Fjallkonan - 25.05.1906, Blaðsíða 1

Kemur út eiau einni og
tvisvar í viku, alla 70 bl.
nm árið. Verð árgangsins
4 krónur (erlendis 5 krðniu-
eða 1 */a dollar), borgist fyrir
1. júlí (erlendis fyrirfram).
li Æ N D A B L A Ð
Uppsðgn (skrifleg) bund-
in við áramðt, ógild nema
komin sé til útgefanda fyr-
ir 1. október, enda hafl
kaupandi þá borgað blaðið.
Afgreiðsla:
Hafnarstr. 22.
VEKZLUJVAIUiLAÐ
XXIII. árg.
Reykjavík, 25, maí 1906.
Xr. 23
lcykvíkingar! fakið eftipí
Mánudaginn 28. þ. m. opnar VOrzl. Ed.íHl)Org ein-
hverja hina fegurstu og stærstu fatasölubúð landsins í Austurstræti 9.
En yíir engu munuð þér verða eins hissa eins og verðinu, því aldrei hafa
innkaup verzlunarinnar verið eins mikil eins og í ár, þar af ieiðandi er varan að
mun ódL^rari.
Muniö eftir aeginum:--------
mánuda§:inn 28. mai.
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þriðjudag í
hverjum mán. kl. 2—3 í spítaianum.
Forngri'pasafn opið á mvd. ogld. 11—12.
Hlutabankinn opinn kl. 10—2*/2 og 51/*—7
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
in á hverjnm degi ki. 8 árd. til kl. 10 síðd.
Almennir fundir á hverjn föstudags- og
sunnudagskveldi kl. 8y, síðd.
Landakotskirkja. Quðsþjðnusta kl. 9
og kl. 6 á hverjum helgum degi.
Landakotsspítali opinn fyrir sjúkravit-
jeudur kl. 10l/,—12 og 4—6.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl. 10—2. Bankastjðrn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—3 og kl. 6—8.
Landsskjalasafnið opið á þrd., fimtud.
ld. kl. 12—1.
Lœkningar ðkeypis í læknaskólanum á
hverjum þriðjudegi og föstudegi kl. 11—12.
Náttúrugripasafnið, Vesturg. 10, opið á
sunnud. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypis í Pðsthússtræti 14.
og 3. mánud. hvera mán. k!. 11—1.
Kirkjumálaiiefndin.
i.
Tillögur þeirrar nefndar eru nú
komnar út á prenti, og eru langt
mál, 142 bls. í 4 hl. broti. Nefndin
átti að koma með tillögur um þau
efni, sem hér segir:
„1. Hagkvæma skipun kirkjumálanna,
er veiti þjóðkirkjunni slíkt sjálfstæðí og
sjálfstjórn í hennar eigin málum, sem
hún eftir eðli sínu og 45. gr. stjórnar-
skrárinnar á heimtingu á og þarfnast
til að geta náð ákvörðun sinni.
2. Hvort eða að hve miklu leyti það
verði að álítast nauðsynlegt, að kirkja
og ríkisfélag sé eftirleiðis sameinað, eins
og til þessa hefir verið.
3. Hagfélda skipun prestakalla í
landinu.
4. Nauðsynlegar umbætur á launa-
kjörum presta og prófasta, hæði að því
er snertir launin sjálf og innheimtu
þeirra.“
Röðin á verkefnis-atriðnnum er
óneitanlega nokkuð kynleg.
Fyrst eiga nefndarmenn að gera
tillögur um, hvert sjálfstæði og sjálf-
stjórn eigi að veita þjóðkirkjunni.
Þvi næst eiga þeir að komast að
niðurstöðn um, hvort nauðsynlegt sé
að hafa nokkura þjóðkirkju hér á
landi!
Oss virðist eðlilegast að íhnga á
undau öðru, hvort nokkur nauðsyn
sé á þjóðkirkju, og fyrir því skal
fyrst minst á álit nefndarinnar um
það mikilvæga efni.
