Heimskringla - 20.10.1887, Blaðsíða 3

hagnaður kenndi mönnum samviunu
og fjelagsskap. Pessi fjelagsskapur
myndaðist fyrst hjá ættum ogkyns-
mönnum. Þekking og afl rjeðu
f>á sem nú. Fyrst framan af
rjeðu ættfeðurnir yfir ættmönnum
sínum, og eptir pví sem _ ættirnar
stækkuðu eptir pví urðu völd og
störf peirra meiri, og eptir pví sem
ættirnar fjölguðu eptir pví jukust
viðskipti peirra. Þegar ófrið bar
að höndum gengu skylduættir í fje-
lag og kusu hinn hraustasta og vitr-
asta af sínum mönnum til foringja.
Meðan á ófriðnum stóð var hann
einvaldur yfirmaður eða konungur
peirra, og pegar ófriðnuin lauk
neitaði hann að leggja niður völdin
og rjeði yfir sigurvegurunum og hin-
um sigruðu. Þannig komu fram
konungar og ríki.
Með fjelagsskapnum lærðujmenu
að^pekkjayáhri^^rikrar^breytnr <>g
að gera greinarmun á pvi, sem hafði
skaðandi áhrif á heilsu eða eignir
manna og pví, sem stuðlaði að vel-
megun peirra og vellíðun. E>að sem
var peim ógeðfellt og skaðlegtjkölí-
uðu peir illt, en’pað, sem|var^peim
geðfellt og gagnlegt, kölluðu peir
gott. Þeir lærðu að forðast hið
illa og sækjast eptir pví góða, en
ítrekuð breytni varð að vana og
vaninn að sit5. Þegar einn eða ann-
ar siður hafði reynst heillaríkuri var
mönnum boðið að fylgja honum.
Menn settu sjer reglur er miðuðu að
fjelagsheill. Kn eptir pví sem pekk-
ingin óx og pessar reglur urðu betri
eptir pví öðluðust pær meira gildi
og urðu viðurkennd sem]Jð^]eða lög-
mál.
Málið, sem í fyrstu var mjög
einfalt, varð margbreyttara eptir pví
sem hugmyndirnar urðu margbreytt-
ari. Hin einföldu orð^^fjölguðu,
breyttust og samtengdust Oðrum orð-
um,sem síðan urðu beygingar^og]um
siðir náði málið öllu pví fjölhæfi og
öllum peim krapti og allri peirri
fegurð, er útheimtist til að fram-
setja hinar ðteljandi hugsanir inans-
ins og til að bergmála (endurhljóma)
hinar púsund rödduðu tilfinningar
hans.
Með pví að skoðahlutinalærðu
menn að pekkja pá; með pvi að
bera pá saman fundu peir hverjir
voru®líkir ogH. hverjurmismunurinn
var fólginn.^DýrinJ;liktustTí pvi
að pau uxu, hrærðust og jskynjuðu,
en voru ólík jurtunum, sem ekki
skynjuðu og hrærðust varla inerkj-
anlega, og alveg ekki steinunum,
sem hvorki uxu nje hrærðust’nje
skynjuðu. Á líkan hátt skiptujpeir
dýrunum i stór deildir. Fuglarnir
líktust hver öðrum í pví, að peir
höfSu vængi, en aðgreindust frá
fiskunum, er höfðu ugga, og frá
landdýrunum, sem livorki höfðu
ugga nje vængi. Þessum deildum
skiptu peir aptur I flokka og flokk-
unum í tegundir,
Um leið og menn lærðu að
pekkja útlit hlutanna fóru peir
einnig að reyna að pekkja efni
peirra. Steinarnir voru ólíkir jurt-
unum og dýrunum og ólíkir sín á
milli að pyngd, herzlu, lit o. s. frv.
Var efni peirra pá ólíkt. Voru
peir vissir um að peir pekktu hlut-
ina með pví að skoða yfirborð peirra.
