Heimskringla - 26.07.1888, Blaðsíða 2

„Heiiskrimla,”
An
Icelandic Newspaper.
. PCBI,I8HED
every Thursday, at
The Heimskrinola Norse Publibhino
House
AT
•35 Lombard St:....Winnipeg, Man.
Frimann B. Anderson & Co.
PllINTERS & PUBLISHERB.
Subscription (postage prepaid)
One year........................$2,00
6 months........................ 1,25
3 months.......................... 75
Payable in advance.
Sample copies mailed free to any
address, on application.
Kemur át (a8 forfallalausu)á hverj-
um fimmtudegi.
Skrifstofa og prentsmiðja:
35 Lombard St.........Winnipeg, Man.
Blaðið kostar : einn árgangur $2,00;
hálfur árgangur $1.25 ; og um 3 mánuði
75 cents. Borgist fyrirfram.
LEIDR.JETTINÖ. í siöasta tölubl.
„ilkr.” 3. dálki stendur alheims lífgjafa,
les ■. tUheirnsim, Vtitjjafa. Á4.bl. 4. d. 15.1.,
aðofan: fœrði sern rtœmi að o. s. frv., 4.
d. 22. 1. a. n.: tilefniaf.
ATVINNUVEGIR.
Dað ætti ekki að vera óþarft
að íhuga starf vort, tilgang pess og
áhrif.
()ss verður J>að stundum, að
skoða erfiði sem byrði eða tálniun á
leið vorri. En ef vjer gætnm bet-
ur að sjáum vjer að ekkert lífandi
er til, sem ekki á einn eða annan
bátt starfar, jurtirnar eins og dýrin
<>g maðurinn safna næringarefni,
sameina f>að Hkama sinum og kasta
burt f>ví ónýta. Starf er lögmál
lífsins og tiiganfpir fiess er full-
komnun.
Ahrif vinnuunar eru ekki að
eins á hlutina fyrir utan oss, heldur
einnig á sjálfa oss. Vjer reynum
að breyta náttárlegum hluium í
aðra hentugri, ávöxtum í fæðu, ull í
klæði, skógi í skip og hfis, málmi
í muni og peninga. Vinnan fram-
leiðir fjármuni. En vinnan hef-
ur einnigáhrif á sjálfa oss. Afl vek-
ur afl, og erfiði framleiðir vora and-
legu og Ifkamlegu krafta og æfir
}>á. En áhrifin eru misinunandi og
geta verið skaðleg. ef kröftunum er
ofboðið eða stefnt í óeðlilega átt.
Hvaða atvinnuvegir eru f>á beztir'i
Það er ekki ósjaldan að menn
meta að eins hin ytri áhrif eða pá
hin iiinri eingöngu. Danuig meta
nienn stundum vinnuna að eins ept-
ir peini fieninguin, er hún gefur af
sjer; eiusog peningar sjeu ígildi alls,
<>g geti keypt oss gáfur, heilsu og
ánægju. Og aptur á nióti skoða
sumir einungis áhrif vinnunnar að
pví leýti sem hftn styrkir oss og
ætír. Hvorugt er rjett. Vjer verð
mn að líta á hvorttveggju. Og
spursmálið verður pví. fívatSa at
rinnuvegir eru <iftssuiiiHuttir og betra
oss mestV
Að kjósa rjett æfiverk er |jafn-
áríðandi fyrir ungmennið, eins og
' fyrir ferðamanninu að velja rjetta
leið. FramtSð og farsæld er í húfi,
ef maður kýs pað sein hann er upp-
lagður fyrir, fylgir honum Og starfa
tians heill og hamingja, en ef ekki
verður æfiverk hans gagnlítið og
Iftíð kvöl. En til pess að
geta dæmt um hvað manni er be/.t
lagið, fttheimtist pekking og par til
reynsla. er oft fæst <*kki fyrir enn
um seinan. Það er pví nauðsyn-
legt að hinir eVdri, er betur vita,
einkum foreldrar. leiðbeini ungling-
nnum í vali sínu. Og í pvf er upp
eldið einkum InnifaJið, að liúa ung-
menni undir æfiverk sitt. Ef ung-
lingurinn getur ekki sjálfur ákvarð-
að stefnu sína ætti hann samt að
læra einhverja gagnlega iðn, og
stunda hana par til hann velur æfi
verk sitt til fulls.
f vali pessu, sem inörgum er
mjög örðugt, gætu inenn farið nokk
>ið eptir sínmn eigin hvötum, pví
ð sem oss langar til eða pykir
nintun að á optast. tel við oss,
'er meginn pví oftasi óluett
fylgja, tilfinningum vorum og taka
pann starfa fyrir, er oss fellur bezt í
geð.
