Heimskringla - 10.01.1889, Síða 2

„ HeifflsirinEla,”
Ax
Icelandic Newspaper.
Pciílished
eveiy 'l íiursday, by
The Heimskkikot.a Pkintino Co.
AT
85 Lombard 8t......VVin ni peg, Man.
Subscription (postage prepaid)
One year......................f2,00
6 months...................... 1,25
3 months...................... 15
Payable in advance.
Sample copies mailed pkhe to any
address, on appiication.
Kemur dt (að forfallalausu) á hverj-
um fimmtudegi.
Skrifstofa og prentsmiöja:
35 Lombard St.........Winnipeg, Man.
Blaðit! kostar : einn árgangur f 2,00;
hálfur árgangur $1.25; og um 3 mánutii
’Tö’ccnts. Borgist fyrirfram.
L')islýsingar um verð á auglýsingum
í „Heimskringlu” fá menn á skrifstofu
blaðsins, en luín er opin á hverjum virk
um degi frá kl. 9 f. in. til hádegis og frá
kl. 1,30 til (i e. m.
Ltan á öll brjef til blaðsins skyldi
skrifa: Tht: Heimnkringla Trintuig Co.,
35 Lontbard Street, Winnvpeg, Man
Utan á hrjef til blaðsins máog
skrifa ! ntað strætisins:
P. O. l!o\ »05.
Fjrir eínn einasta DOLLAR
jrota /'tt i.ipeiulur ^Heimskringlu”
lijer í landi fengið aukaárgang af
blaðinu til að senda vinutn og ætt-
ingjum á íslandi. Vjer senduin
blaðið til íslands sjálfir fyrir þetta
verð, og setjum pá skilmála einung-
is, að árgangurinn sje ad fu/lu horg
afiur ft/rirfrmrt.
Uetta biðjum vjer vora lieiðr-
uðu viðskiptamenn að takatil greina
Vjer höfum fengið [>ann fjölda af
spurningum um petta íirj’-msum átt
um, að oss vinnst ekki timi til að
svara hverjum einum prívatlega.
Fyrir 4 KROHUR
geta og allir, sem búsettir eru á ís-
tandi, fengið blaðið lieiin til sín frá
upphafi pessa árgangs, tfn nofrkurn
Mukakontnaðar.
Með pví að kaupa uHeims-
kringlu” tryggja peir sjer grehti-
legri og tfreiðanlegri fregnir af
löndum sínum hjer í landi og af pví
sem gerist í pessu landi yfir höfuð,
iieldur en peir fá í nokkru öðru
frjettablaði. Og um verðið, ei.nar
4 krtinur, dregur ósköp fáa.
Kaupið pví uHeimskring!u”,
hið trjcttafroðanta og orðjfenta blað,
sem út kemur á íslenzkri tungu.
Sendið fáeiriar línur á póstspjaldi
beint á sknfstofu vora, og pjer fáið
blaðið með næsta pósti. Utauáskrjft
in er ekki vönd, að eins pessi:
//cirnx/riitgfa,
Wiuuipeg, Mau.
(’anutfa.
UANDNÁMSSAGA ÍSLENI)-
INGA í VKSTURHETMI.
Uin pað, að sú saga væri nauð-
synleg, og að tími væri tilkominn að
hugsa uin pað málefui, gátum vjer
stuttlega í 7>2. nr. 2. 'árg. uHkr.”
í 2. dlk. í pessubl. kemur fram sams
konar skoðun á pessu máli t frjetta-
brjefi frá Minnesota-nýlendu íslend
inga. I>ar hefur rekið svo langt að
á petta inál liefur verið vikið á op-
inbenim fundi. Það sýnir ljóslega,
að petta er áríðandi mál, að pað er
nauðsynlegt að pví verði gefinn
gaumur fiið fyrsta. Það er líka ef-
laust að fyrr eða síðar verður pað
almennt áhugamál, en hvenær, pað
er eptir að vita. Að pað komist
sem fyrst í pað horf er óskandi.