Var myndin, liturinn, ápreifingin
hluturinn sjálfur. Hvað var hann pá,
hvað efni hans? Á hinn bóginn
var pað ekki vist, að allir hlutir
væru af einhverju efni.
Jafnframt og menn lærðu að
pekkja útlit hlutanna fóru peir að
taka eptir áhrifum peirra. Árnar
fjellu til sjávar, vindurinn bljes,
eldurinn brenndi. Sjerhver hlutur
verkaði á vissan hátt. Þeir báru
verkanir hlutanna saman og fundu
samrými. Steinarnir breyttust lít-
ið, jurtirnar UXU) dýrin skynjuðu;
hlutirnir virtust breyta eptir viss-
um reglum eða lögum. Þvi meir
seni peir lærðu, pvi betur sáu peir
að allir pekktir hlutir höfðu vissa
öáttúru eða eiginleika., 0g breyttu
eptir óskiljanlegum allsherjar lög-
Uin eða lögmáli. Þannig höfðu all
ir lilutir pyngd, stærð eða rúmtak
o. s. frv. Með pessari rannsókn um
eðli hlutanna vöndust menn á að
leita að orsök peirra. Að reyna
gera sjer grein fyrir uppruna og
tilveru heimsins og sambandi sínu
við liann. Hvernig var allt orðið
til? Hvað var orsök alls? Höfðu
hlutirnir ætíð verið til? Þeir breytt-
ust, höfðu byrjun og endir. Ef
peir höfðu ekki verið til, hvað skap
aði pá í fyrstu? Var pað hulið
efni eða ósýnilegur kraptur eða
andi?
Þeir sáu að jörðin framleiddi
lifandi jurtir, vatnið frjófgaði, eld-
urinn brenndi, stjörnurnar lýstu,
sólin venndi. Þeir sáu og undruð-
ust. Steinarnir geymdu dýrindis
málma, jurtirnar önduðu sætum
ilm ogskrýddust töfrandi litum, og
dj'rin sýndu ást og hatur eins og
mennimir. En steinarnir heyrðu
ekki spurningar peirra. Jurtirnar
svöruðu peim ekki og mál dýranna
skildu peir ekki. Þeir lifðu meðal
hluta, er peir ekki skildu og ekk-
ert svaraði spurningum hins rann-
sakandi anda, er hvarflaði preyttur
heim, og spurði sjálfan sig: Hvað
er jeg?. En fjekk ekkert svar að
heldur. Því dropinn gat ekki
speglað sig I sjálfum sjer; hann
gat að eins sjeð sig í öðrum. Með-
vitund mannsins um hans eigin til-
veru, sem vakti hjá honum, var
endurskin ljóssins að utan. Hann
aðgreindi sig frá öðrum hlutum.
Hann varð sjer kraptar meðvitandi,
sem fann og hugsaði og stjórnaði
honum. í kringum sig sá hann
hluti, sem lifðu, hrærðust og stjórn-
uðust eptir vissum lögum. Voru
peir ekki líka gæddir lifandi, hugs-
andi og stjórnandi krapti ósýnilegs
anda? Voru ekki dýrin gædd
skynjandi anda, og bjuggu ekki
huldar verur 1 steinum, fjöllum og
trjám skóganna; ljekupær sjer ekki
i hafrótinu? Skalf ekki jörðin fyr-
ir reiði peirra, og brosti ekki himin-
inn við peirra ást? Voru ekki huld-
ar, lifandi verur í hverjum hlut,
í steinum, jurtum og dýrum, í eld-
inuin, vatninu og vindinum? Var
jörðin sjálf ekki lifandi og sólin
guðdómleg vera? Og pessar verur
eða guðir framleiddu allt, rjeðu
öllu, og mennirnir tilbáðu pá og
dýrkuðu.
Meira.
við var búist, því verkstjóri okkar, W.
