Heimskringla - 09.08.1888, Blaðsíða 2

An
Icelaadic Newspaper.
Pubiished
eveiy Itmrsday, at
The Heimskrinola Norse Publishino
Housk
AT
35 Lombard St......Winnipeg, Man.
Frimann B. Anderson & Co.
PRINTERS & PUBLISHERS.
Subscription (postage prepaid)
One year........................$2,00
6 months........................ 1,25
3 months...................‘.... 75
Payable in advance.
Sample copies mailed free to any
address, on appiication.
Kemur dt (aS forfallalausu) á hverj-
um flmmtudegi.
Skrifstofa og prentsmiðja:
35 Lombard St.......Winnipeg, Man.
BlaðiS kostar : einn árgangur $2,00;
hálfur árgangur $1.25; og um 3 mánuSi
75 cents. Borgist fyrirfram.
SAMEINING.
(Framh.)
Af hverju sprettur pá óeining
pessif
Til J>ess að svara pessu verð-
um vjer að skoða ástand vort.
Ef vjer lítum á vorar ytri kring-
umstæður sjáum vjer, a6 áhrif
f>eirra eru fremur sundrandi en sam
einandi.
Land f>að er vjer byggjum hef
ur mikil áhrif á oss eins og land
hverrar pjóðar hefur á hana. Is-
land er sjerstakt og fjarlægt frá
öðrum löndum og aðskilur oss J>eim
mun meir frá öðrum fjjóðum, en
sjálft er f>að mjög sundurskorið af
fjöllum og fjörðum, samgöngur ó-
greiðar og fjelagsskapur pví örðug-
ur. Á hinn bóginn er Ameríka af-
arstórt meginland, samgöngur mjög
greiðar og fjöldi f>jóða hjer saman
kominn. Landslagið veitir engan
aðskilnað frá öðrum pjóðflokkum,
en víðátta þess og greiðar sam-
göngur gefa J>eim tækifæri til að
dreifa úr sjer og blandast hver inn-
an um annan. Áhrif landsins miða
pess vegna að f>ví að eyða hverjum
einstökum pjóðflokki og myndapar
af eina pjóð.
Þjóðfjelagið sjálft getur haft sundr-
andi áhrif ineð pví að dragapart eins
eða annars pjóðfloks í samfjelag við
sig, með pví að vekja innbyrðis á-
greining og draga menn hvern frá
öðrum á vingjarnlegann hátt, og
pað getur haft sameinandi áhrif með
pví að útiloka pjóðflokkinn og pann
ig neyða hann til að saineinast inn-
byrðis. Áhrif Dana á íslendinga á
Fr<>ni hafa á aðra höud vakið innbyrðis
ágreining meðal peirra með em'naetta
veitingum, upphefð og öðru pess-
konar, og á hinn bóginn hefur
stefna Dana í pví að útiloka fslend-
inga frá jafnrjetti við Danmerkur
pegnR haft sameinandí áhrif á pá.
Hjer í landi eru áhrif hinnar
ameríkönsku pjóðar ekki að svipta
íslendinga rjetti sinum nje útiloka
pá, heldur að innlima pá aðalpjóð-
inni.
Því nákvæmar sem vjer athug-
um petta, pví ljósar sjáum vjer,
að áhrif pjóðfjelagsins hjer á fslend
inga eru fremnr að sundra enn sam-
eina pá.
Atvinnan, sem er hið fyrsta er
innflytjendurnir parfnast, dreifir
peim svo peir sundrast mörg hundr-
uð milur hver frá öðrum; jafnvel
landnámið dreifir peim, og eptir að
fólk |er einusinni tvistrað er mjög
örðugt að sameina pað aptur. Þeg
ar pað er einusinni komið á rásina,
hvort heldur stefnan er rjett eða
röng, er mjög erfitt að snúa við eða
breyta henni.
Annað, sem hefur áhrif á oss,
er fjejagsskipun og pjóðsiðir hjer í
landi. Andi stjórnarskipnnarinnar
virðist vera að mynda eitt ríki og
eina pjóð, oger pví mótfallinn vexti
og viðgangi sjerstakra pjpðflokka.
