Heimskringla - 29.11.1888, Blaðsíða 2

„HeiBistriiila,"
An
Icelandic Newspaper.
PUBLISHKD
eveiy '1 hursday, by
The Heimskkinola Printing Co.
AT
35 Lombard St. ....... Winnipeg, Man.
Subscription (postage prepaid)
One year.......................$2,00
6 months....................... 1,25
3 months....................... 75
Payable in advance.
Sample copies mailed free to any
address, on application.
Kemur út (a<5 forfallalausu) á hver]’-
um flmmtudegi.
Skrifstofa og prentsmiðja:
35 Lombard St.....Winnipeg, Man.
BlaöitS kostar: einn árgangur $2,00;
háifur árgangur $1.25; og um 3 mánuhi
75 cents. Borgist fyrirfram.
Athnga!
Utan á iill viðskiptabrjef
til blaðsins eru menn framvegis
beðnir að rita pannig:
The Heiimkringla Printing Co.
35 Tjombard Street,
Winnipeg, Man.
Allar ávísanir, hvert heldur á
banka, pósthús eða Express-fjelög,
eru viðskiptamenn blaðsins vinsam-
lega beðnir að rita þannig: „Pay
to Heimskringlá". t>essi áritun er
hentugust fyrir útgefendurna og
engu óþægilegri fyrir viðskipta-
mennina.
Um leið og vjer tökumst á
hendurútgáfu uHeiniskringlu" vild-
um vjer vinsamlega minna kaup-
endur blaðsins á, að nú eru eptir ó-
útkoinin af þessum árgangi að eins
5 blöð, en óinnheimt er enn meira
en helmingur af andvirði þessa ár-
gangs.
Frá þessum tíma og þangað til
eptir nýár ‘er hentugastur tími fyrir
bændur að borga, og yfir höfnð fyr-
ir alla, J>ar sem sumar- og haust-
störfunum er um [>að bil lokið, svo
allir hafa meiri og minni peninga í
höndum sjer. ()g einmitt þess
vegna, að peningar koma í hendur
fæstra verkamanna og bænda fyrr
en á haustin hafa útgefendur lilaðs-
ins lilíf/t við að ganga iiart eptir
peningum. Vjer vonura Jiví að
þeir, sem enn hafa ekki borgað, láti
f>að ekki dragast hjer eptir að borga,
og láti ekki útgefendurna gjalda
J>ess, að J>eir hafa verið vorkunn—
gamir.
* " *
Hjer í bænum eru margir kaup-
endur uHeimskringlu”, sem enn hafa
ekki borgað fyrir Jiennan árgang
blaðsins, og sem ýmsra kringum-
stæða vegna ekki hafa hentugleika
á að koma með peningana á skrif-
stofu blaðsins. Þessum mönnum
til þægðarauka skulum vjer geta
J>ess að J>eir
Egjólfnr Eyjólfs&on, verzlunarrn.,
Cor. Young & Notre Dame St. W.
°K
Th. Eiuney, verzlunarm.,
173 Iíoss Street
veita móttöku öllum iunborgunum
til )>laðs'ns, og taka einnig á móti
ttöfnum peirra, er kynnu að vilja
|. "ra8t kaupendur pess framvegis.
Fvrst iiiii siim
*j
kemur Heimxkringla ekki út á á—
kvörðuðum <legi (fimtudegi). Á-
stæðan er sú, að fyrir skömmu varð
viku uppihald á útgáfu blaðsins, og
vildum vjer reyna að jafna J>að með
pví að gefa út einu Vilaði fleira en
ella hefði orðið, frá J>essuin tíma til
næstk. jóla. Vjer vonum pvf að
viðskiptamerin vorir misvirði ekki
pennan rugling á útkomudeginum.
Útg.
Til íaofenda „Heimskriacln”.
