Fjallkonan - 01.11.1904, Page 2

170
FJALL KONAN.
Og takist svo ekki ritstjóranum
að færa þær sannanir fyrir sakargiftum
sýslunefndarmanna á hendur sýslu-
manni, sem dómstólarnir taka gild-
ar, þá má geta nærri, hver fögnuð-
ur verður í herbúðum stjórnarvald-
anna — þeirra stjórnarvalda, sem lótu
rannsókn ekki fara fram, en gripu
til þess fangaráðs að láta ritstjóra í
íteykjavík sanna þær sakir, er sýslu-
nefndarmenn vestur á landi bera á
sýslumann sinn. Þá á þjóðin svo
sem að geta sóð, að fallega hafi hann
farið að ráði sínu núna, ritstjórinn
sá, við embættismanninn!
Margir munu hafa vonað, að þessu
málsókna-hneyksli embættismanna
létti af með stjórnarskiftunum. Að
minsta kosti höfðu menn ástæðu til
að vona það.
Það er svo bersýnilega og ómót-
mælanlega í þjóðarinnar þágu, að
blöðin hafl eftir megni gát á því, ef
misfellur eru á embættisstarfseminni
í landinu, að naumast varð við því
búist, að stjórn, sem þykist styðjast
við þjóðræðið, vildi halda þessum
málsókna-ósóma við — að hún þeg-
ar á fyrsta árinu mundi afsegja eftir-
grenslun eftir embættisrekstri — eftir-
grenslun, sem fulltrúar eins lands-
fjórðungsins höfðu heimtað, - en láta
í stað rannsóknarinnar yfir embætt-
ismanninum höfða mál á móti rit-
stjóra fyrir að taka í sama streng-
inn eins og þessar fulltrúar.
En svona er nú konrið — þegar
á fyrsta árinu.
Stjórninni er alveg óhætt að trúa
því, að þjóðinni lízt ekki á það.
Smjör-ílátin.
Eitt af því, sem fundið hefir verið
að smjörinu hóðan þetta ár, er, að
það hafl verið farið að mygla, er
það kom á markaðinn.
Þessi galli hefir gert meira og
minna vart við sig í smjöri frá
mörgum búunum. ílátin hafa verið
mygluð innan og á pergamentspapp-
írnum hafa verið stórir myglublettir,
og þá er smjörinu hætt, enda sumt
af því myglað utan.
Þetta heflr felt smjörið í verði, og
verði eigi ráðin bót á þessum galla
eftirleiðis, má búast við, að smjörið
héðan fái óorð á sig og að enginn
þar af leiðandi vilji kaupa það.
Mygla í smjörinu getur stafað af
ýmsum orsökum, en í þetta sinn er
hætt við, að hún eigi rót sína að
rekja til smjörílátanna. Þessa skoð-
un mína byggi eg meðfram á því,
að í Danmörku heflr þetta ár verið
nokkuð alment kvartað yfir hinu
sama. Á því smjöri, sem sent hefir
verið til rannsóknar á efnarannsókn-
arstöðina í Kaupmannahöfn, hefir
vottað fyrir myglu og það fremur
venju. Nefnd sú, er heíur rannsak-
að smjörið, fullyrðir, að þessi mygJu-
vottur stafi fyrst og fremst frá smjör-
ílátunum. Nú er þess að gæta við
þetta smjör, að ekkert af þvi er
eldra en þriggja vikna, þegar það er
rannsakað. í samanburði við það
er því eigi að undra, þótt sjái á
smjörinu héðan, er það kemur á
markaðinn 4—6 vikna gamalt og
sumt eldra. — En hvað sem því líð-
ur, þá er þetta með mygluna svo
alvarlegt atriði og mikilsvert fyrir
oss, að öll ástæða er til að geraþað,
sem hægt er, til þess að forðast hana
framvegis.
Nefndin í Danmörku, sem áður er
getið, varar alvarlega við að nota
„grænt tré“ í smjör-ílátin, vegna
þess, að því só svo mygluhætt. Og
jafnvel þó efnið í ílátin sé þurt og
sýnist gallalaust, þá geta samt leynst
í því myglusveppir, einkum hafi ílát-
ið eða efni þess verið geymt á rök-
um stað.
Fyrir því skal þess ávalt gœtt, að
gcyma smjörílátin eða efnið í þau —
stafi, botna og sveiga, — á góðam
stað, þar sem er vel þurt, þokkaiegt
og loftgott.
Ef myglusveppur hefir komist í
tréð, áður en smjörinu er drepið
niður, þá er pergamentspappírinn
ekki einhlítur til þess að vernda
smjörið frá að mygla. Þess vegna þarf
að koma i veg fyrir að tróð eða í-
látin mygli, eða fara svo með þau,
að myglan og myglusveppirnir eyð-
ist.
Áður en ílátin eru notuð, skal
fylla þau með hreinu vatni og láta
þau standa með því einar 12 stund-
ir. Þvo þau síðan vel innan og því
næst lauga þau úr sjóðheitu vatni,
eða halda þeim yfir sjóðheitri gufu
góða stund.
