Heimskringla - 20.12.1888, Page 2

„ IeimskriBfl.la,”
An
Icelandic Newspaper.
PUBLISIXED
eveiy límrsday, by
The IIeimskiiinoi.a Printing Co.
AT
35 Lombard St......Winnipeg, Man.
Subscription (postage prepaid)
One year..........................$3,00
6 months.......................... 1,35
3 months............................ 75
I’ayable in advance.
Sample copies mailed’ fiiee to any
address, on application.
Kemur út (að forfallalausu)á hverj-
um fimmtudegi.
Skrifstofa og prentsmiðja:
„ 35 Lombard St...Winnipeg, Man.
Blaðið kostar : einn árgangur $2,00;
hálfur árgangur $1.25 ; og um 3 mánuði
75Jcents. Borgist fyrirfram.
Upslýsingar um verð á augly'singum
í „Heimskringlu” fá menn á skrifstofu
blaðsins, en hún er opin á hverjum virk-
um degi frá kl. 9 f. m. til hádegis og frá
kl. 1,30 til 0 e. m.
Utan á öll brjef til blaðsins skyldi
skrifa: The Ileimskringlu Printing Co.,
35 Looibard Strrrt, Winnipeg, Mnn
KAU1'ENI>UR
uHeimskrinjrlu” leyfum vjer oss enn
einusinni að minna á, að nú er hinn
annar árgangur lilaðsins þegar á
enda, en enn f>á er ógoldinn m e i r a
en Jiriðjnngur Jiessa árs and-
virðis.
t>að er leiðinlegt fyrir alla að
f>urfa sífelt að vera að rekast í inn-
heiintumálum, en [iað er óhjá-
kvæmilegt. Um f>ennan tíma árs
hafa allir svo mikla peninga handa
á milli, að f>á munar ekki ögn um
að borga árgangsverðið, einungis ef
peir myndu eptir f>ví. I>ess vegna
finnutn vjer oss knúða til á f>essu
tímabili að ámálga f>etta. Aptur
munum vjer framvegis eins og að
undanförnu vera svo sanngjarnir, að
vera ekki sífellt að gera kröfur
f>egar oss er Ijóst að f>röng er á
peningum.
Þær verða álitnar nokkurs konar var
nagli, ef ske kynni að einhverjir af
öldungum kirkjunnar síðar ineir
ljetu í ljósi óánægju yfir fjáreyðsl-
unni, sem gengur í ]>ennnn veiði-
skap á lúterskuin veiðistöðvum.
En með pessu er honutn sem
sagtgert rangt til. Hvernig sem hann
virðist koma fram, f>á vill hann ekki
annað en gott eitt. Hann vill ó-
neitanlega styðja menntamál ís-
lendinga eins og hvers annars pjóð-
flokks og hvetja til framkvæmda og
í f>eim tilgangi liefur iiann ritað
eins og liann gerði. Það er líka
sannast að segja, að f>ó nú 100 til
120 íslenzk börn hjer í bænum
gangi daglega á skólana, pá er f>að
ekktrt til að stæra sig af. Þó
mikið sje af farandi og komandi ís-
lendingum í bænum og fjöldi peirra
sem par búa að staðaldri sje
einhleypt fólk, pá mun óhætt að
fullyrða að í bænum sjeu talsvert
yíir 200 börn á skólaaldri. Og á
meðau helrningur peirra ekki hirðir
hið minnsta um menntun, er ástand-
ið í pví tilliti allt annað en gott, og
pess vegnaekki óparft að á pað sje
minnst. Og Nýja ísland áhrær-
andi, pá höfum vjer pá skoðun enn,
að nema uýbyggjar pví fyr geri
rögg á sig, koini upp skólum og
sýni löngun til að mennta hina upp
vaxandi kynslóð á annan hátt en nú
er gert, fari skólastjórn fylkisins
sjálf að taka í strenginn. Geri liúu
pað má eins vel búast við að hún
finni sig knúða til að brúka ein-
hver pau meðul, sem verða enn
beiskari en brjef prófessórsins nokk
urn tíma er.
Ú
tir.
PRÓFESSOR BRYCE OG
SKÓLANÁM ÍSLENDINGA.
í síðasta blaði var pess getið,
að af [>eim uncmennum, sem canca
I ö 7 o o
á íslenzka sunnudagaskólann hjer í
bænum, hefðu 82 sagzt gatiga á al-
pýðuskóla bæjarins á hverjum degi.