Stjórnin er sameiginleg fulltrúa-
stjórn án tiilits til pjóðernis, og að
eins ein pjóðlög, eitt mál og eitt
þjóðerni eru viðurkend. Þannig eru
i>æði atvinnuvegir * og menntun
ekki í höndum hinna sjerstöku pjóð
flokka, heldur hinnar sameiuuðu
ameríkönsku pjóðar.
Hugsunarháttur pjóðarinnar stefnir
einnig í söinu átt, hinir ýmsu
pjóðflokkar hafa sjeð sjer gagnlegra
að mynda eina sameinaða pjóð,
heldur en vera { mörgum smáflokk-
um, pó ekki væri nema til að verj-
ast gegn útlendum óvinum; ogálitið
að iðnaður, menntun og framfarir
yrðu meui með alpjóðlegri sameining
Að visu halda margir pjóSflokkar
við siðu sína, mál og bókmenntir,
en jafnan er mál og meuntun pjóð-
arinnar p. e. enskt mál og amerí-
kanskar bóktnenntir í fyrirrúmi,
svo einnig ameríkanskt pjóðerni;
og pað svo mjög, að Ameríku-
mönnum pykja ekki útlendir pjóð-
flokkar standa sjer jafnfætis. Þeir
jafnvel líta niður fyrir sig á Þjóð-
verja, Frakka og Englendinga sjálfa
hvað pá aðrar Norðurálfu pjóðir
eða Íslendínga. Og petta pjóðar-
stolt, sem að miklu leyti er fyrir-
gefandi sökum peirra geysimiklu
framfara í auðlegð, iSnaði og mennt-
un hefur samt pau áhrif, að útlendir
pjóðflokkar draga sig í hlje, nema
peir hafi pví meira ágæti að sýna,
og pvi meira að berjast fyrir.
Auk pessa mættum vjer líta
á áhrif föðurlandsástarinnar hjá
peim, sein hjer eru fæddir og sem
leiðir menn til að skoða pjóð lands
ins og hennar almennu velferð sem
meir varðandi enn sinn eigin pjóð-
flokk og pjóðerni sitt. Enn fremur
hneigist uppvaxandi pjóð pessa
lands náttúrlaga fremur að verkleg-
um framkvæmdum er I>æta úr al-
mennum pörfum, heldur enn að
bókmenntum hjnna sjerstöku pjóð-
flokka. Menn hnegjast að pvl
upraktiska” og alpjóðlega í stað
hins bókmenntalega. er peirra eig-
in pjóðflokki tilheyrir.
Samvera pjóðflokkanna hefur
pau áhrif á pá, að breyta atvinnu-
vegum, siöum og hugsunarhcetti, og
pví stærri og menntaðri sem einn
pjóðflokkur er, pví meiri áhrif hefur
hann á hina, og getur jafnvel neytt
pá til að ganga { fjelag við sig og
sameinast sjer. Þetta sjest Ijóslega
hjer í Ameríku. Bretar pru hjer
fjölmennastir og I mörgu ■ tilliti
menntaðastir, enda hafa peir sett
pjóðareinkenni sín á aðra pjóð-
flokka og gjört pá að einni pjóð,
er hlýðir enskum lögum, fylgir
enskum siðum og talar enska tungu.
Reyndar viðhalda hinir stærri og
menntuðustu pjóðflokkar, svo sem
Þjóðverjar og Frakkar pjóðerni sínu
enn, ekki sem sjerstakar pjóðir,
hafandi sjerstaka stjórn og sjerstök
völd, heldur sem sjerstakar greinar
á pjóðtrjenu. En pví lengur sem
lætur, pví hættara er við að ein-
kenni peirra hverfi og par með siðir
peirra, mál og pjóðmenntun: ogpað
er náttúrlegt að hinir fámennari og
miður menntuðu pjóðflokkar verði
fyrri til að hverfa, og pví minni og
veikari sem pjóðfiokkurinn er, pví
fremur.