Til pess að koma í veg fyrir
allan misskilning viljum vjer nú
pegar láta pess getið, að pað er
engin von til að ltHeimsknngla”
verði af oss feld í verði um helm-
ing á næsta ári. Hún fæst, ekki
fyrir $1,00 um árið, þó (lLögberg”
sje boðið fyrir pað verð.
tlHeimskringla-” mun ekki hafa
færri kaupendur en ((Lögberg”;
pað eru ekki fleiri menn, sem vinna
að henni en að pví, nje heldur eru
peir að jafnaði kauphærri, að ætlan
vorri. Samt scm áður sjáum vjer
alveg engan möguleik á að gefa
hana út fyrir $1,00 um árið. En af
pví svo tregt hefur gengið að und-
anförnu að innheimta andvirði ár-
gangsins, pá höfnm vjer hugsað oss
að láta hvern þann kaupan'la fá af-
slátt á verðinu svo neini 12^ af
hundraði, sern borgar 3. árganginn
að fullu fyrir lok næstkomandi marz
mánaðar. Með öðrum orðum: peir,
sem borga árganginn að fullu og
fyrir lok fyrsta ársfjórðungs, fá
blaðið fyrir $1,75 urn árið.
Annars megum vjer getapess, að
—hvernig sem á pvf stendur—aldrei
hefur áskriftum að blaðinu rignt að
oss eins pjett eins og á slðastliðn-
5—6 dögum. Á peim tíma hafa,
hjer í bænum einungis, bæzt við
fullir 2 0 nýir kaupendur að blað-
inu. Útg.
((HÁSKALEGT HIRÐULEYSI”.
Ofanrituð orð eru fyrirsögn fyr-
ir brjefi, sem prófessor George
Bryce, forstöðumaður æðri skólans,
Manitoba College, skrifar f blöðin
Call og Free Press hinn 21. p. m.
áhrærandi skólagöngu hins uppvax-
andi erlenda lýðs, með sjerstöku til-
liti til íslendinga.
Til pess menn sjálfir sjái, hvað
höfundur brjefsins segir, setjum
vjer lijer nokkurn veginn orðrjetta
pýðingu pess, en hún er pannig:
((Mörgum af lesendum yðar, sem
láta sjer umhugað um ineuntairiál,
hvort heldur hjer í bænum eða ann—
ars staðar í fylkinu, mun sjálfsagt
koma J>að á óvart, að tiltölulega fátt
af börnum útlendinga á meðal vor
hagnýta sjer vora ágætu skóla. ís-
lenzkir búendur hjer í bænum eru
taldir að vera yfir 2000. Þeir eru
greiridir menn og gagnlegir meðlim-
ir í þjóðfjelagi voru, en hin upp-
vaxandi kynslóð má gæta sín, ef
hún á ekki að standa langt á baki
feðra sinna. Oll tala nemenda á al-
pýðuskólum bæjarins er rúmlega
-3000, en í bænum mui.u vera 4000
til 5000 börn og ungmenni á skóla-
aldri. Að öllum líkindum eru ekki
færri en 400 íslenzk ungmenni á
skólaaldri í bænum, og pykir injer
pví sorglegt að segja—og jeg hef
vissu í pví efni—, að af þeiin hóp
eru að eins 47 innrituð áskólabæk-
urnar. Það sem hjer er sagt áhrær
andi íslendinga getur ef til vill
heimfærst upp á aðra erlenda pjóð-
flokka vor á meðal. Hvert heldur
sem litiö er á þetta frá auðfræðis-
legu, pjóðfræðislegu, stjórnfræðis-
legu, siðfræðislegu eða guðfræðis
legu sjónarmiði, pá er J>etta ástand
hættulegt. Getur vor framkvæmd-
arsama skólastjórn ekki ráðið ein-
hverja bót á J>essu böli?”