Auk pess höfum vjer annau
leiðarvlsir, nefnil. reynslu annara
peirra sem liðnir eru og samtíða-
manna vorra—. Um hina fyrri æfi
peirra og verk fræðumst vjer af
sögunni, sem um leið verður kenn-
ari vor, en um reynslu samtfðamanna
vorra lærum vjer af sögusögn og
samveru.
Reynslan ritar kenningar sínar
á andlit maims, og pessi lifandi bók
liggur ætíð opin. Flestum er kunnugt
hvernig hugarfar og lifnaðarhættir
manna lýsa sjer á svip peirra og við-
móti, svo að jafnvel barn getur lesið.
Og flestir hafa tekið eptir peim mun
sem er á útliti ýmsra stjetta, er
stafa af atvinnu peirra. Dannig pekkj-
ast sjómenn hvervetna frá bændum,
veiðimenn frá námamönnum, verzl-
unarmeun frá hermönnum o. s. frv.
Náttúran setur innsigli sitt á
oss eptir starfa vorum, og svipur og
fegurð fara eptir lifnaðarmáta og
lunderni.
Lannig getum vjer farið
nærri um áhrif atvinnunnar, og kos-
ið par eptir.
Vjer álftum atvinnuvegina gagn-
lega í sama hlutfalli og peir gefa
tök á að efla framför vora og vel-
ferð, og að ekkert starf sje óheiðar-
legt sem er í sjálfu sjer parft.
Á hínn bóginn megum vjer
ekki dæina starfsemi manna eptir
pví sem peir Iiafa afrekað, kriugum-
stæðurnar verða einnig að takast til
greina. Ekki heldur getum vjer dæmt
pá eptir frainkvæmdum peirra pví
miklir inenn geta leynst í fjöldanum,
eins og fcigur blóin dyljast á víða-
vangi. nje helilur ætla að miklir
menn starfi einungis að hinum
beztu atvinnuvegum. Bóndinn Crom-
well varð alræðismaður yfir Bret-
landi, steinhöggvarinn Hugh Miller
ágætur jarðfræðingur og smiðurinn
Herschel nafnfrægur stjörnuspeking-
ur. t>es«ir menn sýna aö niiktir
menil geta hrotist áfram hvaða at-
vinnu setn peir fylgja, pó kringum-
stæðurnar geri mismun.
í vali atvinnuveganna verður
vjer pví að skoða eigi að eins vora
eigin hæfileika, heldur einnigkring-
umstaíðiiruar. En pegar vjer höfum
einu siuui valið æfistarf vort megum
vjer ekki liörfa til baka, heldur
ganga stöðugt áfrani með staðfestu
sem allt af stefnir að takmarkinu,
og kjark sem aldrdi lætur sigrast.
The Icelandiv iJeecqpers oj
America, or fíonor to whorn fío-
nor íh //«f'”(Hinir íslenzku Vestur-
farar; «ða Heiður peirn Heiður
Hevrir.
Svoheitir bók nokkur, er Marie
A. Jirown frá Boston, Mass. hefur
ekki alJs fyrir lcmgu ritað og gefið
ftt á siiiti eigin kostnað.
Bókin er I 8 biaða broti, yfir
200 bl.sSður á stærð, vönduð að
pappír, prenti, bandi og öllum frá-
gangi. Innbundnar eru nokkrar
myndir af stöðum á íslandi, svo
sem, Iteykjavfk, Wngvöllum o. s.
frv. Selzt t gyltu bandi á $1.25 í
Kanada.