Davis, beitti við okkur allri þeirri
grimmd, er liann gat viðkomrS. Hann
gekk bölvandi og skammaði hvern
mann, sem ekki gerði allt eins og hon-
um líkaði bezt. Og aldrei sagði hann
okkur til, eins og verkstjóra ber, heldur
rak hann okkur áfram eins og sauði,
frá einu verki til annars, og kúgaði okk-
ur til að vinna meira en við höfSum
þrótt til. En af því við vorum mál-
lausir, þorðum vitS ekki annats en hlýða
honum, og þóknast í öllu, sem við gát-
um. Þrátt fyrir þa'K gátum við ekki
gert honum til getSs, svo liann tók til
að reka nokkra af okkur burtu án
nokkurra orsaka. Voru það jafnvel
duglegustu mennirnir, sem urðu fyrir
þessu, er voru ill afdrif fyrir fjeláusa
menn og mállausa, er ekkert vissu
hvert þeir áttu að snúa sjer, en voru
svo hundruðum mílna skipti burtu frá
löndum sínum.
Jafnframt því, sem vjer máttum
vinna af miklum ákafa, vorum við látnir
vinna fram yfir venjulegan vinnutima á
hverjum degi. Þar við bættist og, að
þegar farið var að greiða okkur kaup-
ið fyrir júlímánuð, vantaði flesta meira
og minna af því, sem þeim bar, svo þatS
nam, hjá sumum, allt að helmingi upp-
hætiarinnar.
Það er því tilgangur okkar með
þessum línum, að rátSa löndum vorum
frá að ráðast til vinnu á þessa braut
rneðan W. Davis er verkstjóri þar, því
samkvæmt því, sem við höfum reynt,
má búazt við hinu versta af hans heudi,
AtS endingu viljum vjer minnast á
mann þann, er sendur var með okkur
út á brautina, sem túlkur. Ilann reynd-
ist okkur ónýtur og framkvæmdarlaus
til alls, er liann átti að vinna eða tala
fyrir okkur, og væri því bezt fyrir ó-
kunna menn að reitSa sig ekki á slíkan
túlk aptur.
ífokkrir íslendingar.
DULUTII, MINN., 30. sept. 1887.
Þar er skilja má á blaði yðar,
herra ritst., að fróðlegt væri að fá
skýrslur yfir efnahag íslendinga hjer
í landi, pá dettur injer í hug að
senda fáeinar línur pví viðvíkjandi
hjeðan frá Duluth, jafnvel pó jeg
ekki sje fær um, sökum ókunnug-
leika, að senda pað, sem skýrsla
getur heitið.
[Mitstjórnin dbyrgist ekki meiningar
þær, er fram koma í „röddum almenn-
ings”.]
Heiðraði ritstj. „Heiniskringlu !”
í blaði yðar nr. 41., 1. árg. er
all-löng grein frá íslendingum í
Minneota gegn svari mínu í 38. nr.
saina blaðs, og sem elngöngu var
ritað með peim tilgangi, að sýna
að ákæran í peirra fyrstu grein: að
jeg hefði lokkað pá íslenzka vest-
urfara til Winnipeg í suinar, sem
voru ákvarðaðir til Minneota, væri
ekki á rökum byggð. Þetta virð-
ist vera viðurkennt, pví Minneota-
menn játa, að peir vestrurfarar, sem
pangað komu í sumar, beri mjer
vel söguna o. s. frv.
Jeg skal pví ekki veita tjeðum
greinum frekari eptirtekt, en að
eins taka fram, að allar slíkar á-
kærur sem hin ofannefnda eru óverb-
skuldaðar, em ósannar.
Jeg hef ur.nið að undanförnu
og mun framvegis vinna af sann-
færing að innflutnigsmálum íslend-
inga til Canada, án pess í peim að
beygja mig undir tilsögn Minneota
manna.
Winnipeg, 12. okt. 1887.