Af pessu mættum vjer
ráða að íslenzkt pjóðerni ætti ekki
mjög langt líf fyrir hönduin lijer í
Ameríku, Að vísu eru aðrir útlend
ir pjóðflokkar hjer í landi ekki enn
pá liðuir undir lok og á ineðan peir
standa ættu íslendingar ekki að gef
ast upp, og pótt aðrir pjóðflokkar
aldrei nema töpuðu pjóðerni sínu,
sannar pað alls ekki að pað sje ó-
mögulegt fyrir oss aö viðhalda voru
pjóðerni. En hinsvegar megum
vjer ekki gleyma pví, að áhrif hinn
ar amerikönsku pjóðareru, að breyta
fjelagsskipun, siðum, máli, hugsun-
arhætti, menntun og trúarbrögðum
vorum, í einu orði, pjóðerni voru.
Og um leið og pað eyðir vorum
sameiginlegu einkennum eyðir pað
vorum sameiginlegu pörfum, og
iar moð sameiginlegum hvötum til
inubyrðis saineiningar.
Til pess að skoða áhrifin inn-
byrðis á meðal vor, verðum vjer að
athuga ekki að eins fjelagsskipun
vora, heldur einnig siðu og hugsun-
arhátt.
Hvað fjelagsskipun snertir, pá
hefur pjóð vor, hvorki heima á ís-
landi og pví síður hjer, sjerstaka og
frjálsa pjóðstjórn, með öðrum orð-
utn, íslendingar hafa enn ekki feng-
ið fullkomin pjóðrjettindi. Á ís-
landi eru menn ekki enn á eitt sáttir
um aðalvelferðarmál pjóðarinnar,'
hversu bezt megi efla frelsi, iðn-
að og menntun pjóðarinnar, og enn
pá hafa menn ekki lært að vinna
að peim sameiginlega.
Hjer í Ameríku höfum vjer ís-
lendingar ekkert saineiginlegt fjelag
eða fjelagsskipun. Nýlendur vorar
eru á víð og dreif um petta mikla
meginland eins og smá-eyjar í hafi.
Sumar engan vegin vel settar, hvort
heldur með tilliti til landslags, 'lopts
lags nje fjelagsskapar; margar helzt
til litlar til að viðhalda skólum og
kirkjum eða nokkru verulegu fje-
lagslífi eða pjóðlegri menntun; og
par við bætist að aðrar pjóðir
byggja umhverfis pær og jafnvel
innan um íslendinga sjálfa. Auk
pess hafa nýlendurnar lítið samband
sjn á milli, fá sameiginleg mál og
enn minni samvinnu.
Að vísu hafa ýms fjelög
verið mynduð um undanfarin
ár, en flest peirra hafa verið lítil
og lítils megnandi, og stefna peirra
enganvegin alpjóðleg. Og ekkert
pessara fjelaga hefur haft almenna
stefnu í framkvæmdum neraa kirkju-
fjelagið. Það reynir að vinna að
sameiningu og sameiginlegri velferð,
eu jafnvel petta fjelag á í vök að
verjast fyrir innbyrðis hættu. Ekk-
ert annað fjelaghefur sýnt nokkurt
verulega rögg af sjer til að efla vel-
ferð hins íslenzka pjóðflokks hjer í
Ameríku, nema ef vera skyldi tlFram
fafafjelagið”, sem ekki alls fyrir
löngv var af dögum ráðið. Stefna
pessa fjelags nefnil.: að efla
framfarir fslendinga í AmeríAir, var
rjettur grundvöllur, og á honum
hefðu íslendingar getað byggt eitt
öflugt bandafjelag milli allra ný-
Iendanna, er hefði efit samvinnu f
innbyrðis velferðarmálum, eflt iðnað
og bókmenntir.
Hin ýmsu fjelög, sem nfi eru
til, hafa annaðtveggja of prönga og
ófrjálslega stefnu, snertandi að eins
fáeina menn, eða pó að stefna peirra
sje góð, pá er áhuginn og kraftur-
inn of lítill til að framfylgja henni.