Þannig er ]>á petta brjef. Fyrir
hirðuleysi sitt í pessu efni sjá nú
íslendingar, hvernig komið er. Það
er alveg óvist, að petta verði hið
eina brjef um |>etta inál, sein fram
kfinur í blöðunum. Það er iniklu
vísara að það verði ekki, úr pví
eiiiusiiini að J>að var tekið fyrir, og
er pó leiðinlegt. Það er full-leiðin-
legt, að hirðuleysi manna í pes'iu
velferðar máli skuli vera svo mikið
að um pað purfi að tala í íslenzku
blöðunum, en pó tekur út yfir, peg-
ar pað fer að verða að hjerlendu
blaðamáli. Við öðru er pó ekki að
búast. íslendingar eru orðnir svo
mannmargir í þessum bæ, að hjer-
lendir menn geta ekki annað en
veitt peim e[>tirtekt, og þeir, sem
nokkuð hugsa um menntainál, hljóta
pá fljótlega að sjá, að íslenzk börn
á skólunum eru framúrskarandi fá I
tiltölu við fólksfjöldann. Og sjái
peir það einu^inni, er ekki við öðru
að búast en peir hlaupi með |>að í
blöðin, eins og líka fram er komið.
íslendingar eru af öllum er
pekkja pá taldir námfúsir, og staiul-
andi framar en margir aðrir pjóð-
flokkar í að mennta sig sjálfir, og
þeir eiga pann vitnisburð með rjettu.
Heima áíslandi virðist það líka ein-
mitt hin almennasta allra bæna
lýðsins, að ungdómurinn nái að
menntast. t>að er viðkvæði ekki
svo fárra foreldra á íslandi, að þó
pau sjálf sjeu orðin lúin og slitin,
og vildu helzt sitja kyr, þá ætli pau
að brjótast til Ameríku barna sinna
vegna; að börnin purfi að uppfræð-
ast, að fátæktin hindri pau frá pví
par, en að í Ameríku sjeu alþýðu-
skólarnir opnir fyrir öllum. t>að
er líka satt. Skólarnir eru opnir
fyrir öllum, en hvað gagnar pað, ef
menn vilja ekki eða hugsa ekki um
•að hagnýta sjer þá. Og hvernig ís
lendingar hafa hagnýtt þá, sjest á
pessu brjefi—og pað parf ekki brjef
ið til. t>að er íslendingum ofljóst
til pess, enda verið vakið máls á pví
optar en einusinni í íslenzku blöð-
unum—par sem stendur, að 47 af á
að geta 400börnum íslendingagangi
47 á skólana. Það er rneð öðrum orð-
um, að heldur minna en áttunda
hvert Isle/izkt barn á skólaaldri
stundar nám á opinberum skóla.
Þegar maður hugsar út í þetta, pá
er ekki neitt undarlegt pó höfund-
ur brjefsins kalli pað háskalegt
hirðuleysi. t>að er pað í fyllsta
skilningi. t>að er vitanlega liugs-
andi að fleiri en 47 gangi á skólana
en—eins og pau gera allt of mörg—
gangi undir enskum nöfnum, svo
að af bókunuin verði ómögulega sjeð
að pau sjeu íslenzk. En pví er
miður að pessi tala þeirra er líklega
allt af nærri rjett.
Ef petta ástand væri eingöngu
pess vegna, að allur fjöldi íslenzkra
barna væri fyrstu árin eptir að hing-
að kemur neyddur til að vinna, til
að styðja að viðhaldi lífs síns og for-
eldra sinna, [>á væri allt öðru máli
að gegna, og pá mætti gera hjer-
lendurn mönnum sk'ljanlegtaðsvona
klaganir væru órjettlátar. En pví
er ekki þannig varið. t>að eru telj-
andi þeir íslenzkir unglingar, sem
vinna hjá öðrum í þeim tilgangi að
draga fje að heimili foreldranna fyrr
en J>áað peir eru nær fullorðinsaldri.