I>að er máske ekki að búast við
framkvæmdum t pessu máli eins og
nú stendur, par sem pjóðflokkurinn
í verslegum efnum er eins og höf-
uðlaus lier. ()g pað er naumast að
vænta ejitir svo miklum kjarki hjá
einstaklingnum, að hann einn takist
svo mikið verk í fang.
I>að er eimnitt fyrir fjelag að
vinna annaö eins verk og petta. En
pegar litið er á fjelagsskap vorn
hjer í Winnipeg, pá er Jiað strax
augljóst, að pað er allt of mikið að
ætlast til svo mikiHa framkvæmda
af hálfu peirra fjelaga sem til eru.
uíslendingafjelagið í Manitoba”
virðist vera hætt að vera til nema
að nafninu einu. Hin löglega til-
vera, er pað fjekk fyrir I.( ári síð-
an, virðist hafa verið pyngri byrði
en svo, að pað gæti risið undir
henni, pví frá peim degi hefur pað
veríð visin 02 ávaxtarlaus urein á
vorum vaxandi pjóðlíkama. Enda
pó pað hefði verið starfandi, pá
er nú verkahringur pess orðinn sá,
að pað er ekki að ætlast til að pað
færi að safna sögu landnema og gefa
út bækur. Það getur ekki sam-
rýmst vel við innflutningsmálabrall,
fjársöfnum til styrktar purfamönn-
um o. s. frv., sem nú er orðin aðal
stefna pess fjelags. I>að er óefað
heppilegast, ef nokkuð á að ganga,
að hvert eitt fjelag út af fyrir sig
hafa einhverja fastákveðna stefnu,
en káki ekki við allt í einu. Stefna
uíslendingafjelagsins í Manitoba”
er pví gegnstríðandi pví, að pað
takist petta verk á hendur, svo pað
er ekki um pað að tala.
uÞjóðmenningarfjelagið” er i
líkum kring’uinstæðuin og íslend-
ingafjelagið. l>að barðist heilmikið
um á sínum fyrstu tilverustundum.
En á pví hefur pað líklega oftekið
sig, svo að afleiðingarnar urðu pær,
að srná dró af pví, pangað til pað
öldungis eins og uíslendingafjelag-
ið í Manitoba” hallaði höfðinu á að-
gerðaleysis-koddann og fjell í svefn.
Og pað sefur enn svo sætt og svo
rótt, að pað sýnist illmanniegt, ef
farið væri aðvekja pað, sjerstaklega
á meðan pað hefur ekki fengið að
sofa líkt pví eins lengi og íslend-
ingafjelagið. Ef pað hefði verið
starfamli, pá var pað pó nær stefnu
pess að safna sögunni og gefa út,
pó pað alls ekki sje í pess ákveðna
verkahring. En pað sem sagt
er ekki um pað að tala fremur en
íslendingafjelagið, af peirri ástæðu
að pað sefur svo vært, ef til vill,
svefninum langa. Það einnig er
pví löglega forfallað.
uMenningarfjelagið” í Dakota
er líklega til. Þó fara ekki miklar
sögur af pví á seinni tíð, og er pví
ekki ólíklegt að pað einnig, aðdæmi
fjelagauna í Winnipeg, hafi hallað
sjer á eyrað um stund. Stefna pess
eins og oss hefur verið sagt frá
hetini, og sem er nokkuð á aniian
hátt en frá var sagt í uSameining-
uiini” síðastl. vor, hefði leyft pví að
takazt petta verk í fang, jafnvel pó
pað eiigan vegin sje í pess ákveðna
verkahring. Hinsvegar er ekki að
búast við að fjelag, samanstandandi
af mönnum búandi á víð og dreif
út urn nýlendurnar, geti staðið fyrir
öðru eins verki og petta er. Fje-
lag, sem Jiað hefur á hendi, j>arf að
hafa aðalstöðsína í bæ, Jiarsem með
limir J>ess geta sjer að meirilitlu
komið saman á hvaða tíma dags sem
er. í pessu tilliti er pví ekki um
uMenningarfjelagið” að tala, fremur
en [>au í Winnipeg. Og hið sama
mun óhætt að segja um öll önnur
fjelög íslendinga í nýlendunum, í
hverri peirra sem er. Þeim mun
öllum einhverra hluta vegna vera
ofvaxið að takast annað eins verk
og petta í fang.