E>ar heíir nefndin klofnað, Lárus
H. Bjarnason orðið einn í minni hluta
með þá skoðun, að fullkominn að-
skilnaður eigi að verða milli lands-
stjórnar og þjóðkirkju, og fullkomið
jafnræði milli allra trúarfélaga að
öðrn leyti en því, að verði stofnuð
almenn fríkirkja í landinu á evan-
gelisk-lúterskum grundvelli, væri sann
gjarnt, að fríkirkjan fengi andvirði
þeirra fasteigna, er henni hingað til
hafa verið eignaðar, sem veganesti.
Par á móti álítur meiri hlutinn
ekki ráðlegt að slíta sambandinu
milli ríkis og kirkju, en telur það
heppilegast, að kirkjnmálunum sé
skipað undir vernd og eftirliti ríkis-
valdsins.
Ástæðnr meiri hlutans fyrir þessu
áliti hans eru mjög varlega orðaðar.
Par er spurningunni í rann og veru
ekki svarað, — hvort þjóðkirkjan sé
nauÖsynleg — hinu haldið fram og
ekki öðru, að aðskilnaður ríkis og
kirkju sé það stórmál, er heimti
miklu meiri undirbúning og umhugs-
un en það hafi hingað til sætt, og að
nefDdinni sé ókunnugt um, að þjóðin
í heild sinni óski þess að til aðskiln-
aðar komi.
Auðvitað eru þessar tvær ástæður
meiri hlutans mikils verðar. Það
liggur í augum uppi, að ekki getur
komið til mála að stofna til annarar
eins breytingar og þeirrar að gera
skilnað milli ríkis og kirkju, án sæmi-
legs undirbúnings og umhugsunar,
né heldnr án þess að full vissa sé
fyrir, að þjóðin æski þess. En oss
skilst svo, sem meðal annars hafi
nefndin verið sett á laggirnar í því
skyni að hugsa það mál og gefa bend-
ingar um, hver nauðsyn bæri til að
halda sambandinu. 0g ekki er ókleift
að bera málið undir þjóðina.
Sannleikurinn er sá, að þjóðkirkju-
fyrirkomulagið er svo miklum ánn-
mörkum bnndið, þegar hugsjóna-
mælikvaroinn er á það lagður, að
það er ekki nema eðlilegt að þeir
menn, sem á annað borð hafa farið
að hugsa um það mál, spyrji, hvort
það sé nauðsynlegt — eins og nefnd-
in hefir verið spurð um.
Það er ómótmælanlegt, að miklu
hættara er við trúardeyfð í þjóðkirkju
en fríkirkju, miklu hættara við að
trúarhrögðin verði að eintómum venjn-
og embættismálum í þjóðkirkju en í
fríkirkju.
Það er sömuleiðis ómótmælanlegt,
að það er mjög óeðiilegt, að um mál-
efni kirkjunnar sén að fjalla þeir
menn, sem annaðhvort stendur á
sama um hana eða eru henni and-
vígir i hjarta sínu. Og oft verður
það óhjákvæmilegt fyrir þjóðkirkju að
lenda í þeim vandræðum.
Og það er ennfremur ómótuiælan-
legt, að þjóðkirkju fyrirkomulagið er
rangsleitni gegn þeim mönnum, sem
fyrir einhverra hluta sakir eru því
andvígir. Því verður naumast bót
mælt að efla guðsríki á þann hátt að
neyða menn til að styðja með fjár-
framlögum boðun þeirrar kenningar,
sem þeir telja að meira eða minna
leyti sannleikanum fráhverfa í ýms-
um efnurn.
Enginn vafi er á því, að nm þetta
eru menn farnir að hngsa alvarlega
hér á landi, og mjög merkir menn
hafa látið það álit uppi, að vér ætt-
um að fá aðskilnað ríkis og kirkju
— þar á meðal maður, sem jafn-
framarlega stendnr í þjóðkirkjunni
sjálfri, bæði fyrir sakir hæfileika og
embættisstöðu, eins og forstöðumað-
ur prestaskólans.
