Fjallkonan - 07.09.1906, Blaðsíða 1

Kemnr út einn einni og
tvisvar í viku, alls 70 bl.
um árið. Yerð árgangsins
4 krónur (erlendis 5 krónur
eða l'/j dollar), borgist fyrir
1. júlí (erlendis fyrirfram).
BÆNDABLAÐ
Uppsögn (skrifleg) bund-
in við áramót, ógild nema
komin sé til útgefanda fyr-
ir 1. október, enda hafi
kaupandi þá borgað blaðið.
Afgreiðsla:
Hafnarstr. 22.
VERZLUÍÍARBLAÐ
XXIII. árg.
Reykjavik, 7. september 1906.
Xr. 41
Ntli fást Ixlxi ágætu
<$>
Mtmac
Heixxirixxtrt tll ixx«,xxix«, á kr. 3,30 pr. slxp.
Hlirmlg fæst ágæt
steinolía
á 21 lxr. fatiö Ixeirriflutt.
isra. er tækifæri til að birgja slg til vetrarins.
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þriðjudag í
hverjum mán. kl. 2—3 í spítalanum.
Forngripasafn opið á mvd. og ld. 11—12.
Hlutabankinn opinn kl. 10—21/, og 5*/«—7.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
in á hverjum degi kl. 8 árd. til kl. 10 síðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
sunnudagskveldi kl. 81/, síðd.
Landakotskirkja. Guðsþjónusta kl. 9V2
og kl. 6 á hverjum helgum degi.
Betel sd. 2 og 6VS mvd. 8, ld. 11 f. h.
Landakotsspítali opinn fyrir sjúkravit-
jendur kl. 10*/«—19 og 4—6.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl. 10—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—3 og kl. 6—8.
Landsskjalasafniö opið á þrd., fimtud.
ld. ki. 12—1.
Lœkningar ókeypis í læknaskólanum á
hverjum þriðjudegi og fóstudegi kl. 11—12.
Náttúrugripasafnið, Vesturg. 10, opið á
sunnud. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypis í Pósthússtræti 14.
og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Skiluaður ríkis og kirkju
á Frakklandi.
II.
Kongregatíónir eru nokkurs konar
munkareglur í kaþólsku kirkjunni
nefndar. Pær voru orðnar mjög
öflugar á Frakklandi. Og þingi og
atjórn Frakka stóð stuggur af þeim.
Þær voru ekki háðar valdi biskup-
anna, buðu þeim oft birginn og lutu
beint páfa. Ekki fóru þær held-
ur eftir fyrirmælum konkordatsins.
Margar þeirra höfðu ekki fengið
lagastaðfesting og vildu ekki leita
hennar. Árið 1901 voru á Frakk-
landi samtals 200 þús. menn í þess-
um félögum. Og þeim fjölgaði með
hverju árinu. Þessi félög áttu stór-
eignir, og máttu sín fyrir því afar-
mikils. Fasteignir þeirra voru metn-
ar á meira en 1000 miljónir franka.
Með fyrirtaks hyggindum og óþreyt-
andi elju lögðu þau kapp á að fá
vald yfir hugum ' manna. Og þeim
tókst það. Þeir höfðu dómstólana
og herliðið í hendi sér. Og fullyrt
er, að yfirmaður herstjórnarráðaneyt-
isins, eitt af helztu vitnunum í
Dreyfusmálinu, de Boisdeffre hers-
höfðingi, hafi fengið fyrirmæli um
það, hvernig hann ætti að haga sér,
í klausturklefa hjá Jesúítamunki.
Kongregatíonirnar reistu fjölda af
smákirkjum, sem ávalt voru fullar, þó
að safnaðarkirkjurnar væru tómar.
En sérstaklega fengust þær við að kenna
æskulýðnum. Árið 1901 höfðu þær
í barnaskólum sínum um 1 miljón
og 600 þúsnndir barna og um 32
þúsundir unglinga 1 lærðum skólum.