En hvað er [>á til ráða? l>að
sýnist að um tvo kosti sje enn að
velja, að minnsta kosti eru [>eir
reynandi.
Hinn fyrri er, að vita hvort
ekki væri fáanlegt að stofnuð yrði
lijer í landi sjerstök og að nokkru
leyti sjálfráð deild af Uhinu íslenzka
bókmenntafjelagi”. Vjer erum lög
um pess ókunnugir, en sýnist ekki
óhugsandi að deild af pví gæti kom
ist upp og prifizt hjer vestra. Eins
og kunnugt er hefur pað fjelag ver
ið og er enn í 2 deilduin, önnur í
Iíeykjavík, en hin í Kaupmanna-
höfn. Ef nú deild af pvl getur ver-
ið í Danmörku, pví pá ekki í hvaða
helzt öðru landi sem vill, pó sú
deild stæði ekki undir verndarvæng
danskra laga. K'jer getum ekki
sjeð neitt pví til fyrirstöðu. Ef
einhver greiti í grundvallarlögum
pess fyrirbyggði [>að, pá er æfin-
lega hægt að breyta lienni, ef tæki-
færi gefzt að útvíkka verksvið fje-
lagsins. Og ef nauðsynlegt pætti
að fá liina amerikönsku deild pess
lögbundna, pá er [>að æfinlega liægt
á sambandspingi Canada og á pjóð-
pingi Bandáríkja. Stofnun deildar-
innar hefði vitaskuld töluverðan
kostnað í för með sjer, ef hún peg-
ar í byrjun yrði lögbundin. Prívat
frumvörp komast naumast í gegn á
sambandspingi fyrir minna, að öllu
samlögðu, en $300, og pað mun ó-
hætt að segja kostnaðinn jafnmikinn
á pjóðpingi Bandaríkja. En pað
er encrinn efi á, að með tímanum
yrði pað bæði arðsamt og gagnlegt
fyrir fjelagið að eiga deild hjer í
landi. Og [>að yrði sjálfsagt gagn-
legt, ef ekki fjármunalegur ávinn-
ingur fyrir menn hjer að eiga upp
komna deild í jafn stóru og sterku
og nytsömu fjelagi og er uhið ís-
lenzka bókmenntafjelag”.
En sleppi menn nú pessari
hugsun frá sjer, eða ef fjelagið ein-
hverrahluta vegna vill ekki eða get
ur ekki átt við að stofna deild hjer
í landi, pá má enn gera sjer veg,
er fyrr eða síðar leiðir að sama tak-
tnarki.
l>jið má mynda eitt f jelagið enn :
hið restrwna nugufjefag fxtend-
inga.
Það fjelag pyrfti að samanstanda
af deildum í hinurn ýmsu íslenzku
nýlendum. A pann hátt gætu bú-
endur í nýlendunum orðið fjelaginu
jafn-gagnlegir og peir, sem í bæj-
urn búa. Aðal-stöð fjelagsins yrði
pá í Winnipeg, og par yrði fram-
kvænidarstjórn pess, 1 einu orði,
verkið yrði unnið par, en ályktanir
allar kæmu frá deildunum, og störf
pess á ári hverju yrðu einnig tak-
mörkuð af peiin, eða rjettara sagt,
af fulltrúum deildanna, samankomn-
uin á ársfundi.