Það ber sjaldan við að öll ungmaiin
in, sem innrituð eru í bækur sjinnu
dagaskólans, sæki hann í senn, og
svo var ekki pennan umtalaða sunnu
da<r. I>að er bví fullkomin ástæða
til að ætla að meðal peirra, sem pá
voru ekki viðstödd, hafi einnig ver-
ið nokkur, sem daglega ganga á í sje komin
alpýðuskólana.
Oll íslenzk
,-L
sunnudagaskólans, en sjálfsagt mun
meira eu helmingur peirra, sem
skólaaldri eru, vera honum tilhevr-
andi. Á meðal [>eirra sem ekki til-
.FÁTÆIvA HAFIÐ ÞJER JAFNAN
HJÁ YÐUK”.
Eptir pessari setningu ættu
peir að muna um komandi jótahátíði
sem efni hafa til að miðla.
Jólahátíðin er gleðihátíð, enda
leitast pá flestir til að gleðja l>æði
sig og aðra mn gjörvallan hinn sið-
aða lieim. En pað eru margir, mý-
margir, sem liafa hvorki efni nje
kringumsfæður til að gleðja sig og
sína. Einn hefur lítið af ehlivið til
pess að hita upp sitt hrörlega
hýsi, og litla og fátæklega fæðu til
að bera á borð, annar |>jáist af
heilsuleysi, liggur máske pungt-
haldinn a hæginda-lítilli liálmdýnu,
en móðirin situr einniana o<r sortr-
bitin, og vefur veiklegt barn að
barmi sínumtil að verjapað í lengstu
lög fyrir vetrarstorminum, er prengir
sjer inn tneð gluggakistunni og
dyraumbúningnum. Hvorugur pess-
ara getur verið glaður, sjer ekki
hina minnstu gleði á ferðum pó jól-
Og lijer á meðal vor í
Winnipeg má eflaust finna fleiri en
einn í kringumstæðum líkum pess-
um. En svo er fvrir pakkandi að
a paðeru ekki margir, pó nógu margir
sje, svo lengi sein [>að er einn ein-
hevra sunnHdagaskólanuin eru efa-
laust J>ó æði-mörg börn, er stunda
alpýðuskólanám, svo pað er fráleitt
of há áætlun að 100—120 íslenzk
ungmenni gangi stöðugt á common-
skólana.
asti. Þegar pað pá eru fáir, pá er
hægra fyrir hina efnaðri að Ijetta
byrðina um stuiul, að færa ofurlít-
inn gleðigeisla inn að rekkju sjúkl-
ingsins, og að matborði hins ör-
birga, pó ekki sje nema á sjálfan
hátfðisdaginn.
H jer verður allt annað ofan á l>egar peir, sein betur geta,
lijá ]>róf. ISryee. Iljá honum er erlI Hft kaupa kostbærar gjafir handa
börnnm sínum, ættmennum og vin-
ineira um- vær; ve] ag peir gleymdu ekki
en
tala íslenzkra
skólunuui 47.
netnetida á alpýðu-
Það er lítið
en helmingur hinnar rjettu tölu, að
nemeiidauna eigin sögusögn, og
vjer getum ekki að pví gert að vjer
trúum peim betur er prófessórnuin.
EUki er [>að samt svo að skilja, að
vjer ætlum að hann vilji lasta pjóð-
llokk vorn vísvitandi. Það er langt
frá að svo sje. l>að er eitthvað ann
að sem um verður að kennu en i 11-
vilja lians. En pegar litið er á á-
kafa lians í að vilja gróðursetja sína
fataHatu 'jireslýterian-tTii hjá íslend
inguln, ]>á má hann samt búast við
að sumir ætli honum ilit eitt ganga
til að lit'a eins og liann gerir í lilöð-
in lijerna og Presbytarian-kirkju-
blöðin. Hann iná ganga að pví
visu, að athugasemdir hans við
mennta- <>g kirkjumál ísleiulinga,
verða af sumum útlagðar pfWinig:
að hann með peim vilji rjettlæta
fjáreyðslu sína f íslenzkt kristniboð.
peim fátæku. Gjafirnar purfa ekki
að vera miklar nje kostbærar til
pess að pær hafi sín tilætluðu álirif.
I>að er viljinn og umhugsunarsemin,
serii gerir mikið meirr. að verkum en
gjöfin sjálf.