Þriðjungurinn af skólabörnum á öllu
landinu sótti þeirra skóla og helm-
ingur þeirra unglinga, sem var að
búa sig uudir háskóianám.
Og jafnframt því, sem aðsóknin
varð svo stórkostleg að þessum skól-
um, komu fram sannanir fyrir því,
að kenslunni var háttað að sumu
leyti annan veg, en frjálslyndir menn
geta látið sér lynda. Á veraldar-
sýningunni, sem haldin var í París
árið 1900, voru lagðar fram stíla-
bækur barna og unglinga. Þær
voru valdar af kennurunum sjálfum.
Og mönnum ofbauð sá skilningur á
mannkynssögunni og það flokka og
trúarhatur, sem kom fram í ritgjörð-
um barnanna.
Meðal annars var í sumum þess-
um ritgjörðum, sem kennararnir sjálf-
ir höfðu valið til þess að birta á
alheimssýningu, því haldið fram, að
rómverski rannsóknarrétturinn hefði
verið sönn fyrirmynd að réttlæti og
mildi, og að ofsóknir þær, sem
Frakkakonungar höfðu í frammi við
mótmælendur, hafi verið réttmætar.
Sumstaðar var samvizkufrelsið fyrir-
dæmt í þessum ritgjörðum og fram-
farir og menning yfirieitt. Ofsaleg-
ar æsinga-ritgjörðir gegn Gyðingum
og frímúrurum voru á þessari sýn-
ingu, því haldið fram, að Gyðingar
drotni yfir Frakklandi, og þeim sé
að kenna um hnignun þjóðarinnar.
Þeir og frímúrarar séu hinir sönnu
fjandmenn frelsisins. „Fyrir hræsni
sína, óþokkalega undirferli og dramb
eru þeir fjandmenn þjóðféiagsins.
Við hátíðahöld sín lifa þeir í ólifn-
aði. Heiftrækni þeirra er svo mikil
að þeir sættast aldrei. Fyrir ofur-
lítið af gulli svíkja þeir ættjörð sína
eða réttara sagt ættjörð annara —
sjálfir eiga þeir hana enga.“
Það er engin furða, þó að stjórn
landsins þætti aðrar eins barnarit-
gjörðir og þessar, lagðar fram á
veraldarsýningu af sjálfum kennur-
unnm, í meira lagi ísjárverðar.
Enda urðu þær, meðal annars, til
þess, að þingið samþykti lög í því
skyni að geta haft allríkt taum-
hald á kongregatiónunum.
Þau lög ollu miklum kala með
stjórninni og kaþólsku kirkjunni.
Jafnframt festi hugmyndin um skiln-
að ríkis og kirkju meira og meira
rætur í hugum manna. Og páfinn
fór ekki sem gætilegast. Deilur
komu upp með honum og stjórninni
um réttinn til þess að ráða því,
hverjir yrðu erkibiskupar og biskup-
ar á Frakklandi. Þann rétt hafði
konkordatið veitt stjórn Frakklands.
En páfastjóruin fór að gera tilraun-
ir til þess að draga hann til sín.
Út af því spanst langvinn rekistefna.
En það, sem reið af baggamuninn,
var mótmæli páfa gegn því að for-
seti Frakka heimsækti Ítalíukonung.
Það er alkunnugt, að síðan er ver-
aldarvald páfans leið undir lok árið
1870, hefir enginn kaþólskur þjóð-
höfðingi dirfst að beimsækja konung
ítala í Rómaborg, þar til er Loubet,
forseti Frakka, gerði það. Píus páfi
10. mótmælti þeirri ferð í öllum ka-
þólskum löndum. Stjórnmálamenn
Frakka töldu það löðrung, er frönsku
þjóðinni væri gefinn, og alt komst í
uppnám. Frakkar hættu stjórnarer-
indrekstri hjá páfa. Og gremjan varð
svo mikil með þjóðinni, að unt varð
að koma í framkvæmd skilnaði ríkig
og kirkju, sem hver ráðherrann eftir
annan hafði lofað, en engum tekist
að fá framgengt. - [Meira.]