Fyrirkomulag ]>ess yrði vitan-
lega eins og hvers annars samein-
aðs fjelags, er í mörgum deildum
vinnur að einu og sama verki. Og
peir, sem kunna að vera ókunnugir
peim fjelagsskap, geta af kirkjufje-
laoi voru fengið ljósa hugmynd um
hvernig pað fyrírkomulag er. Stefna
pess yrði eða ætti að vera hjer um
bil hin sama og stefna íslenzka bók
menntafjelagsins. Hún yrði fyrst
og fremst að safna og varðveita
sögu pjóðflokks vors í pessu landi,
oa sögu hinnar íslenzku pjóðar í
heild sinni frá upphafi. í öðru lagi,
að gefa út allskonar fræðandi og vís
indaleg rit. Að öðru en pessu ætti
f jelagið ekki að vinna. Reynslau
er búin að sýna, að ef fjelag er að
káka við alla upphugsanlega hluti í
senn, verður pað óbeinlínis stefnu-
laust otr aðgerðalítið, ef ekki að-
gerðalaust, vegna máttprota, sem
og er eðlileg afleiðing af að steypa
sainan peiin málefnum og verkefn-
um, sem ómögulega eiga saman.
Það ætti ekki að vera óvinnandi
verk að koma upp slíku fjelagi, ef
menn einungis vildu. I>að er parf-
laust að berja pví við, að fjelögin
sjeu orðin svo mörg að ekki sje á-
bætandi. l>au eru vitanlega nokk-
uð mörg að tölunni til, en áhrif
peirra flestra eru sáralítil. Það er
óparft að óttast pau, enda yrði
stefna pessa f jelags svo ólík stefnu
hinna, að pað pyrfti ekkert að draga
frá peim, nje heldur pau frá pvl.
Það gæti hvert um sig setið að sínu
og unnið sitt ákvarðaða verk, án
pess nokkurn tíma í Dokkru efni að
verða prepskjöldur á vegi liins.
Ivirkjufjelagið er hinn ljósasti
vottur pess, að sameinað fjelag get-
ur prifizt lijer hjá oss, og ekki ein-
ungis prifist, heldur [>rifist langtum
betur en hin fjelögin, sem full af
úlfúðog andvíg hvert öðru, eru—
pá sjaldan pau rumskast svo að pau
viti nokkuð í pennan heim, allt af
að nudda og nöldra, hvert í sínu
litla hreiðri.
Sögufjelagið er að sinu leyti
imgu síður nytsamlegt en kirkju-
fjelagið. Vjer efumst heldur ekki
um, að ef menn gerðu rögg á sig
og stofnuðu [>aö, kæini fram svo al
mennur áliugi fyrir málefninu, að
fullvissa fengist pegar í byrjun fvr-
ir viðgangi pess, og að pað á stutt-
um tíma yrði eitis afimikið og ein-
huga og kirkjufjelagið er.
---------1 ^ >--------
ÓSANNAR FREGNIR
FRÁ AMERÍKU.
Það er undraverð græðgi í
uIsafold” í allar pær fregnir úr
pessu landi, sem á einn eða annan
hátt sýna liina dimmu hliðina á
mannlífinu. Um aðrar fregnir kær
ir liún sig ekki að jafnaði. Hvar
í útlendum blöðuin sem hún nær i
illar fregnir hjeðan tekur hún [>ær
óðar upj>, og ef nokkuð, munu
pær heldur færðar í stílinn, pó pess
gerist ekki pörf. Þesskonar fregnir
eru vanalega orðnar nokkuð marg-
faldaðar að vexti og innilialdi, peg-
ar pær eru komnar í Evrópu blöðin
jafnvel pau á Englandi.
Eina pvílíka grein flytur hún
lesendunum í 55. nr. XV. árgangi.
Þessi grein á að vera tekin eptir
blaðinu uLtverpool Echo”, og má
vel vera að svo sje, en pað er Ije-
legsönnun fyrir að fregnin sje að
öllu leyti sönn. Eptir pessari grein
mættu lesendurnir ætla að hallæri
sje um pvert og endilangt Dakota
Territory, hvað pá í Norðvestur—
landinu Canada megin við landa-
mærin, sem uísafold” virðist hafa
lagt sjerstakan fjandskap á.