B. L. Baldvinsson-
UMKVARTAN.
Við getum ekki leitt hjá okkur að
kvarta undan meðferð þeirri, er við
sættum á meðan við vorum við vinnu
á Manitoba og Norðvestur járnbrautinni.
Þegar vi-S rjeðumst þangað vorum við
uýkomnir frá íslandi, peningalausir og
nokkrir skyldugir. Þa'S var því fyrir
ráð góðra manna í Winnipeg að vit!
rjeðumst í vinnu þangað, með fram fyrir
það, að von var á framhaldandi vinnu
þangað til henni yrði ekki lengur vitS-
komið vegna vetrarfrosta. En þetta
reyndist nú nokkuð á annan veg, en
Það eru hjer I bænum rúmlega
70 íslenzkar sálir, og af peirri tölu
eitthvað um 15-16 húsráðendur, pað
er að segja, peir halda liús upp á
einhvern máta. Um aldur, tölu
giptra o. s. frv, hirði jeg ekki að
geta, "enda er pað ekki nauðsynlegt.
Það er áreiðanlegt, að öllum lönd-
um lijer líðnr vel. Fjórir eiga íbúð
arhús sín með lóðunum, og 2 eiga
liúsin er peir búa í, en ekki lóð.
Atvinna landa er ýmisleg og
^ngin pröng á vinnu. Tveir eru
mjólkursalar, eiga 10—20 kýr hver
og sinn hestinn hver; fleiri eiga og
kýnj svo og alifugla. Einn er hjer
snikkari og 4 vinna að timbursmíði.
Tveir stunda fiskiveiðar langt norð-
ur með vatni. Einn er læknir. Tvær
stúlkur halda saumastofur, par sem
pær sauma k\* *ennkjóla o. s. frv,
sem talin er mjög arðsamur atvinnu
vegur lijer. Fleiri Isleuzkar stúlkur
vinna og að saumaskap, pó ekki
haldi pær hús.
Kaupgjald við almenna dag-
launavinnu er lijer nú $2 á dag.
Flestir íslendingar hjer eru
menntamenn og unna pvl menntun
og fjelagsskap, enda munu peir
flestir—ef ekki allir—standa í fje-
lagi, sem heitir uFramfara og lestr-
ar fjelag”. Þetta fjelag var mynd.
að í fyrra haust í nóvembermánuði,
og stendur allvel að sögn. Forseti
pess—fyrir yfirstandandi kjörár—er
Jóhann Einarsson, og skrifari Guð-
mundur Jónsson.
Þess má og geta að fjelag petta
hefur annast um samkomur íslend-
inga á einn stað á sunnudögum til
að hlýða lestri.
H. T.
i ■
SAMTININGUK .
Yictor Hugo, sem nýlega er dau'S-
ur, sendi Bismarck eptirfylgjandi heilla
ósk á afmælisdegi lians.
a Victor Hugo til Otto Bismarcks:
Kempan sendir kempunni kvetSju sina,
fj andma'Sur, fjandmanni, vinur, vini.
Jeg hata þig óútmálanlega, því þú hef-
ur svívirt Frakkland. Jeg ann þjer, i>ví
jeg er meiri en þú. Þú þagðir þá er
klukkan á mínum frægðartíma, dundi
mitt áttugasta ársslag. Jeg 80, þú 70, jeg
8, þú 7. Enn mannlífið, sem skugginn,
við bátflr atS endingu sögunnar, sam-
einaðir, sem einn ma'Sur. Þú líkaminn,
jeg sálin, þú skýi*, jeg eldingin, þú
valditS, jeg frægtSin. Hver er stærri,
sigur-herrann, eða sá sigratii? bátSir
jafnir, ljó'Sskáldið er um báða yrkir,
er meiri, ljósmynd hinna miklu manna
er skáldið sýnir, er trú, en sú er þeir
sjálfir fram leiða er skuggi. En þú
ert mikill, þvi þú kant ekki að hræð-
ast. Svo rjetti jeg, skáldið, þjer hinn
mikli maður, hönd mína, og Frakkland,
Þýzkaland, Evrópa öll og allur heimur.