Ef menn muna eptir fátækl-
inguiiuTii og leitast við að gleðja pá,
pá get.t menn, án pess að sögnin
verði pýðingarlaus hljómur í eyrum
peirra, óhætt haft upji orðin:
uGleðileg jól”.
f sumar er leið, pegar volæðls-
kvæðið um ísland kom út í uLög-
bergi”, sögðu pó nokkrir nieiili, að
pað væri eptir Matthias prest Joch-
umson. I>að sýnist ótrúlegt að
nokkrum gæti dottið [>að í hug, en
pað var nú samt. l'itanlyga gat
enginn bent á eitt einasta atriði í
öllu ljóðasafni hans, er bæri hinn
minnsta vott um jafn-ónáttúrlegt á-
lit. á fósturjörðinni eins og fram
kemur í pvt kvæði. Og livaða á-
stæða var til að eigna honum pað,
pað er jafuvandráöiii gáta. Hún
skyldi pó ekki vera sú, að petta
kvæði í uLögbergi” er undir sama
bragarhætti og minni Danmerkur:
uBrosandi land”, sem sjera M. orkti
á pjóðhátíð landsins um árið, og
sem hvert íslenzkt niannsbarti kann,
eða eitthvert brot úr pví. J>að er
auðvitað encin ástæöa, en á hinn
bóginn er naumast meiri fásinna að
gera sjer pað að ástæðu en að ætla
slíkum manni og sjera. M. er, að
kveða svo um ættland sitt, að lands-
menn hans purfi að bera kirinroða
fyrir.
En af pví nú petta umtal varð,
pá er pað með [>ví meiri ánægju að
vjer setjuin hjer kvæði, prentað í
1. tbl. Lýds, um Island, og með
sama bragarhætti <>g sultarsálmur-
inn. Þetta eptirfylgjandi kvæði er
ejitir sjera Matthías:
í S L A N D.
Lifi vort land,
ættleifðin ástkæra góða,
altarið norrænna pjóða,
Lifi vort land!
Stórmerkja land,
brennheitt með blásvölum faldi,
brynjað með guðdómsins valdi
Stórmerkja laud!
Heimsfurðu land
hreifi pú fald eða fingur,
fjallið sem vatnsbóla sjiririgur,
Heimsfurðu land!
Sögunnar land,
sett út úr samneyti pjóða,
samt eru stórveldið Ijóða,
Sögunnarland!
Fornstóra land,
fátækt á fjáraflans borði,
flugrík af stórsæindar orði
Fornstóra land!
Orlaga land,
fundið af fræðiguðs hrafni
frumherji í veraldarstafni
Orlaga lanil!
Sækonga land,
laugi pig sjórinn af lotning,
ljómandi, fráneyga drottning
Sækonga land!
Orrustu land,
helheimi hefir pú varizt,
heimsfræg í púsund ár barizt,
Orrustu lanil!
Reynsluniiar land,
dregið með djúpsettum rúnum,
dómstóll í sögunnar túnum,''
Reynslunnar laiul!
Llfseiga land,
sistungið sverðum og spjótuin,
sífellt á jafnrjettum fótum
Lífseiga land!
Lífsæla land,
nærandi kjark vorii og kjarna,
kraptur og lif piuna barna
IJf.æla land!
Feðranna fold,
signuð og háblessuð sjertu,
sóminn og lífið vort ertu,
Feðranna fold!
Mæðranna mold,
lánið o<r líknin vor ertu,
lukkan og yndið vort sjertu,
Mæðranna mold!
Niðjanna fold,
sár pitt skal lijarta vort særa,
sæmd pín oss deyjandi næra.
Geym [>ú vort hold!
Matt/i. Joeumsson.
MIKIÐ FYRIRTÆKl.
I>að er ínikilfenglegt fyrir-
tæki, sem liinn háaldraði jirent-
smiðjustjóri John Lovell (hann er
nú á 79. ári) í Montreal er nú að
berjast fyrir. Og margur yngri
maður mundi kinoka sjer að leggja
út í annað eins. I>að sem lianu hef-
ur í huga að gera er að gefa út i 9—
11 bindum sögu Canadaríkis frá
fyrstu landnámstíð, er einnig inni-
haldi nákvæma örnefna lýsing, staða
lýsing, ínanntal ín. fl. o. fl. Hvert
bindi verður um 1,000 bls., vel
bundið og prentað á ágætis pappír
og hverju bindi fylgir nákvæmlega
dreginn uppdráttur með litbreyt-
ingum, 37 puml. langur og 24.
puml. breiður.
Niðurröðun bókariunar verður
pessi: í fyrstu 7 bindunum verður
saga og staðalýsing hvers fylkis
útaf fyrir sig, og í hinu 8. verður
sameiginleg saga allra norðvestur-
hjeraðanna, sem einu nafni eru
nefnd JVorth TVest Territory. En
af pví fylkin Ontario og Quebec eru
svo mannmörg og svo sögurík, býst
útcefandinn eins vel við að 2 bindi,
1,000 bls. hvert, verði ekki um of
fyrir hvort peirra. í 9. eða 11.
bindinu veröur sainandregið sögu á-
grip Canadaríkis í heild sinni.