Af pessu leiðir að fjelögin vinna
ekki að neinu sameiginlegu marki,
að fjelagsmenn vinna annaðtveggja
hvor á móti öðrum eða poir eru dofn
ir og aðgjörðalausir. Þannig er fje
lagsskapurinn hjá oss í sundrung og
svefni, og margir kjósa svefninn
fremur enn rifrildi. Og ef slíku
heldur áfrani má ætla að
tilraunir til almenus fjelagsskapar
verði smám saman veikari og veik-
ari, par til menn sjá ekkert 'gagn í
fjelagsskap, finria enga pörf á sam-
vinnu og enga löngun til að efla
sameiginlega velferð; par til sundr-
ung ríkir og sameining verður ó-
möguleg.
Annað sem er aðgæzluvert, eru
pjóðsiðir vorir. íslendingar eru ald
ir upp við sjó og til dala og fjalla,
par sem lítill fjelagsskapur hefurver
ið, en hver hlotið að stríða sem hann
bezt mátti. Náttúran hefur alið oss
upp við örðuleika og stríð og vanið
oss fremnr við einvigi heldur enn að
berjast í herfylkingum undir sama
merki. Vjer erum einrænir og siðir
vorir einkennilegir. Þannig er pað
að pó pjóð vor sje ekki nema fá-
einar púsundir, pá eru ólíkir siðir
í hverjum landshluta, jafnvel 1
hverri sveit og nær pví á hverju
heimili. Enn fremur, par sem sam-
göngurnar eru mjög litiar eins og á
íslandi, par sem ekki er svo mikið
sem frjettapráður til að kunngjöra
daglega viðburði og setja menn í
nánara samband; par sem flest er
rígbundið og vanafast, pá er ekki
að búast við að allar nýbreytingar-
lukkist í fyrsta sinni. íslendingar
eru óvanir fjelagsskap, purfa pví
nær allt að læra, en lærdómur
peirra og skoðanir verða inisjafnar
eins og mennirnir eru, einn viil
petta fyrirkomulag og annar hitt.
Það er pví ekki að undra, pó að til
raunir rnanna til fjelagsskapar fari
ekki allar með feldi, og að upprísi
ágreiningur og sundrung.
Enn fremur verðum vjer að
lita á hugsunarhátt vorn, og petta
er reyndar aðal-mergur málsins.
I ppeldi óblíðrar náttúru hefur gjört
oss kaldsiuna og einræna, en ekki
bliða og fjelagslynda. íslendingar
eins og flestar fjallapjóðir eru frem
ur stoltir og sjálfstæðir, en hafa
næina frelsis og fegurðar tilfinning
Stríð við fjðll, storma og haf, hefur
kennt peim sjálfstraust og svipmik-
ið landslag og fögur náttúra vakið
hjá peim ást á hinu háleita og fagra
Þeir venjast á að líta upp fyrir sig
á tignarlega tinda, og niður fyrir
sig, á djúpa dali, og í fjelagslífinu
venjast peir á að líta upp til höfð-
ingja sinna og láta aðra bera virð-
ing fyrir sjer. íslendingum, sem
öðrum fjallapjóðum, hentar pví bezt
höfðingjastjórn.
Hjer í Ameríku eins og i sljett
lendum löndum verður lunderni
manna nokkuð öðruvísi. Menn venj-
ast við jafnlendi og jöfnuð, allir
standa á jafnsljettn, allir eru jafnir
að rjettindum, menn leyta jafnaðar
I atvinnu og stjórn, hver pykist hafa
jafnmikinn rjett til að ráða og hver
pykist öðrum jafnsr.jall. Höfðinga
stjórn á hjer pví ekki við, heldur
lýðstjóru. Eu lýðstjórn minnkar á-
hrif einstaklingsins, en eykur áhrif
fjöldans og gjörir menn fjelags-
lynda. Á hinn bóginn hefur sljett-
lendi ekki jafn göfgandi áhrif á
hugsun vora, pað hefur ekki pann
svip, sem upphefur andann eða pá
litprýði, er vekur fegurstu tilfinn-
ingar eins og fjallendið gjörir.