Við bátSir stöndum, sem einn, jeg
meiri, þú meiri, og hinn stóri sátt-
máli, hinn eilífi þjóða friður er inn-
siglatSur’.—Þessi einkennilega hamingju
ósker undirskrifuð: Jlugo ’. En Bis-
marck svaraði:'
„Hugo. LítSi þjer vel!”
Otto.
Islenzkir hestar í Austurríki. í þýzku
blaði er þess getið að margir hinir
hærri atSalsmenn í Austurríki sje farnir
að sækjast eptir íslenzkum hestum til
reiðar á dýraveiðum. Er þeim hrósað
mjög af öllum sem hafa kynnst þeim
fyrir fótfestu, þol, stillingu og geögæði.
Segja þeír, að þeir kippi sjer ekkert
við þó skotið sje af byssu á baki
þeirra.—Ein hertogafrú i Austurríki á 2
íslenzka hesta og ann þeim eins mikið
og börnum sínum; það má ekki spenna
þá fyrir vagn hennar nema þegar veðifr
er gott og vegir þurrir.
Table Rock hruniti. í vetur er leið
fjell niður allmikill partur af klettinum,
aem kallaður er uefra Table Rock”,
Canada megin við Níagaragilið, Stykk-
ið, er losnaði, steyptist í hylinn fyrir
neðan fossinn, svo sí*an sjezt af gils-
barminum inn á bak við skeifufall
norðanvert, þar sem það steyptist fram
af skútamynduðum hamrinum.
Ilin smœrsta hjólsög I brúki er á stærð
við Canadiskan 5 centa pening, og sagar-
blaðið er þynnra en þynnsti póstpappír.
Sög þessi er brúkuð til að kljúfa snáp-
inn á gullpennum. Hjólið snýst 4000
snúninga á hverri mínútu.
Austur-ár brúin, er samtengir New
York og Brooklyn
kostaði alls................$15,000,000
á smrSi hennar var byrjað ... 3. jan. 1870
var fullgerð................24. maí 1883
lengd hennar er.................5,988 fet
breidd hennar er...................85 “
hæð henna (í miðju) frávatni......185 “
“ “ (viðstólpana)“ “.........119 “
lengd hvers einstaks þi áðar
í járnreipunum..................3,578 “
þráðatal í hverju reipi...........5,300
þvermál hvers reipis........15J£ þuml.
Beinasti vegurinn til • að innræta
sannleiksást hjá börnunum er, að hinir
fullorðnu tali aldrei annað en hið sanna,
Efndu orð þín við barni'S, eins og þú
efnir þau við peninga kaupmanninn.
Gefðu börnunum þá fæðu, er þau
sækja eptir, þvi rödd náttúrunnar talar
hátt, og náttúran er þjer skarpsýnni
og veit mikið betur en þú, hvað barninu
er hentast.
Ef mennirnir hefðu farið að ráði
konunga, hef'Su þeir allir verið þrælar.
Ef þeir hefðu í öllu breytt samkvæmt
kenningu prestanna, hefðu þeir allir
veriti heimskingjar. Ef þeir heffiu í
öllu fylgt ráðum lækna, hefðu fæstir
haft af elli atS segja.
Svertinginn, sem elskar ættjörð
sína, er betri maður en sá sem hatar
hana, þó höiundið sje hvítt.
Svertinginn, sem barðist fyrir frelsi
þjóðar sinnar, er betri en hinn mesti
af hvítum mönnum, ef hann stóð á
móti frelsishreifingunum.
Það er betra aí vera svartur utan
og hvítur innan, en hvítur utan og svart-
ur innan.
Svartur vinur er betri en hvítur
óvinur.
