ritgerðin sann-
ar einraitt hið gagnstæða, þegar
hún er krufin til mergjar. Hr.
Björn Jensson hefir í stuttum at-
hugasemdum bent á það helzta,
sem sannar það, að skýrslur og
áætlanir T. B. sanna lítið.
Torfi tekur 2 dæmi, annað af
túuinu i Ólafsdal, en hitt afFells-
endatúninu í Dalasýslu; bæði eru
þau ágætlega vel ræktuð. Arð-
inn af þessum túnum telur hann
39—95°/o á ári. Björn sýnir fram
á, og það með réttu, að þetta
sýni ekkert, hvernig sléttunin
borgar sig. »Arðurinn af sléttunni
sjáist með því einu móti, að bera
saman jafnstóra bletti í túni, ann-
an sléttaðan, en hin ósléttaðan, er
báðir séu jafnir að gæðum, og fái
jafnmikiun áburð og jafngóða hirð-
ingu«.
Skýrsla Grönfeldts hefir ýmsan
íróðleik að geyma, en ekki er
þar neitt sérstakt, sem ástæða
virðist til að minnast á í stuttum
ritdómi.
Þá er skýrsla Guðjóns Guð-
mundssonar um störf hans i þarf-
ir landbúnaðarins. Skiftir hann
starfi sínu í tvent: F e r ð a 1 ö g,
og skrifstofu- og ritstörf.
Skrifstofustörfin virðast lítil. Rit-
8törfin aftur meiri; skrifað hér um
bil 5 arkir, nokkur bréf og 4
frumvörp til sýslusamþykta um
kynbætur á hestum. Getur hann
þess einnig í skýrslu sinni, að
hann verji miklum tíma til að
lesa útlend (ný) og innlend (göm-
ul) búnaðarrit.
S. Þ.
Yerkafólkiö og landbúnaðurinn.
Eftir
Vigftls Guðmundsson.
b) Glaðværðarfýsnin kemur fram
með mörgu móti og á mismunandi
hátt eftir því, hvað menn eru
helzt hneigðir fyrir. Suma langar
til að fá nokkra dropa af mimis-
brunni bókmenta, löggjafar og
annara mentalinda höfuðstaðarins.
Aðra langar til að sjá kaupstað-
ina, sérstaklega Reykjavík »í allri
sinni dýrð«, og halda, að þeir
verði aldrei ánægðir af að horfa
á húsin á holtunum, skipin á sjón-
um, gestina á götunum, Ijósin á
luktunum, góðgætið í gluggunum
og basarana í búðunum. En aðrir
eru þyrstir í álfadansana, sam-
söngvana, sjónleikana, dansleikana
o. s. frv., en hugsa minna um það,
að við slík tækifæri þarf oftast
að opna budduna; að buddan tæm-
ist fljótt, sé hún þannig iðulega
opnuð, og að flestum hurðum er
hallað aftur fyrir þeim, sem taka
upp tóma buddu. Sumir eru sólgnir
i fjölmennið og félagslífið, sjá fjör-
ið og fögnuðinn, sem því fyigir,
en fást ekki um freistingarnar,
svallið, sukkið og siðspillinguna,
sem jafnan fylgir fjölmenninu.
Fólkið sér, að glaumurinn og
glaðværðin er minni í sveitunum.
Menn hittast sjaldan, fátt er gert
»fyrir fólkið«, því til skemtunar,
og deyfð og drungi hvílir yflr
mörgum.