Aðalefni bókarinnar er, að sýna
að I.eifur hepjini og íslendingar,
en ekki Kóluuibus og Spánverjar
verðsknldi heiðurinn fyrir að hafa
fyrstir fundið AmerJku, og að Arae-
rtkumenir ættu opinberhgii nð við-
urkenna pað.
Ilöfundurinn getur pess. bversu
Bjarni, I æifur, Dorfinnur og aðrir
íslendiugar könnuðu austurströnd
Ameríku, er peir kölluðu Vínland
hið góða, og dvöldust par um hríð,
líklega á ströndum Ný-Englands, t-.
d. við Boaton vlk, t Morpu víngarði
Rhode ev o. s. frv: hvemig landnám
peirra í Vínlandi og Grænlandi
eyddist; hvertiig Kolumbus kom til
íslands og frjetti par af fundi Vtn-
lands; og hvo hann fyrir upplýsing
fróðra iuaiiiia og pnr að lfttandi
ssgna fann sSðar meginland pettH.
Höf. leiðir rök að pví, að ís-
lendingar og Norðurlaiula pjóðir
yfir höfuð verðskuldi heiður fyrir
að hafa ekki að eins fundið liinn
nýja heim, heldur hafi pær einnig
gjört mest til að efla framför og
frelsi hinna inenutaðu pjóða að hin-
ar ensku pjóðir eigi peiin ágæti sitt
að pakka, hvort heldur hreysti og
göfuglyncli, framkvæmd og frelsi,
eða listir og bókmenntir.
Enaðekkert af pessu vilji ensku-
talandi pjóðir viðurkenna, pví síður
viðurkenni suðrænar pjóðir verðleik
peirra; og allra sízt hin rómverska
kirkja. Að til pess beri hugsunar-
leysi og dramb enskra og Ameríku
manna, er líti niður fyrir sigá Norð-
urlanda pjóðir og menntun peirra;
að suírænar pjóðir stjórnist af eig-
ingirni og öfund ytír afreksverkum
norðurpjóðanna, en að páfakirkjan
brenni af hatri til mótniælenda og
kveljist af ótta fyrir pví, að frjáls
hugsun Norðurpjóða og peirra
bókmenntir muni brjóta ófrelaisfjötra
pá, er hftn hefur bundið heiminn.
Að á öllum ölduin hatí hin kap-
ólska kirkja reynt að draga mann-
kynið inn í myrkur vanpekkingar-
innar og poku hjátrúarinnar,og með
slægð og ofríki undirokað menn og
fjötrað. Að hin sama aðferð sje en
brftkuð, og ef frelsishreifingar pjóð-
anna og uppgötvun vísindanr.a
vernduðu menn ekki, mundi kirkj-
an brátt leiða pá í andlegan præl-
dóm og volæði.
Að Ameríkumönnum sje ekki
síður enn öðrum hætta bftin frá
krikjunni, og nema peir vilji falla
fyrir lævísi hennar og yfirgangi,
verði peir að leita liðs hjá norræn-
um pjóðum og peirra bókmennt-
um. Af peim geti peir lært hreysti
göfulyndi og sannarlegt frelsi, lært,
hverníg hið gagnlega, hið góða og
fagra proskasthjá pjóðunum, pegar
kirkjan nær ekki til að kæfa p»ð.
í norrænum bókmenntuin og peirra
djúpsæu kenninguni geti menn
fengið náttftrlega og giífuga skoðun
& lífinu, pær kenni hugþrýfli og eð-
allyndi, stjómfrelsi og hugsunar-
frelsi, listir og vísindi. f nomen-
um pjóðum og norrænum I>ókmennt-
um sje lífskraftursein getur upphafið
Aoierí kuinenn, ef peir að eins leita
hans. Hið fyrsta verk peirra sje, að
læra að meta verk Nqrðurlanda-
pjóða ofr bókmennta peirra rjett.
Tilraun er gjörð til að bera
saman fornöldina og nútíðina, heiðni
og kristni, páfatrft og niótinælenda-
trú, menntir Norðurlanda pjóða og
suðrænna pjóða, og norrænar pjóð-
ir við suðrænar pjóðir.