JVokkrir rússneskir málshættir.
Blessun föðurs brennur ekki I eldi
nje drukknar í vatni.
Refjar I viðskiptum skyldu síðustu
úrræði.
Þegar þröng"" er á fiski er jafvel
krabbinn fiskur.
Einn vinur reyndur er betri en
tveir óreyndir.
Ávinn þjer hrós fyrir eigin gerðir
en ekki feðra þinna.
Þegar um tvo vegi er að velja þá
taktu þann beinni.
HrætSstu ekki hótanir hins mikla.
en hræðstu tár vesalingsins.
Skuldin er skrýdd með borguninni.
Refurinn stærir sig af skottinu.
Hinn minnsti froskur er mikill í
sínum eigin forarpolli.
Þess dýpra sem þú grefur hlutinn.
þess ljettar gengur þjer að finna hann.
Mei'kilegur hnífur. Mark-greifi einn í
París, de Werel að nafni, gaf prinzinum
af Wales rjett nýlega hníf meli 94
blöðuin í. Hnífurinner minni en meðal-
vasahnífur á stærð, og skaptiti gert af
skelpöddu-skel. Einungis 2 aðrir hnifar
metS sömu gerð eru til; annan þeirra
átti O’Connor greifi en Gambetta hinn,
en þessir hnífar eru þó ekki eins blað-
margir og huífur prinzins.
El Telegrama er hið smærsta frjetta-
bla'5, sem út kemur í Ameríku; er 5
þuml. á lengd og 3 á breidd. Það kem-
ur út í þorpi einu I Mexico.
HatS nokkurra fjallahnjúka^ er liggja
með fram Canada Kyrrahafsjárnbraut-
inni gegn um Klettafjöllin. Tölurnar
sýna hæðina í fetatölu yfir járnteiua
brautarinnar:
Mount Stephen....
—— Sir Donald
—“— Cathedral..
—“— Dennis.....
_>•_ Field.....
—“— Russell ....
—“— Carnarvon .
—“— MeDonald .
—“— Tupper....
—“— Begbie.....
—“— Cartier....
—“— McPherson
_“— McKenzie .
—Tilley........
Ross’ Peak.......
.6,474
.6,980
.5,960
.3,922
.4,505
.5,272
.4,827
.5,558
.4,983
.7,339
.6,909
.6,390
.5,896
.6,109
.8,951
Bjóðir þú svíni til miðdags, þá búzt
þú við fótsporum þess á borðklæðinu.
Ycrzlunarabfcrð GytSinga. MatSur gekk
inn í Gyðingsbúð a$ kvöldi dags og
keypti yfirhöfn er kostatSi $30.
u Ef yfirhöfnin fer þjer ekki vel”
sagði Gyðingurinn, l(þá ,kondu með
hana aptur og færðu þá peningana til
baka, meiri eða minni upphæð, eptir
því sem yfirhafnir stíga upp eða ni'Sur
á markaðnum. Ef þær stíga upp, færSn
meira en $30, ef þær stíga niður færðu
minna”.
• *
Maðurinn fór með yfirhöfnina, en
eptir að hafa skoðað hana vandlega
líkaði honum hún ekki, og fór með
hana til baka morguninn eptir.
(lSvo þjer líkar ekki yfirhöfnin”
sagíi Gyðingurinn, ((ja ja, ísak (til
búðarsveinsins) gefðu manninum $6 í
peningum”.
((Sex dollars!” hrópaði maðurinn
iJeS gaf $30 fyrir yfirhöfnina I gær-
kvöld”.
„ÞalS er rjett vinnur”, svaraði GyS-
ingurinn”. En yfirliafnir hafa hrapatS
niður, sem þessu svarar í nótt, lík-
lega fyrir fregnir úr Norðurálfu. Það
er aiS eins mismunurinn sem þú tapar,
vinur, og þar að auki liafðirðu yfir-
höfnina alla nóttina”.