Að því búnu skal láta þau út til
þerris, ef veður leyfir, eða þá í þess
stað baka þau við glóð. Þegar þessu
er lokið, skal smyrja þau innan með
salti, og láta síðan peigamentspapp-
lrinn eins og hann á að vera.
Mygla í smjöri getur einnig staf-
að frá pergamentspappírnum. Þetta
á sér stað ef pappírinn hefir legið á
rökum stað eða verið illa saltbleytt-
ur. Ríður því mjög á, að vel fari
um hann, og að pappírinn hafi, áður
en hann er notaður, legið i sterk-
um saltlegi, að minstu kosti 24
stundir.
Að endingu vil eg taka það fram
á ný og áminna rjómabúin um, að
sjá vei um, að smjörílátin,eða efnið
í þau só geymt á sem beztum stað,
í raka- og lekalausu og loftgóðu skýli.
Þetta gildir jafnt um þau ílát, sem
geymd eiu frá því er búin hætta að
haustinu og þar til er þau taka til
starfa að vorinu, og hin, sem fengin
eru að nýju. — Þeir sem setja ílátin
saman hór, þurfa og að gæta þess,
að gera það svo vel, sem þeim er
unt. Þeir verða að sjá um, að þau
séu heid, sveigarnir vel fastir og að
engir blettir eða óhreinindi komi á
tréð.
Þá þurfa og rjómabústýrurnar að
gera ait, sem í þeirra valdi stendur,
til þess að vernda smjörið frá myglu,
enda enginn vafi á því, að vandinn
er hvað mestur á þeim í þessu efni.
Þær þurfa að skoða ílátin vel, áður
en þau eru notuð, og taka þau frá,
sem eitthvað eru gölluð. Að öðru
leyti eiga þær að undirbúa þau eins
og áður er lýst, og taka pappírinn
ekki upp úr saltleginum fyr en rótt
um leið og hann er notaður.
Sigurður Sigurðsson.
Yfirlýsing Deuntzers.
— 0 —
Ráðherra H. Hafstein skýrði frá
því í veizlu, er haldin var hér í bæn-
um í síðustu viku, að forsætisráðherra
Deuntzer hefði lýst yfir því við sig og
samþykt, að það væri gert almenn-
ingi kunnugt, að hve nær sem svo
bæri undir, að danska ráðaneytið í
heild sinni sækti um lausn eða færi
frá völdum, kæmi honum eigi til
hugar að sækja um lausn fyrir ís-
landsráðherrann; „íslandsráðherrann
væri í formi og veru algerlega óháð-
ur stjórnarskiftum í Danmörku."
Svo er að sjá í stjórnarbiaðinu
„Reykjavík," sem þessi yfirlýsing hafi
þótt stórtíðindi í samkvæminu.
í vorum augum eru þetta engin
tíðindi, ekkert annað en sjálfsagt
mál.
Framsóknarflokkurinn hefir stöðugt
haldið þessu fram, frá því er oss var
fyrst gerður kostur á ráðgjafa, sem
ekkí ætti öðrum .stjórnarstörfum að
gegna en íslenzkum.
Hann bygði það fyrst og freinst
á stjórnarskránni. Hún segir, að
landið skuli hafa „löggjöf sína. og
stjórn út af fyrir sig.“ Þessu ákvæði
stjórnarskrárinnar var að sjálfsögðu
ekki hlýtt, meðan vér höfðum ráð-
gjafa ekki nema að hálfu og ekki
það. Það litla brot, sem vér áttum
í þeim mannninum, sem var dóms-
málaráðgjafi, varð auðvitað að fara
frá völdum, þegar dómsmálaráðgjaf-
inn fór frá. En Framsóknarflokkur-
inn sá, að það færi að verða óhjá-
kvæmilegt að hlýða stjórnarskránni
í þessu efni, þegar vór fengjum ráð-
herra, sem vér værum einir um.
Alveg í samræmi við þennan skiln-
ing var ritgjörð, sem stóð í „Danne-
brog,“ þegar skýrt var frá því frá
stjórnarinnar hálfu, að stjórnarskrár-
breyting væri í vændum; og alkunn-
ugt er, að sú ritgerð var runnin frá
þáverandi íslandsráðgjafa sjálfum.
Yitaskuld neitaði Heimastjórnar-
flokkurinn því á sínum tíma, að
þessi yrði afleiðingin af því, að vór
fengjum sérstakan ráðgjafa. Hann
virtist ekkert byggja á stjórnarskránni,
heldur taldi þessi réttindi þjóðar
vorrar komin undir alt öðru — kom-
in undir því, hvar ráðherrann væri
búsettur og hverjir borguðu honum.
Eftir kenningum þess flokks átti hann
að verða danskur grundvallarlagaráð-
gjafi og standa og falla með dönsku
ráðaneyti, ef vér létum oss lynda,
að hann yrði búsettur í Khöfn og
að Danir borguðu honum iaun sín.