Það er hvortveggga að bókin
verður dýr, $75,00 öll bindin til
samans, ef maður skrifar sig fyrir
henni fyrir fram, annars dýrari, enda
verður margt í henni. Má t. <1.
geta pess að par verður söguleg
lýsing 3,000 bæja á allri stærð í
ríkinu, vegalengd frá einum til ann-
ars, íbúatal, trúflokkatal, kirkju- og
skólatal, verzlana- og verkstæðatal,
svo <>c livaða járnbrautir licili inn í
bæinn, hve mörg gufuskip, ef nokk-
ur, ganga pangað o. s. frv. Annars
fæst keypt eitt og eitt bindi og
kostapau[>á: Ontario sagan $12,50,
Quebee sagan $12,50, Nýja Skot-
lands sagan $11,50, Nýju Brúnsvík-
ur sagan 11,50, Manitoba, British
Columbia, Prince Edwards-eyju og
Norðvesturhjeraða sagan á $9,50
hver um sig. Hverju bindi fylgir
uppdráttur, eins og áður er um get-
ið, yfir pað fylki er sagan ávísar.
Hið 9. eða 11. bindið, hiu samein-
aða saga, með öllum uppdráttunum
kostar pá $20,00.
Að fá pessabók samda og búna
undir prentun segir hra. Lovell að
kosti ekki minna en $200,000, enda
kveðst hann ekki geta lagt út í
svona mikilfenglegt verk fyrri en á-
skriptir eru fengnar fyrir bókinni,
svo neinur $150,000. Um síðastl.
mánaðamót hafði hann verið búinn
að fá í loforðum um $30,000.
I>að gefur líka að skilja að
kostuaðurinn iiiuni verða mikill
[>egar pess er gætt að alls verða 11(5
ritarar fengnir til að safna skýrslum,
nöfnum, og til að draga svo allt
saman í sögulega heild. Verður
skipting ritaranna pannig: Yfir-
ritstjórn hafa á hendi 10 menn, er
sitja í Montreal og yfirfara alla
sögukafla er inn korna. U»n Ont-
ariofylkið verða sendir 16 ritarar,
um Quebec 16, og 12 um hvert,
Nýja Skotland og N. B., 1 1 um
lnert pessara: Man., B. C. og
Norðvesturhjeruðin og 8 um Prinee
Eilward-eyju. Kessir menn eiga
svo að fara um liverja eina byggð í
fylkjunum ogsafna mannfjölda, ör-
nefnum gömluin og nýjum og sjer-
staklega að tilgreina hin fyrstu
nöfriin, ef breytt hefur verið uin
nafn. Þeir verða og að gefa gieini-
leg nöfn fyrstu landnema og segja
hvaða mánaðardag og hvaða ár peir
fyrst komu pangað, svo og að tína
saman allar mögulegar munnmæla-
sögur snertandi byggðina eða fyrstu
landnema og að tilgreina öll smá-
atvik, sem kunna að hafa sögulega
pýðinou, pó [>au í sjálfu sjer sýnist
líti lsvirði.
I>að er óparft, enda ill miigu-
legt, að telja meira upp pví til
sönnunar, að bókin verði vel úr
garði gerð. Að bókin sje nauðsyn-
leg segir sig sjálft ]>egar pess er
gætt að pað er ekki til verulega
góð saga af Canada frá fyrsjtu tíð,
nema samaudregin pólitisk saga.
En saga liinna sjerstöku hjeraða og
fyrstu landnámsinanna er hvergi til
o<r nema <ren<rið verði að I>ví bráð-
Ö O ö I
lega að safna í hana hverfur hún al-
gerlega í hafi gleymskunnar. í veg
fyrir pað ætlar nú hra. Lovell að
koma, ef almenningur vill styðja
hann, sem vonandi er. Honúm er
líka manna bezt treystandi til ]>ess.
Ilann hefur búið í Montreal síðaii
1820 að liann kom út kangað frá
Evrópu, og um 50 ár eða meira
hefur liann árlega gefið út fræði-
bækur, landafræðisbækur o. pv. 1.,
sem almennt eru brúkaðar á öllum
skólum, og pykja yfir höfuð betri
en aðrar landafræðisbækur, sem
gefnar hafa verið út í Canada. Og
petta síðasta stórvirki, sem hann
liefur tekist í fang að vinna, ætlast
hann til að verði sitt umeistara-
stykki”, að pessi bók hans: Lovells
Gazetteer and JListory of the Do-
tninion of Canada verði minningsr-
merki hans, reist af honum sjálfum,
sjer til lieiðurs en almenningi til
gagns.