Höf. styðst við fjölda aniiHra
ritliöfiiuda og risar iðulega tilpeirra
Meðal pessara eru: Prof. Rafn,
Finnur Magnússon, Vron Huinboldt,
Malte-Brun, MaxMiiler, Uarlysle,
Gejer, Oswald, Slafte, Wheaton,
Everett, Wilson, Irwing Franklin,
Fiske o. s. frv.
Niðurrööun efnisins er fremur
óskipuleg og er pað stór galli á bók
inni.
liugsunin er fremur af tilfinn-
ing enn röksemd, og er sumstaðar
rugluð og óljós, en pó víða skörp
og skír. Á stundum bregðnr fyrir
björtu ljósi, er lýsir upp stórann
hugsunarheiin, og jafuan verður
niaður var við sterkan hita, sem á
stundum verðnr Iirennandi eldur,
pegar illu parf að eyða eða gott að
lifga. Fyrir fornöldinni ber höf.
jafnau viröingu, og ættð Jilýjan hug
til norrænna pjóða og bókmennta
peirra. og opt kemur petta fram
sera áköf vinátta, jafnvel elska.
Aðal afl hugsuiiarinnar er ehtkn
ti/ norrænna pýcJðcf.
Uithátturinii er víðast góöur;
málið hreiut, orðfærið lipurt
og frarasetningiu fjörug. Ein-
stöku sinnum er rithátturinn nokk-
uð viðvaningslegur, en opt fagur <>g
á stundum háfleygur.
Til skýringar ofanrituðu setjum
vjer hjer eptirfylgjandi:
Kn þegar vjcr tökuni norricii fra:0i
fyrir, hættlr oss undarlepc vi5 nö hluuds
saman fornu, og nýju, vissu og óvissu,
miklu fremur enn þegar um aðrar bók-
menntir er að ræða. Það er þvíi
tími til kominn ati norraen
fræ'Si vœru kennd á háskóium vorum
sem skyldugrein. Það hjálpaði oss ekki
litið til að skilja uppruna máls vors og
pjóðar vorrar”. (sbr. Crosby).
Næstu málsgreinir sýna hvernig
Marie A. Brown ritar:
l(.Já, petta er einmitt það sem parf.
Vjer purfum pess að.norrænar hókmennt
ir sje kenndar á enskum og ameríkönsk-
um háskólum, þiirfum lærða og lipra
kennara og h-ilan her clugandi útleggjura
til að byrja undir eins að þýða hin merk-
ustu norræii rit á ensku. Það ætti að
vera til fjelag er starfaði í líka átt og lúð
Konunglega norræna fornfrætSa fjelag í
Kaupmannahöfn. Þaö fjelag hefur geflð
Dönum tækifæri á að lesa liin markverð-
ustu rit sem til eru á íslenzku. Hið nýja
fjelag ætti að gefa út á ensku allar nor-
rænar sögur <>g rit, sem markverðust eru
svo aimenningur geti haft tök á að
kynnast peim. Þetta verk hefur ailt of
lengi dregist. Með hverri stund sem líð-
ur mun eptirsjón vor ’og niðurlæging
vnxa; já, særancli meðvitund um að hafa
svikið frá lúnum norrœnu pjóðum þeirra
verðskuldaðan heiður og gjört oss seka
í versta vnnþakklæti. En áður langt um
líður munum vjer einnig tinna, hve
hættulega vjer ensk-ættaMr menn höfum
svikið sjálfa oss, með því að svíkja pá,
og hve fyrirlítlega vjer höfum niðurlægt
sjálfa oss, með pví að niðurlægja pá.
En þrátt fyrir öll afbrot og bresti, pá
er framtíð hinna sameinuðn norrænu
pjóða samt fögur. l'm leið og vjer við-
urkennum forfeður vora verðum vjer
sjálfir viðurkenndir sem afkomendur
peirra og rjettir erfingjar; um leið og
vjer gefum, pyggjum vjer meir enn
nokkrn sinni fyr; um leiðog'vjer aðhyll-
umst norræna liugsun, norræna sögu,
norræna endurminning, norrænan skáld-
skap; aðhyllumst fegurð pá er norræn
andagipt liefur framleitt í steini og mál-
verki, aðhyllumst hinar göfugu sögur og
sagnir, er hafa vakið háfleygan anda í
hinum norræna heim, og mundu einnig
leiða hinn moldkynjaða avrSsjúka anda
Evrópu og Aineríku á liærrn hugsunar-
stig; um leið og vjer aðhyllumnt petta,
munum vjer finna margt æðra og ágæt-
ara enn vjer áður pekktum.