llla er þeim þó varið, sem einkis
sakna úr sveitinni; enga ánægju
hafa af fjörugum og fallegum fén-
aði í grænu og góðu haglendi;
enga ánægju af unglömbunum,
er safnast í hópa til að hoppa og
leika sér, eða af ánum, þegar þær
renna heim á kviabólið, eða af
kúnum, þegar þær koma á stöð-
ulinn, tærandi mjólkina — ókeyp-
is. Ekkert gamau hafa af svip-
hreina og saklausa útliti sauðfjár-
ins, þegar það raðar sér á garð-
ana til að keppast um beztu tugg-
urnar og éta þær úr lófa manns,
ekkert gaman af hestunum, hve
þeir eru vakrir og viljugir, þolnir
og þrautgóðir að þeysa með mann
á bakinu allan daginn. Ekki hríf-
ast af eða taka undir unaðslega
lofgjörðar og þakklætissöngva far-
í'uglanna. Ekkert sakna dvalar-
stöðvanna, þar sem æskuleikarnir
fóru fram, eða útsýnisins, jöklanna,
fjalianna, hæðanna, klettanna, dal-
anna, giljanna, fossanna, lækjanna,
vatnanna, flatanna, engjanna, tún-
anna og bæjanna. Einkis meta
hreina og holla fjallaloftið, ilminn
og ánægjunaaf blómjurtunum með
öllu sínu aðdáanlega litskrúði og
óendanlegu fjölbreytni. Enga hug-
svölun finna undir trjám laufskóg-
anna, sem breiða blöðin yfir oss
eins og himneska friðarblæju og
gnæfa við himin eins og imynd
hraustleikans, hátignarinnar og
heilagleikans. Enga dægrastytt-
ing í fjölbreytni sveitavinnunnar
og kappinu við hana.
Undarlega er þeim varið, sem
hafa meiri ánægju af þvl, að drepa
fisk en ala upp fénað, að sjá fisk-
inn aðeins dauðan, eða engjast
sundur og saman í dauðateygjun-
um, en að sjá fjörið, lifsnautnina
og leikana hjá unga fénaðinum, er
hann vex í vorblíðunni, eins og
fífill i túni; eða ánægjuna og þakk-
lætið, sem skín út úr skepnunum,
þegar þeim er hlíkrað á vetrin,
og hjálpað til lifsins á einhvern
hátt.
c) Makindafýsnin er, eins og
mentafýsnin, öllu rikari hjá kven-
fólkinu en karlmönnunum. — Pen-
ingahugurinn eraftur sameiginlegri
karlmönnunum.
Arlega mun þeim stúlkum fjölga
sem virðast setja sér það takmark,
að staðfesta ráð sitt í kaupstöðun-
um. Það lætur ekki illa í eyrum
ungu stúlknanna, að geta orðið
frú í kaupstaðnum. Þó frúar-
titillinn veröi nú máske ekki keypt-
ur dýrar, þegar til kemur, en fyr-
ir velþóknun þilskipsháseta, sem
fátt annað hefir lært en að draga
þorsk á sjónum og drekka vín á
landi; og þó í köflum verði þunnar
krásir á frúarborðinu og fáir sól-
skinsdagar í frúarhúsinu, þá er þó
heldur daufara bragðið og léttara
til undirstöðu, að vera kölluð bara
blátt áfram bóndakona í sveit.
Þessi frúarhugur stúlknanna
byggist ekki á eintómum hégóma-
skap — þó reyndar hefði mátt
telja hégómaskapinn með ástæð-
unum — heldur meðfram eða mest-
megnis á hugmyndinni um það, að
geta haft lítið fyrir lífinu, þurfa
svo sem ekkert að gera nema
»spásséra« um göturnar í falleg-
um fötum, með slegin sjöl og svarta
skó, og ganga milli búðanna til
að kaupa alt mögulegt til gagns
og gamans. Slíkt er heldur finna,
hægara og skemtilegra en að drasla
í fjósafötunum og öilu því versta
í sveitunum! Sveitastúlkurnar
sumar sjá þetta og skilja ofur
vel; en verið getur, að þær sjái
síður æfikjör sumra í kaupstöðun-
um, og hugsi sjaldnar út í það,
hve oft vill til, að frúarnafnið,
skemtigöngurnar og búðastöðurnar
missa sætasta bragðið og verða
nokkuð beiskar, þegar peningarn-
ir eru búnir og fallegu fötin orðin
að rifnum ræflum. Þegar frúin
á sjálf, og máske ein, að annast
mörg börn og sjá um, að þau séu
hvorki klæðlítil né svöng, þá gæti
verið að frúin vildi vinna til að
fara sjálf út í fjós, ef húnætti þá
kost á því, að sækja þangað mjólk
til að sefa með hungur sitt og
barna sinna.