Fjallapjóðir hneigast að höfð-
ingjastjórn, sljettupjóðir að lýð-
stjórn, fjallapjóðir að listum, sljetti)
pjóðir að iðnaði, fjallapjóðir að
frægð, sljettupjóðir að auð.
Þegar vjer íslendingar flytjum
hingað, pá á hugsunarháttur vor
ekki alveg við hinn ameríkanska
anda. En smámsaman breytist hugs
unarhátturinn, smárn saman gleym-
um vjer fannhvítum fjallatindum
grænmn hlíðum og grösugum dölum,
dynjandi fossum og fríðum vötnum
silfurtærum elfurn og sæ-
bröttum ströndum; smám saman
hverfur oss svipur landsins, hljómur
pess og litbreytingar, smám sainan
hverfur hið tignarlega og fagra úr
endurminningu vorri, og með endur-
minningunui dofnar tilfinningin.
Menn læra ekki jafnfljótt að sjá feg
urð pá er felzt í óbreyttum" sljettum
eða lygnum, litdaufum elfum, nje
heldursjá tign meginlandsfjalla eða
pess feikna skóga og vatna. At-
vinnuvegirnir venja menti á að
hugsa um auðlegð, freniur erin feg-
urð; mönnum hættir við að missa
sína hærri hugsunarstefnu, og horfa
niður fyrir sig. Þetta getur gengið
^vo langt að menn verði skeytingar-
lausir um allt annað en sínar dag-
legu parfir; glit auðlegðar getur
glapið mönnutn sjónir og nautn
lægri skemmtana afvega leitt betri
tilhneigingar, svo hugsjón fegurðar
innar daprist og velvildin kólni,
en blind auðsýki og fsköld eigin-
girni eyði oss og sundri.
Af hverju stafar pá pessi inn-
byrðis sundrungV Hvers vegna
vinnum \jer pá hver á móti öðruin
Eru ekki kraftarnir nógu litlir og
framkvæmdirriar nógu litlar samt.
Fáeinar púsundir, pó sameinaðar
væru, mundu eiga fullörðugt með
að fylgja hárri pjóðarstefnu og
vinna göfugt verk, hvað pá tvistrað-
ar. Eða purfum vjer að halda í hem-
ilinn hver á öðrum; er nokkur hætta
á að fáeinir eða einstakir menn
framkvæmi of mikið eða konrist í of
inikil völd eða npphefð vor á meðal.
Eða hvað pessháttar er lijer um að
talaV
En sumir nninu ef til vill segja,
að ekki sje meiri sundrung meðal
íslendinga enn á meðal annara
pjóða og purfi pví ekki um aðtala.
Það er að vísu satt að til eru pjóð-
ir, sem standa íslendinguin engu
frarnar hvað fjelagsskap snertir, en
pær pjóðir tökurn vjer ekki til fyr-
irmyndar, og allar hinar menntuð—
ustu pjóðir eru langt um lengra á
veg koinnar { samvinnu. En pó
vjer ekki stæðum öðrum pjóðum á
baki, pá er oss par með ekki óhult,
pví pjóð vor er peim langtum fá-
mennari og pess vegna veikari, og
hlýtur pvl að verða undir i við-
skiftunum, riema vjer gætum vor
pví betur.
Af pessum og pvílíkum athuga-
semdum má ráða, að sundrunor sú,
er á sjer stað meðal vor, sje ekki
kringumstæðnm vorum einum að
kenna, heldur öllu fremur sjálfvm.
oss. Það liggur í augum uppi, að
pessi sundrurig, sem ekki að eins
eyðir kröftnm vorum og áliti sameig
inlega, heldur einnig hvers einstaks;
sem villir oss sjónir, par til vjer
eyðileggjum hver annan, sje hvorki
af skynsemi eða góðum hvötutn
sprottin, heldur eigi rót sína að rekja
til vanpekkingar og eigingimi.
(Framhald).
MENNTUN. (CIVILISATION).
Tilraun eptir Ralph Waldo Emerson.