Vjer könnumst vel við pessa
sögu, [>ó hún sje lítt pekkjanleg í
peim búningi sem nú er á lienni.
Það var getið um hana í 43. nr. 2.
ársr. , Hkr.”. Ocr sannleikurinu liana
áhrærandi er pessi:
Fyrir rúmu ári síðan (sumarið
1887) fluttii nokkrar fjölskyldur
(140 manns) allslausra Gyðinga frá
Pennsylvania til Ramsey Counties í
Dakota og tóku sjer bólfestu í ó-
byggðum hluta countiisinti með
peim ásetningi, að stofna par sjer-
staka nýlendu. Fjelagið, sein sendi
Gyðinga pessa pangað, sá peim
að nokkru leyti fyrir farareyri,
útvegaði peiin fáeina nautgripi,
allra einföldustu akuryrkjutól og
matvæli til að lifa á fyrsta veturinn
og fraineptir sumrinu 1888. T vor
er lejð sáðu peir bæði kartöflum',
hveiti o. s. frv. í pá bletti, er pe'ir
höfðu getað plægt haustið næsta á
undan. Eins og öllum, sem nokk-
uð pekkja til akuryrkju, er kunn-
ugt, er korntegundum, sem sáð hef
ur verið í nýplægða jörð, mesta
hætta búin, ef næturfrost kemur. ()g
í sumar er leið kom næturfrost ýal-
veg fyrirvaralaust”(!) eins og uísa-
fold” segir, og sem ekki hefur verið
reynt að draga neinar dulur á í
hjerlendum blöðuin. í pessu frosti
skemmilist hveiti meira og minna í
stórskellum á meginhluta sljett-
lendisins allt suður að lvansas—en
minna í Manitoba <>g Norðvestur-
landinu, heldur en í Dakota og
Minnetota, pó ulsafold” máske pyki
[>að ekki trúleg saga. Hjá sutnuin
pó tiltölulega fáuni, ónýttist hveit-
ið alveg sem verzlunarvara, en á
meðal [>eirra fáu voru pessir vesal-
ings Gyðingar.
Sögnin am sljettueldinn mun
að öllu leyti ósönn. Það hafa opt
verið mikið meiri lirögð að sljettu-
eldum í Dakota heldur en á slðastl.
hausti, og um skaða af peim i Ram-
sey County var aldrei getið í blöð-
unurn. En [>ar sem svo mikið hef—
ur verið talað um pað County í
flestum ef ekki öllum hjerlendum
blöðum vegna hins bága ástands í
Gyðinga-nýlendunni, pá er engin á-
stæða til að ætla, að yfir pví liefði
verið pagað, ef mikil brögð hefðu
verið að eldinum.
Þetta er nú sannleikurinn i
pessari stóru Uhallærissögu úr Ame-
ríku”. Ef pessir fáu fátæku nýbyggj-
ar hefðu verið búnir að búa parna
einungis einu ári lengur hefðu peir
að öllu sjálfráðu staðið jafnrjettir,
eins og flestir aðrir, pó peir [>annig
misstu eins sumars afrakstur af
landinu, og hefðu par af leiðandi
litla eða enga verzlunarvöru að
bjóða. En af pví peir voru alveg
nýkomnir og áttu ekkert, pá poldu
peir ekki [>etta tjón og urðu svo
upp á hjálp annarakomnir í annað
skipti, og pá lijálp liafa [>eir líka
fengið fyrir löngu síðan.
Með pessari viðteknu stefnu
sinni í frjetta flutningi frá Yestur-
heimi gerir uísafold” ekkert gagn.