Hvatshellir.
Áð betra og heilnæmara loft sé
utanbæjar en innan, að hollara og
skemtilegra sé að ganga út í sumar-
blómann, en að reika eftir rykugum
götunum, er viðurkent af öllum, en
furðu lítið farið eftir því; þeir, sem
gjöra það, fara þá langflestir á hest-
um eða hjólum.
Fjórir ungir vinir mínir hugðu þó
að vel mætti komast út úr bænum
sér til skemtunar með öðru móti;
stofnuðu þeir með sér fótgöngufélag,
er þeir nefndu „Hvat.“
Þeir bafa á sunnudögum og frí-
dögum farið marga góða og skemti-
lega ferðina, séð margt, lært margt
og aflað sér ánægju og heilsusamlegrar
hressingar. Nú þekkja þeir falleg-
ustu brekkuruar, sléttustu balana og
friðsælustu dalverpin í grendinni. Þeir
eru fróðari orðnir um rensli lækjanna,
bugður og kvíslir hraunanna, fell og
fögur útsýni. Þeir hafa farið fót-
gangandi til Þingvalla, séð Almanna-
gjá og Lögberg, kannað Hallshelli
og ýms náttúruundur uppi í fjöllun-
um. Og nú fyrir skömmu hafa þeir
að erfiðislaunum haft óvænta og mikla
gleði og skemtun af því -að finna helli,
1
sem þeim ber saman um að sé merki-
legri en Hallshellir.
Einn sunnudag, er þeir voru að
ganga um og skoða hraunið, er ligg-
ur fyrir sunnan Setbergshlíðina, veittu
þeir eftirtekt hellismunna allvíðum
og fóru niður í hann. Þótti þeim
hann all-mikill og könnuðu eftir föng-
um.
Þá fýsti að vitja hans aftur og
tóku með sér meiri tæki, ljós og mæli-
vað. Þá könnunarferð fóru þeir í
gær (sunnud. 2. sept.). Mældu þeir
nú hellinn.
Hann er 152 fet á lengd, 40 fet
á breidd, þar sem hún er mest, og
á að gizka 6—7 álnir á hæð, þar
sem hæst er; allstaðar má ganga
uppréttur. Grjótgarður er hlað-
inn 59 fet inn af munnanum; sá garð-
ur liggur þvert yfir hellinn og á parti
í boga fyrir mynnið á afhelli nokk-
urum vinstra megin; er hann eins
og bás, höggvinn út í bergið, og er
27 fet á lengd og garðurinn er- 20
fet á lengd og l*/9 alin á hæð, þar
sem hann er hæstur. Ekki var unt
að sjá, að fé hefði verið geymt þar
inni.
Hinir ungu menn könnuðu nú vand-
lega hellisveggina, og urðu þeir þá
varir við smugu mjóa, er lá inn í
vegginn hægramegin, nálægt hellis-
munnanum. Er þeir lýstu inn í hana,
þótti þeim sem rúm mundi vera þar
fyrir innan, og skriðu því inn gegn-
um glufuna og komu þá inn í lítinn
afhelli, vel mannhæðarháan, og var
heldur stórgrýtt gólfið. Inn úr hon-
um lá svo önnur glufa, er skríða
þurfti í gegn á fjórum fótum. Fyrir
innan hana varð fyrir þeim hellir,
nær kringlóttur að lögun eða spor-
öskjulagaður. Hann er 10 fet á hæð
þar sem mest er, og breiddin 20 fet,
en lengdin nokkuru meiri. Eftir gólf-
inu er hraunbálkur all-mikill og
lægðir báðumegin.
Hægra megin varð enn fyrir þeim
lítil glufa niður við gólfið, og fóru tveir
þar inn og fundu þá, að þeir voru
komnir í stóran helli og langan, en
eigi gátu þeir vel glöggvað sig á
honum, því ljósfæri þeirra brást.
Leituðu þeir nú síðan til útgöngu og
þótti þeim skemtiferð sín góð orðin.
Eftir tilmælum þessara vina minna