Stúlkurnar kunna nú að segja,.
að slíkt láti þær sig ekki henda,
séu ekki að hugsa um annað en
verða þjónustustúlkur eða barna-
»plur« í einhverju fínu og góðu
húsi; það sé þó heldur lærdóms-
ríkara, hreinlegra og beiðarlegra
en vinnukonu draslið í sveitunum.
Hér mun þó sannast, að »ekki
er alt gull sem glóir« og »fár veit
hverju fagna skal«.
Flestum sveitastúlkum mun finn-
ast meiri vandi en vegsemd að
gera til hæfis stóru frúnum í kaup-
stöðunum. Þegar stúlkurnar fara
að heiman, hafa víst fæstar rétta
hugmynd um, hve miklar kröfur
verða gerðar til þeirra, hve mikið
kann að verða af þeim heimtað,
hve mikið frúrnar kunna að lita
niður á þær, og hve auömjukiega
þær mega vera undirgefnar.
Slík staðamundi þeim ekki þykja
hentug, sem eru að náttúrufari ó-
kurteisar, sóðalegar, kærulitlar
eða klaufalegar. Ekki er gott fyrir
þær að fara óvarlega þar, sem
þær verða að borga af kaupi sínu
- jafnvel einn bolla, er hjá þeim
brotnar, eða saumnálarvirði, er
skemmast kann. Slíkri smámuna-
semi eru vist flestar sveitastúlkur
óvanar.
Hjá karlmönnum hlýtur mak-
indafýsnin að koma fram í því,
að geta hvílt sig yfir miðsvetrar-
timann og sezt þá með »ró og
mag« að krónunum, sem þeir hafa
unnið fyrir aðra tíma ársins. Ekki
geta þeir gengizt fyrir makindum
á vorin, sumrin eða haustin, því
allan þann tíma verða þeir flestir
að vinna hjá öðrum. Fáir munu
líka telja dvölina á þilskipunum
hægari en vinnu til sveita, eða þá
útbúnaðinn notalegri. Hræddur
er eg um, að vinnumönnum þætti
eitthvað að svefntímanum, rúminu,
þjónusturmi o. fl., ef þetta væri
ekki betra í sveitum en á þilskip-
unum. Sennilegt þykir mér einnig,
að ekki finnist öllum hægara eða
skemtilegra að standa allan dag-
inn við fiskidrátt eða drasla í slor-
inu og grútarbrælunni á sunnu-
dögum á sumrin, heldur en t. d.
að lyfta sér upp á góðum gæðing
tii kirkjunnar, í hreina og holla
sveitaloftinu, um skrúðgrænar fiat-
ir og skógi vaxnar hlíðar.
Sýningar á búpeningi.
Eins og getið hefir verið um hér í
blaðinu, var ráðgert á fundi i Deildar-
tungu 27. október í haust, að halda
sýningu á búpeningi í vor við Kláf-
fossbrú í Borgarfirði. Sýniug þessi
á að verða laugardag 13. júní.
Aðra búpeningssýningu, fyrir Hruna-
mannabrepp og Gnúpverjabrepp í Ar-
nessýslu, á að halda að Sólheimum
fimtudag 18. júní.
Á báðum sýningunum verða sýndir
nautgripir, hestar og sauðfé. Búpen-
ingnum verður skift niður í flokka, sem
hér segir :
I. H e s t a r.
a. af reiðhestakyni.
1. Graðíolar 2 ára og eldri.
2. Hryssur 4—16 ára.
b. af áburðarhestakyni.
1. Graðfolar 2 ára og eldri
2. Hryssur 4—16 ára.
II. N a u t g r i p i r.
1. Griðungar l1/., árs og eldri
2. Kýr 2—12 ára.
III. S a u ð f é.