Sannleikurinn er: að pau eru látin
allt of sjálfráð. Ef pau sjálf neita að
ganga á skólann, svo er pað látið
gott lieita, í allt of mörgum til-
fellum.
Nokkrir segja pýðingarlaust að
senda börn pangað, af pví skólarn-
ir sjeu svo ófullkomnir. Um það
mætti segja, að ((sá sagði mest af
Ólafi konungi, sem hvorki hafði heyrt
hann nje sjeð”. I>að má vel vera,
að skólarnir lijer—Cornmon- eða al-
pj;ðuskólarnir—sjeu ekki sem full-
komnastir, og eru sjálfsagt ekki eins
fullkomnir og peir ættu að vera.
En pó má geta pess, að skólaskip-
un hjer er stiiðin eptir skóla .tí/f/ei/i-
inu í Ontario. En pað fylki aptur
hefur til skamms tima staðið nær
fullkomnunar takmarki, hvað fyrir-
koinulag alpýðuskóla snertir, eri
nokkurt annað lijerað eða fylki í
Ameríku. Það er engin ástæða til
að ætla að SKÓlakennarar hjer sjeu
fáfróðari eða verri menn en skóla-
kentiarar í öðrum hlutum landsins.
Of ef systerni& er eins og þar sem
pað er bezt, J>á hlýtur sú skoðun
að byggjast á litluin rökum, að
skólakennslan sje einskisvirði og ís-
lendingum ekki bjóðandi. Svo er
og annað. Alpýða í Norður-Ame-
ríku er af öllum viðurkennd að
standa frainar í alinennri upplýsing
en flestar pjóðir í Evrópu. Og h\ar
fær almúgalýðurinn hjer upplýsing
sína, ef ekki á alj>ýðuskólunum?
t>að er önnur sönnun fyrir, að J>eir
sjeu ekki eins ónj;tir og sumir ís-
lendingar hafa hugmynd ipn að [>eir
sjeu.
Ef menn vilja ekki að spá brjef-
ritarans rætist, að hin uppvaxandi
kynslóð íslendinga standi langt á
baki feðranna, J>á verður nú að
breyta stefnunni og það tafarlaust.
Menn byggja hjer yfir höfuð að tala
alla framtíðarvon sína á uppvaxandi
kynslóðinni, og nú sjá menn hvaða
skoðun hjerlendir menn hafa ápeim
grundvelli. Og það ætti ékki að
purfa hjerlenda menn til að segja
mönnum, hve ótraustur hann er.
Það ætti að vera hverjum einum
fullljóst, aðán fullkomnari pekking-
ar verða afkomendurnir engu fjöl-
hæfari menn en feðurnir, að undan-
teknu því, að þeir kunna að tala
hjerlenda rnálið betur. Hættumar
eru hjer svo inikið meiri og fleiri en
á íslandi, að nái unglingurinn ekki
peim mun meiri menntun, J>á verð-
ur hann eins og brjefritarinn segir,
eptirbátur feðranna í öllu.
Iivað annars er orðið af mennta-
löngun íslenzkra innflytjenda hing-
að? Glata peir henni um leið og
útflytjanda skipið sveiflarpeim út yf-
ir takmörk danskra laga; um leið og
hið umkvartaða ok Dana fellur af
herðum peirra? Eða var hún má-
ske aldrei til öðruvísi en sem nokk-
urs konar bergmál, sem einn tók
upp eptir öðrum ósjálfrátt og án
pess að skilja? Eða hafa sameinuð
áhrif hins ameríkanska fleygings á
aðra hönd, en eigin örbyrgð og
þrengingar á hina, svæft hana 1
brjósti nýbyggjanna? Líklegast er
að síðasta spurningin komist næst
pví sanna. Og sje nú svo, þá ætti
petta eina brjef að vera nógu hljóm-
mikið til pess hin sofandi mennta-
löngun vaknaði.
F i* e g- n i i-
Úr hinum íslenzku nýlendum.