Húnhindrar ekki einn einasta mann
frá útflutningi, pó hún flytji pvílík-
ar fregnir hjeðan. Ef hún gæti á-
unnið pað, væri henni vorkunn,
jafnvel pó aðferðin eigi að síður
væri nokkuð annað en drengi-
leg. Það sem hún \innur ineð pess
um einstrengingsskap er, að hún
missir pað góða almennings álit að
ineira eða minna leyti, sein hún að
rjettu var búin að ávinna sjer sem
frjettablað hvervetna meðal íslend-
inga.
N jer láurn henni ekki, pó hún
vilji gjarnan takmarka útflutnings-
strauminn af íslandi. Það er skylda
hennar að gera pað, svo framarlega
sem sýnt verður að fólkinu geti liðið
eins vel á íslandi, eins og peiin ís-
lendingum að jafnaði líður, sem
komnir eru til pessa lands. En hún
á að brúka til pess einhver heiðar-
legri meðul en pau, að kappkosta
að níða pað land, sem eniran veg-
inn á [>að skilið. Hún ætti heldur
að leggja sig fram til að fá pær
umbætur gerðar á íslandi, setn
pjóðin krefzt, hvort heldur pær eru
í tilliti til stjórnarfyrirkomulags,
verzlunar, atvinnu eða landbúnaðar.
Það er líka mannlegra, heldur en
að sóa æfinni til að smákrukka í pað
land, sem pjóðin öll rennir vonar
augum til, pegar heilir hó[>ar henn-
ar flýja af landi burt sökum óáranar
og óstjórnar. Með pví alvarlega að
reyna að útvega pjóðinni pessar
ýmsu nauðsynlegu umbætur, með
pví að stuðla til pess að afnumin
verði ópörf embætti-—og pau eru
ákaflega mörg ópörf á íslandi—svo
að nokkru til muna af landsjóði
yrði á ári liverju varið til annars
parfara en að ala fáeina embættia-
menn í Reykjavík, gerði uísafold”
líka mikið meira til að takmarka
útflutninginn, hefflur en með öllum
upphugsanlegum óhróðurs sögum
um Ameríku. Til Jresn mundu og
flestir íslendingar, sem liingað til
lands eru komnir, fúsir að ljá fylgi
sit>. Þeir mundu ótrauðir leggja
hönd á plóginn, ef peir sæu almenna
og verulega tilraun gerða til að
bæta ástand lands og pjóðar.
F i* o g n i i’
Úr liinum Islenzku nýlendum.
ÞINGYALLA-NÝ LKNDA, N. W.T.,
29. des. i 888.
Ur pessu byggðarlagt eru eng-
in stórtíðindi að frjetta, en allt fer
heldur bærilega fram. Síðastliðið
sumar varð mönnum yfir höfuð hapjia
sælt. Ileyskapur varð fremur góð-
ur og eru pví heybyrgðir nokkrar
hjá allflesturn. Hveiti og allur garð-
ávöxtur spratt sæmilega vel. Frost
gerði dálítið vart við sig, en ekki
svo að paðeyðilegði algerlega fyrir
neinum. Yinna við M. & N. W.—
járnbrautina var talsverð, $1,75 á
dag, 0g $2 við að leggja járnin á
pann partinn sem byggður var að
nýju. Það urðu pví talsverðir pen-
ingar, er menn í [>essu byggðarlagi
innunnu sjer við braut pessa.
Innflutningur var hjer talsverð
ur, bæði af fólki, er kom beina
leið frá íslandi, og svo af nokkrum
er fluttu frá Winnipeg eptir lengri
eða skemmri bústað par. Alls haía
flutt inn frá pví í júlí og til pessa
tíma 88 ungir og gamlir. Þar af
má reikna til að verfti hjer um bil
20 sem taka land og margir peirra
pegar búnir að pví, svo á næst—
komandi vori mun láta nærri að
verði um 70 landtakendur. Nokkrir
af peim er síðastl. sumar fluttu
hingað, eru nú pegar farnir að efna
til liúsa sinna, og er líklegt að
fjöldinn af peim verði búin að koma
sjer upp húsum á næstkomandi
vori.