Það sem vjer eigum pá að gjöra og
pað sein vjer innan skamms verðum fús-
ir að gjöra, er, atS viðurkenna að hinn
mesti ’TUndtir iieimsins tilheyrir vorum
norrtenu forfcCriim—ftinclúr Vestur-
heims; eigum að viðurkenna að peir
eianig lögðu undir sig meginhluta Norð-
urálfu, stofnuðu ýms ríki og lýðveldi;
vörðust frækilega um fiminhundruð ár,
ge gn trúarskoðun, er rómversk trú kall-
aðist eðakristni; og hörðust með endur-
nýjuðum kröftum gegquin siðubótastrrS-
ið; viSurkenna, að peir hafa frelsaS ekki
að eins Norðnrlond- <>g par á meðal ís-
Iand, heldur einnig Ameriku undan ógn-
andi oki hinnar rómversku trúar, og
pannig vemdið frjálsa hiigsun og frelsi
nmnnkynsins.
Þegar svo liefur verið gjört iiiudu
norrænar pjóðir komast aptur í sína rjettu
röð, sem sagan sýnir að pær tmfi staðið í,
og verðn viðurkenndar sem leiðtogar
hins menntaða heims í visindalegri pekk-
ing og siðferðislegu ágæti”.
í fuuclargjörniiigs &gripi |>ví, sein
prentað er í síðasta tölublaði „I-ójr-
berfrs'' stendur svolátancli málsfrreiu:
u Frimann Anderson lagði ýfif liöfuð
heldur á móti Manitobii og Norðvestur-
Jandinu, pað væri of norðarlega, neina
Huöur-Manitoba. Fyrir vestan Hegiua
v^ri eintóni eyðimörk, yið CaJgary væri
ekkert akuryrkjuland o. s. frv. I Canoda
væri gott land og illt land. Nova Kcotia,
<>g Austur-Ontario bezt, <>g par næst
British Columbia. Nú væri hann ekki
að t^la (yrir peningaV
Hjer er líklega átt við mig (>g
}>að <>r jeg sagði á fundinum (14- þ-
ra.); jafrivel pótt'jeg muni ekki eft-
ir að liafa talað f>essuin orðum eða
á }>á leið.
Dó greinin sje ekki löng, }>á
gefur Uftii í skyn:
Að jeg hafi lagt gfir höf'ub heldur
á mótí Norðvegturlandinu, ,(f»tí) }>að
væri of norGarlega, nerna mdSur-
Manitobrf, (sein flestir vita að er á
sama breiddarstigi og suður-Aseini-
lxiia og suður Alberta). (Að fyrir
i'estan líegina vaeri eintóni ey/Si-
mörk, og að (vestur) við ('algarv væri
ekkert akuryrfýufand’ o. s. frv.
Að jeg hafi frætt fólk á f>ví, yð í
Kanada væri gott lancl og Ufr land,
að Nova Sootia og nitsrur-t intario
vteru bezt og |>ar n<cst British ('ol-
urnbia’. ()g loksins tllkynut, að
to.ú væri jeg ekki að tala fyrir pen-
i.ngo'.
Mjer væri að vísu vel mögu-
legt að ganga fram hjá pessari
grein, J>vl ekki er hftn hóti vitlaus-
ari, ðsannari eða hveksnari en margt
annað, sem ritari (,I-ögbergs” hefur
haft á boðstólum uin langan tima.
Dessi grein er að eins einn liður í
langri greinarófu, er (J,?)gberg”
hefur verið að dragslast með síðan
f>að (hóf göiigusína’, og]>ó seinustu
liðirnir gjöri rnestan hávaða, f>á eru
f>eir engu skaðlegri enn halinn á
skröltorininum.