ÚR ÁLFTAVATNSNÝLENDU,
16 nóvember 1888.
Degar vesturfarar koma að heim-
an, sem ætla að taka sjer land hjer
í Ameríku, spyrja þeir lamla sína
sem fyrir eru, hver nýlendan muni
vera bezt, og hverjir kostir og ó-
kostir muni eiga sjer stað í hverri
fyrir sig. Svona spurði jeg, og
svona munu fleiri spyrja. Svörin
verða nokkuð mismunandi; fara ept-
ir pví, hvert álit og pekkinfru hver
hefur fengið á hverri nýlendu fyrir
sig.
Jeg kom í nýlendu pessa 6.
ágúst síðastl., og fyrir pann stutta
tfma, sem liðin er síðan, ætla jeg
að gefa löndum mínum, sem koma
að heiman, stutt yfirlit af henni og
fl., sem uýbyggjar vilja fá að vita
um.
Fyrir hálfu öðru ári síðan, eða
vorið 1887, byrjuðu íslendingar fyrst
að byggja nýlendu pessa; skiptust
peir pá í tvo flokka, byggðu aðrir
sunnar, en hinir norðar, og er pví
almennt nefnt: SuðurbyggðogNorð-
urbyggð. Á milli byggðanna eru
hjer um bil 8 mílur enskar, en
enginn beinn vegur er enn til á
mílli [>eirra, heldur parf að fara
langann afveg til að komast á milli
J>eirra. í báðum nýlendupörtunum
er griparækt aðal-atvinnuvegur, og
svo má sjálfsagt hafa sauðfjárrækt,
pegar menn hafa efni til að kaupa
það, og garðrækt, pegar menn geta
fyrir alvöru farið að stunda hana.
Suðurbyggðin liggur svo nálægt
Manitobavatni, að nýlendubúar par
telja sjer atvinnustyrk af að ná til
aflans í pví. En hjer úr norður-
bygðinni er pað naumast tilvinn-
andi vegna fjarlægðar. í suður-
bygðinni er purrlendara en í peirri
nyrðri; en jeg hygg að ajitur sje
grösugra hjer í norðurbyggomni.
—Hjer eru víða blautar dokkir, sein
kallaðar eru swarnps, og vfða eru
minni og stærri tjarnir í niiðjum
bleytudrögum, sem auk pess era
fullar af háu og miklu fóðurgrasi.
Þó er 'gras J>etta víða svo hrika-
legt, helzt næst miðjunni á drögun-
um, að pað getur varla talist fóður-
gras. Þau eru slegin í kring oggef-
ur pað góða eptirtekju. Jeg tel
pað kost við drög þessi, að naut-
gripir vatnasjer í peim sjáltír; lijer
er ekkert annað vatn a|J fá, nema
neyzluvatn úr brunnum sem grafn-
ir eru. í miklum purkasumrum eru
drög [>essi víst góð eign, pví aldrei
bregzt gras I [>eiin. I>egar úrkom-
ur ganga, taka pau á móti regn-
vatninu, og sígur pví fljótar af pur-
lendinu (pví landið er dálítið öldu-
niyndað). Versti—og aðal-ókostur-
inn við þau, er sá, að pau eru svo
ill yfirferóar, og parf víða að fara
langa króka fyrir pau, er verður
tilfinnanlegast meðan nýlendubúar
geta ekki gefið sjer tíma til að
gera vegabætur yfirþau. Kunnug-
ir menn segja, að drög pessi porni
með tímanum, einkum ef grasið
yrði brennt úr J>eim. Á suinurn
bújörðum kveður svö mikið að pess-
um drögum, að pær eru óbyggileg-
ar pess vegna. I>að gengur er.gan
veginn vel að fá J>ær jarhir hjer,
sem hafa nægilegan heyskap og svo
tilsvarandi skóg til húsabygginga.