Það er auðvitað satt, að alment
hefir ekki alþýða manna látið uppi
neitt álit á málinu, hvorki með að-
skilnaði né móti honum. Sennilega
stafar það af því, að enn hefir eng-
inn bundist fyrir því, að fá hana til
þess. En athugi menn, bve rnargir
íslendingar, sem til Yesturheims hafa
flazt, hafa reynst með öllu ófáanleg-
ir til þess að sinna á nokkurn hátt
hinni kirkjulegu starfsemi þar, þrátt
fyrir mjög ötullega forgöngu, virðist
oss það mundi vera nokkuð fljótræð-
isieg ályktun að ganga að því vísu,
að öll alþýða manna hér vilji halda
áfram þjóðkirkjuböndunum, þó að
henni stæði til boða að fá þan leyst
af sér.
Ekki er heidur ástæðulaust að
benda á það í þessu sambandi, hve
fyrirtaksvel fríkirkjan hefir dafnað
hér í bænum við hliðina á þjóðkirkj-
unni síðnstu árin. Óneitanlega er
það bending um, að fríkirkja geti
þrifist hér á landi. Enda liggur
ekki í augum uppi, hvern rétt kirkj-
an á á sér, ef hún getur ekki hald-
ist við frjáls og óstudd af ríkisins
hálfu.
Þar sem nú svo miklir annmarkar
vitaulega eru á þjóðkirkju fyrirkomu-
laginu, og þar sem svo miklar líkur
ern til þess, að hugir manna séu
farnir að stefna að aðskilnaði ríkis
og kirkju, þá hefði það alls ekki ver-
ið ástæðulaust fyrir meiri hlutanefnd-
ariunar að færa mönnum rök fyrir
því, að nauðsyn beri til þess að
halda þjóðkirkjunni við — ef hann
álítur svo vera.
Því hefir hann alveg smcygtfram
af sér. Og oss furðar á því.
„Er mannkynið með viti?“
Svo telst til, sem Englendingar hafi
á tæpum þremur öldum eytt til ófrið-
ar-manndrápa nálægt eitt þúsund og
fimm hundruð miljónum punda sterl.
■— 22 þúsund miljÓDum króna. En á
19. öldinni einni er talið, að stríðin
í veröldinni haíi kostað nálega fjögur
þúsund miijónir punda —72þúsund
miljónir króna.
Yitanlega er þar ekki talið með
allar skelfingarnar, þjáningarnar,
eymdin, skorturinn og manntjónið
sjálft, allar hörmungarnar, sem ófrið-
arhríðunum hafa verið samfara, og
ekki hafa síður lent á konum og
börnum en á þeim mönnum, sem í
ófriðinum hafa verið. Slíkt verður
ekki metið til peninga.
Með þetta fyrir augum er engin
furða, að einn enski presturinn hefir
komið með þá spurningu og á örðugt
með að svara henni: „Er nokkur
kristin þjóð til á jörðunni?“
Eitt af merkustu tímaritum Breta
kemur með nýjar spurningar út af
þessu máli.
„Höfum vér í raun og veru feng-
ið vitið, eða erum vér enn ófriðar-
gjörn rándýr? Hvenær nær menn-
ingin til vor? Hvenær verðum vér
andlega sinnaðir, sannir fylgismenn
„ friðar höfðingj ans ? “
Lag-askólinn.
Lárus H. Bjarnason sýslumaður
hefir fengið styrk þann, 5000 kr.,
sem veittur var í síðustu fjárlögum
til lögfræðings til að búa sig undir
að verða kennari við lagaskólann.
Cand. juris Guðm. Eggerz hefir
verið settur til að gegna sýslumans-
embætti í Snæfellsnessýslu í stað L.
H. B., sem verður 2 ár við undir-
búning lagakenslunnar.