Sjálfs mín vegtia }>arf jeg ekki
að setja neina vörn gegn slíku orða-
glamri og sleggjuclómuin, sem styðj
ast jafnlítið við röksemdir sem sann-
anir; og ekki get jeg reiðst ritaran-
um f>ó hann sje að f>essu sífelda
narti. En allra sízt finn jeg mjer
skylt að reyna að ieitSbeina honum,
J>ví hann virðist orðinn allt of gam-
all til að læra nema af sínmn eigin
óförum. Dað er f>ví óf>arft. hvað
okkur eina snertir, að ræða málið
frekar.
En J>að er til önnur hlið uiál.s-
ins, sem ekki má fram hjá ganga,
°g f>að er hin opinbera hlið (>ess.
((Lögberg” hefur með ofannefndum
ritgjörðum um mig og verk min
gjört það mál opinbert, svo pað
snertir inig ekki að eins gagnvart
ritara ((Lögbergs” og fttgefendum
bess, heldur einnig gagnvart al-
menningi.
Menn, sem ekki eru málavöxtun-
um kunnugir, eiga rjett á að vita,
hvort jeg nieð þögn minni hef svo
gott sem ((játað sekt mína”, eða þar
með viljað sýna, að ákærur ((Lög-
bergs” væru ekki trvars veriSar. Al-
inenningur á heiinting á að vita
hvað mtt er í ákærunum.
Að visu er það skylda ritarans
að mnna það er hann hefur borið
m jer á brýn, og það er líklegt að hann
reyni það; en það er mitt að skýra
mtna hlið málsins sem rjettast. Og
þótt jeg sjálfur ekki meti álit ritar-
ans, met jeg álit almennings svo
Til ftjnra a
málinu. Og þótt jeg ekki vilji
brftka blað þetta til að skerða hlut
mótstöðumanns mins, finn jeg rajer
skylt að sponia við því, að hann
eða aðrir sýni injer eða öðrum 6-
jöfnuð.
Menn geta varla bftist við
að jeg fari að skipta mjer af /illu,
er ritari ((Lögbergs” hefur lapið
sainan, rangfært eða diktað, nje
heldur að jeg svari slikum manni
orði til orðs, enda parf þess ekki,
því greinarnar eru flestar af samatoga
spuiinar; svo að þar, sem eiiiiii or
svarað, par er öðrutn. Jeg sleppi þvi
hjer fyrri greinum ((Lögbergw”, svo
sein greininni uni bókmenntir, mn
fttflutning o. s. frv.. einnig seinni
greinuui uni skýrslu inJna og ferða-
lag ni. in., að eins svara jeg þess-
ari seinustu, og svar mitt er |>etta :
<tfannefnd iná/sgrein í tLög
brrgi " e.r hvorki inntak ræ/Su minn-
ar a tgeini.ni funili, nje he.hhtr talalSi
jeg sPofeldtim orbum. Mdlvgrein-
in er þw' óaönn og ritarans tigin
sa msetninyiir.
Aðal-inntak ræðu iniiinar var:
Að verk íslendinga hjer J Ameriku
væri, að efla /andndni, menriHin og
mmeining.
F’rí.manii /i. Andeemn.
Fregnir
Úr hinum íslen3^u nýlendum.
WINNEOTA, MINN., t8/ júlí 1H88.
[Frá frjcttaritiu-a ((HeimMkrin/;lú”|.
, The New Messehger" segir,
að ef allt fari að óskuin. þá muni í
Lyon-hjeraði uppskera i ár vótí)*
ytir hálf inijj. bush. af hveiti. Blað
ið kvartar yfir því, að þaö skuli
þurfa að flytjast í buptu ónnnið eins
og það kemur frá þreskivjelinni,
sökum j>ess að hjer sje eugin hveiti
rnylna. Til sönnanar því að hveiti-
mylna mundi borga sig hjer, segir
það t. d., að árið 1887 hali verið
flutt til Marshall til heimabrftkunar
um 80 járnbrautavagnhlöss af hveiti
mjöli, en sama ár hati verið send í
burt um 500 hlöss af ómöluðu hveit