Á þeim jörðum sem heyskap hafa
vantar skóginn, en á þeim, sem
skóginn hafa, vantar aptur hey
skapinn, pað er að segja nægileg-
ann. En úr pessu bætist með pví,
að allstaðar liggja *oddalotin við
hliðina á hinum sem tekin eru, og
á peim lctum máfá bæði bygg’nga-
skóg og heyskap. Sum þau lot, er
tekin hafa verið og mestan heyskap
hafa, fóðra kringum 40 gripi á ýms-
um aldri, segja búendur hjer, pó
svoað gripirnir gangi ekki til muna
á engjunum yfir gróðrartfmann,
en aptur fóðra sum ((lot” ekki
ineira en 15—20 nautgripi.
Heyskapurinn gengur hjer held~
ur vel; hafa 2 menn á 5 vikum
heyjað nægilegt fóður handa rúm-
um 30 gripuin,og höfðu pó á hendi
alla gripa-vöktun og nytkun á heim-
ili sínu. En bæði höfðu peir sl&ttu
og rakstrar-vjel sjer til flýtis.
Þetta síðastl. sumar er talið að
vera eitt hið úrkomumesta sumar,
einkanlega fyrri partur pess. Þó
veit jeg ekki betur en að heybirgð-
ir búenda hjer sjeu í allgóðu lagi,
hvað hirðingu snertir, og hafa þeir
safnað að sjer töluverðum fjölda af
fóðurpeningi í báðum nýlendupört-
um.
Allir búendur hjer í norður-
partinum reyndu að sá iil kartaflna
A. wíðastl. vori nieira og’ minna, en
pað varð ekki að neinu teljanlegu
gagni, nema hjá 2 búendum, og
kenna menn pað bæði kunnáttuleysi
og of mikilli hroðvirkni með að
undirbúa jörðina. Nokkuð af peim
kartöflum sein uxu, höfðu fullkomn-
asta vöxt, sern sýnir, að þær geta
prifizt hjer.
Verstu erfiðleikar f nýlendu
pessari eru aðflutningar á nauðsynja
vörum frá Winnipeg. Til peirra
ferða ganga vanalega 9—10 dagar
fyrir 1 inann með eitt uxapar, en
uxaparið dregur vanalegast 1600
til 2000 pund. Allir [>rá áframhald
á hinni fyrirhuguðu Hudsonflóajárn-
braut, sem byrjað var að byggja
áður en nýlenda pessi var byrjuð.
Allir J>eir, sem hafa ráðið sig
til að taka sjer hjer land, purfa að
hafa bústofn til að byrja með. Sá
sem liefur 5 menn fram að færa,
má varla hafa minna í höndum en
$300 eða þeirra virði, einkum ef
hann er einn síns liðs, ekki í fje-
lagi við aðra. Fyrir þessa $300
ætla jeg honum að kaupa uxapar á
$70, 3 kýr á $90, 2 ungviði á $30,
einn vagn á $60, matreiðslustó á
$20, j 'ms nauðsynleg verkfæri $15
og matarforða $15.
Þegar 2 leggja saman til að
byggja, komast þeir fyrst af með 1
par uxa og vagn til samans, sparar
pað tilkostnaðinn um fulla $60. í
áætlun þessari er of lftið gert fyrir
matarforða og ýmsurn nauðsynleg-
ustu verkfærum; en jeg ætla ný-
byggjum að vinna sjer pað inn á
fyrsta ári auk [>ess að byggja.
Efnaástand þeirra, sem búnir
eru að taka sjer land hjer, mun vera
sein næst pví rjetta á pessa leið:
í Suðurbyggðinni hafa 9 familíur
tekið land, sem til samans hafa 53
menn fram að færa. Gripaeign
þeirra til samans mun vera 24 kýr,
16 uxar og naut, 33 vetrungar og
*) Það eru pau stjórnarlöml, sem ekki
fást gefins.