Framsóknarflokkurinn hefir aldrei við-
urkent það, að réttindi íslands væru
komin undir peningaborgun eða heim-
ilisfangi eins einstaks manns. Enda
eru slíks víst ekki dæmi neinstaðar
í heimi. Framsóknarflokkurinn bygði
hér á skýlausu lagaákvæði, og á
þeim grundvelli fór að lokum öll
þjóðin að byggja skoðun sína.
Og Framsóknarflokkurinn bygði
jafnframt á öðru en fyrirmælum stjórn-
arskrárinnar. Hann bygði líka á eðli
málsins. Það var og er blátt áfram
óhugsandi, að ráðgjafi, sem á að
semja við alþingi í Reykjavík, sé háð-
ur stjórnarskiftum úti í Khöfn. Þetta
virtist Framsóknarflokknum svo ljóst.
mál, að hann furðaði sig mjög á því,
að nokkurir íslendingar skyldu fara
að véfengja það.
Heimastjórnarflokkurinn vófengdi
það samt. Hann virtist ekki fremur
viðurkenna eðli málsins í þessu
efni en fyrirmæli stjórnarskrár-
innar. En sjálfsagt hafa samt Heima-
stjórnarmenn sannfærst um þetta at-
riði eins og aðrir.
Eftir er nýi ráðherrinn var skip-
aður, hefir víst engum komið annað
til hugar en að hann ætti að vera
óháður dönskum stjórnarskiftum —
þar til er sú snurða hljóp á í vor,
að þjóðin fekk vitneskju um, að stjórn-
arskrá vor hefði verið brotin og ráð-
herrann hefði verið skipaður sem
grundvallarlagaráðherra — með und-
irskrift forsætísráðherrans. Þá voru
ýmsir, sem ekki vissu, hvað þeir
ættu að hugsa.
Merki þessi yfirlýsing nokkuð, þá
getur það ekki verið annað en það,
að stjórnin í Danmörku iðrist þessa
stjórnarskrárbrots og lýsi yfir því, að
hún ætli að haga sér eftirleiðis eins
og það hefði aldrei verið fiamið.
Hún lýsir yfir því, að hún ætli að
haga sér eftir skýlausum fyrirmæl-
um stjórnarskrárinnar og eðlilegum
stjórnarfarsreglum en ekki því stjórnar-
skrárbroti, sem framið var f vetur.
Það er öll tíðindin!
Til ritstjóra „Reykjavíkur“,
Fyrir nokkru hitti Jón ritstjóri Ó-
lafsson mig og spurði alveg eins og
af tilviljun, hvort eg vildi gefa lands-
sjóði eftirlaun mín, og kvað eg nei
við því. Nú sé eg, að þetta er búið
að fá dálítið breytta mynd. Rit-
stjórinn skýrir svo frá í grein í blað-
inu „Reykjavík," að hann hafi spurt
mig, „hvort eg liefði ætlað að gefa
landssjóði eftirlaun mín, ef eg hefði
orðið einn bankastjóri."
Þessa spurningu hefir ritstjórinn
aldrei lagt fyrir mig.
Enn fremur segir ritstjórinn, að
mér hefði aldrei dottið i hug að vilja
verða landritari. Um þetta veit rit-
stjórinn ekkert,.
Loks lætur ritstjórinn í ljós, að eg
muni hafa viljað verða þingmaður til
þess að geta náð hærra og orðið ráð-
herra. Þetta er auðsjáanlega ímynd-
un ritstjórans. En mér þætti gaman
að spyrja hann um það, hvort hann
getur eigi ímyndað sér neinar aðrar
ástæður til þess að eg gaf kost á
mér til þingmensku en fíkn í ráð-
herra-embættið. Getur ritstjórinn
ekki ímyndað sér, að þetta sé komið
af óeigingjörnum hvötum? Getur
hann eigi ímyndað sér, að eg hafi
viljað styðja að því að koma ein-
hverjum málum þjóðarinnar í betra
horf, t. a. m. mentamáluin og at-
vinnumálum, og að eg hafi álitið að
það væri skylda mín gagnvart ætt-
jörðinni að liggja eigi á liði mínu?
Ef hann getur eigi ímyndað sér þetta,
þá væri fróðlegt að vita, hvort hann
getur ímyndað sér, að nokkurir aðr-
ir þingmenn hafi gefið kost á sér til
þingmensku af óeigingjörnum hvöt-
um.
Páll Briem.
Eftirköst ,Reykjavikur‘-baráttunnar.
Baráttan um „Reykjavik11, sem getið er
um í siðasta blaði Fjallkonunnar, heiir
haft tölverð eftirköst í Kaupmannafélaginu
hér í bænum, og fráleitt séð fyrir endann
á þeim.
Máuud. 24. f. m. hélt félagið fund. —
Fundurinn var löglegur og alt, sem á
honum gerðist, formgallalaust. Þar var
samþykt með 7 samhlj. atkvæðum — 9
voru á fundi — svolátanðí tillaga:
„Fundurinn lýsir megnri óánægju sinni
ýfiv afskiftum D. Thomsens af því að kúga