(Lauslega þýtt).
I>á má telja skifting atvinmrveganna
og fjölgun iðnaðargreinanna. Þetta gef
hverjum tækifæri til að kjósa pað, sem
hann er bezt upplagður fyrir, og pess
vegna að verða sem gagnlegastur. Það
gjörir vinnumenn ríkisins duglega og á
nægða borgara, og verk peirra verða svo
vel úr g rði gjörð, að menn sækjast eptir
peim gæðanna vegna. Eða hve mikil
eru ekki hin siðferðislegu áhrif slíkra
borgara, hvílíkt lögreglulið eru peir ekki
og hvílíkt iifandi lögmál eru ekki verk
peirra. Þá sannast þats sem dr. Johnson
sagði: að einmitt pegar menn græða mest
gjöra peir sjúlfum sjer og ötirum mest
gagn.
Stiórnarskipvn pjóðfjelagsins fer
auðvitað eptir eðlilegu ástandi pess svo
sem, kynstofni, landi, máli trú o. s. frv.
En pjóðin parf ætíð vitra og ráívanda
stjórnara, og pegarsvo er,geta afreksverk
hennar orðið svo fögur, að pau uppfyili
vorar beztu vonir og vorar glæsilegustu
hugæyixUr. uVJer sjlinm” segir dr.
Brown, „ósigrandi herskara hlýða valdi,
er peir varla merkja, og pað pvert á
móti sínnm sterkustu tilhnegingum, og
ranglæti manns getur ekki flúrS hönd
rjettlætisins, pó pað felist við yAtii tak
mörk heimsins.
Hjettur kvenna, og ástand peirra er
gó'Sur mælikvaríi menntunarinnar.Heil-
brygð skynsemi, samfaragóðli hjarta,—pó
fátækt prengi að utan—, lærir auðveld-
lega að lesa lög mannlegs etflis, og aff-
hyllast pau.
Af rjettri virðingu milli karla og
kvenna, af hreinu siðferði spretta hin
inikln og góðu áhrjf, sem konan liefur á
mannfjelagið. Þá framleiðir hún
gleði og göfuglyndi, kurteisi og
sjálfsafneitun, hugvit og skáldskaj>
hjá manninum. Þess vegna liygg jeg að
vjer getum farið allnærri uiii menntun
pjóðarinnar eptir pví liversu áhrif kvenn-
fólk«ins eru góð og mikil.
Framför prenllistarinnar og út
breiðsle pekkingarinnar með henni er
eitt skref menntnnarinnar áleiðis. Prent-
smiðjan útbreiðir pekk ing meðal lágra
°g hárra og ódýr blöð og bækur gefa
jafnvel fátæklingnirm tækifæri á a í
gróðursetja lærdóm skólanna í húsi
sinu. Jafnvel í ljelegasta blaðskekli
er að finna ofurlitin si.ert af skáldskap
og hugsun, svo vjer enda iiikum oss við
að brenna nokkurt frjettablað fyr eun
vjer höfum lesið pað í gegn.
Skípið með sínu seinasta og fulikomn-
asta lagi er ófurlítið sýnishorn eða ágrip
af listum pjóðanna. Þvi er stýrt eptir
áttavita og sjókorti; afstatta pess er reiku
uð eptir sólhæð eða tunglhæð og eptir
áreiðanlegum tímamælir (krónometer),
og pað hreiflst af gufuafli vjelarinnar, og,
Þegar bylvindur grenjar og haföldur háar
Hærurnar fljetta við snjóskýin dimmu,
„Þegar stengurnar bognaog seglin til sjáar
Þá stynur járnlijarta'S i særóti grimmu”.
Vjer hættum aldrei að undrast hvern
ig svo lítil vjel iramleiðir pvilikt fjarska
afl og stjórnar pvi. Jeg man vel eptir
(>egar jeg sigidi yfir liafið, hversu star-
sýnt mjer varð a6 sjá gufuvjelina
hreinsa sjóvatn og liúa til 800 potta af
hreinu vatniá hverjum klukkutíma, sem