En, sem sagt, hann sjer ekki
fært að leggja út í petta mikilfeng-
lega verk fyrri en hann hefur fengið
í áskriptum $150,000. Undireins
og pessi loforðaupphæð er fengin,
byrjar hann á verkinu og að 2 áruin
frá peim degi ætlast hann til að
bókin verði kornin út. Áskriptar-
gjaldið, ef öll bindin eru tekin,
borgast pannig: Um leið og afhent
eru fyrstu 4 bindin $30, um leið og
hin seinni 5 eða 7 bindin $45.—Peir,
sem vilja fá nákvæinari upplýsingar
bókina áhrærandi skrifi útgefendan-
um: John Lovell, Publisher,
Montreul, Canada’.
* *
í Sambandi við petta má geta
pess að herra Lovell hefur ny'lega
gefið út ágætann uppdrátt með lit-
breytinguin yfir Canada rílci í heild
sinni, sem sýnishorn af peim upp-
dráttum yfir hvert fylki, sem fylgja
eiga bókim.i. Hann er jafnstór
peim uppdráttum, sem sje: 24.
puml. breiður og 37 puml. langur,
og kostar, með Ijereptsbaki og í
hálf-umgerð, tilbúinnTil að hengja
á vegg, $3,50.
JÓNS ÓLAFSSONAR MÁLIÐ.
Það er sannarlega sorglega lilægi-
legt að lesa úrskurði dómstólanna á ís-
landi í máli Gröndals gegn hra. Jóni
Olafssyni. Allt pað er dómstólaruir
fundu sekta vert í svari hra. Jóns Ólafs-
sonar, var að liann kallaði rit Gröndals
i úðrit.
V'jer erum dómstóiunum sannarlega
samdóma í því, iv5 uiiíKrit” er ekki liið
rjetta nafn yfir verk Gröndals. Það er
ailt <>f afilaust orö, og vjer finnum til
þess, að oss þrj'tur þar orð í voru ís-
lenzka máli, orð sem er iieitt eins og
eldslogi, en sem er eins iiræðilegt <>„
höggormsauga. En úr þessum r andræð-
um vonum vjer að hinir heiðvirðu mái-
fræðingar heima á Fróni bœti áður cn
Gröndal og rit. hans er fallíf í lirönn horf-
innar tíðar.
Það lítur út eins og dómstólarnii;
liafi verið í vandræíum livernig þeir
gætu sektatS mannvininn og föðurlands-
lietjuna hra. Jón Ólafssou. Persónuleg
ineiðyrði um Gröndal liggur þeim ljett
á hjarta, en það virðist að þeir lmfi feng-
ið einhverskonar yfirnáttúrlega opinber-
un því viðvíkjandi, að Gröndal væri
skör lægra en svo, eða þá ofliátt upp haf-
inn, að nokkurt meiðyrði á voru máli
gæti náð til hans, svo orðið n'tðrit vifr
það einasta, er þeir gátu liallað sínuni
þrei’ttu höfðum að; þeir felldu dóminu
sjer og föðurlandiinu tii ógleymanlegs
heiðurs!
. Það lítur út fyrir að ytirvöldin á ís-
landi (eða hvað maður á að kalla þessa
rjettlætís útbj'tendur), taki sjer snið eptir
Kússnm þegar vjer eða vinir vorir heima
eiga ltlut að máli; ef það kostar kr. 20
at? kallarit Gröndals níðrit eða ósannindi,
hvað inikið ætli þeir vildu borga manni
fyrir að segja ritið satt og samið sam-
kvieint þeim sannleikskröfUm, er maður
skuldar manui, þar sem sannleiki og sið-
ferðis-spursmál er nokkurs metiti?!
Vjer liirðum ekki aö ortilengja þetta
að sinui, því vinur vor lira. Jón Ólafs-
son hefur s\nt <>g sannað að liann ann
sannleilcanum og maunlegu jafnrjetti.
Svo liafa <>g blöð vor i þessu landi bar-
izt fyrir rjetti vorum, enda virðist það,
þegar á ailt er litið, iítið gera oss, hvatSa
dómur er kveðinn upp yfir oss, af þeim
manni, sem fram dregur líf sitt á liinni
kostaijettu brjóstamjólk landssjóðsins.
Minneofa 11. desember 1888.
fí. .!. Ltalmann.