Heimskringla - 07.03.1889, Side 2

►
„Heinistriiila,”
An
Icelandic Newspaper.
T'nHLtSHED
eveiy 'liiursday, by
The Heimskhingla Printing Co.
AT
35 Lombard St.......Winnipeg, Man.
Subscription (postage prepaid)
One year.........................$2,00
6 months......................... 1,25
3 months........................... 75
Payable in advance.
Sample copies mailed fiiee to any
address, on'application.
Kemur út (aS forfallalausu) á hverj-
um flmmtudegi.
Skrifstofa og prentsmiðja:
35 Lombard St.....Winnipeg, Man.
Blaðið kostar : einn árgangur $2,00;
hálfur árgangur $1.25 ; og um 3 mánuði
75 cents. Borgist fyrirfram.
Upplýsingar um verð á auglýsingum
í „HeimskrÍQglu” fá menn á skrifstofu
blaðsins, en hún er opin á hverjum virk
um degi frá kl. 9 f. m. til hádegis og frá
kl. 1,30 til 6 e. m.
ISF'Undireins og einhverkaupandi blaðs-
ins skiptir um bústað er hann beðinn að
senda hina breyttu utanáskript á skrif-
stofu blaðsins og tilgreina um leið fyrr-
terandi utanáskript.
Utan á öli brjef til blaðsins skyldi
skrifa: The Ileimnkringla Printing Co.,
35 Lombard Street, Winnipeg, Man
Utan á brjef til blaðsins má og
skrifa I. stað strætisins:
®“P. O. Box 305.
.7.5
Kaupendur blaðsins geri svo vel að at
huga, að peir sem borga 3. árgang blaðs-
ins að fullu tyrir31. marz nmtk., fá ár-
ganginn fyrir $1,75.
uLögberg” hefur í síðustu 2
blöðum flutt ritgerð, sem á að
heita svar gegn þeim greinum, sem
birtust í uHkr.” fyrir skömmu, um
útflutning af íslandi og um bænar-
skrána, sem nýlega var send til
Ottavva.
t>að Jvykir máske farið ajitan
að siðunum, að svara fyrr seinni lið
{jessar uLögb.”-greinar, en af J>ví
fyrri liður hennar er meira blandað-
ur persónulegum illyrðum, sem ekki
koma málefninu beinlínis við, J>á
ætlum vjer að sleppa honum frain
hjá fyrst. í síðari parti greinarinn-
ar eru líka nokkrar spurningar lagð
ar fyrir uHkr.” og peiin vildum
vjer svara undandráttarlaust. En
spurningaruar eru Jressar:
„Hvaða fjelag lijer á meðal vor þykir
henni betnr fallið til að gangast f}'rir
öðrn eins máli og pes.su ? Safnaðarfjelag-
ið? Kvennfjelðgin? Bindindisfjelögin?
Eða er pað ef til vill „Þjóðmenningar-
fjelagið”, sem pað blað hefur mest gum-
að af”.
Hjer er skjótt til svars. Öll
hin upptöldu fjelög, eða livert ann-
að fjelag sein ritst. uLögb.” kynni
að tilnefna, eru betur til fallin pessa
heldur en uIslendingafjelagið”, eins
og pað er nú, fyrir pá gildu og
góðu ástæðu, að öll hin eru að ein-
hverju leyti starfandi tilverur, eru
öll einhverja ögn meira en lögbund-
ið nafn.
Skömmu á eptir ofangreindum
spurniiiguin stendur petta í uLög-
bergs”-greininni: uHver kom pessu
hallærismáli íslands fyrst inn í Ls-
lendingafjelagið?” Pað var Eggert
Jóhannsson”. Og af pví liiaðið gat
fengið allan peiinan sannleika úr
t Hkr.”, [>á færir pað greinileg rök
að pví, að [>að segi petta satt. Uað
kemur sjálfsagt heldur engum í hug
að bera á móti pví, að E. J. hafi
fengið íslendingafjelaginu petta mál
til uieðferðar. En [>ví gerði hann
J>að, iiiiiii spurt, [>ar sem uHkr.”
hefur nú svo litla trú á fjelaginu.
Astæðurnar eru [>essar:
t íslendingaf jelagið” var uin
Jiessar u.uudir nýlega orðið lögbund
ið fjelag, og pó, upp til pess tíina,
að ekki hefði borið mikið á pví, pá
vonuðust allir eptir iniklu af pess
hálfu. t>ví hafði ekki gefi/t neitt
verkefni frá pví pað fjekk sína lög-
bundnu tilveru, og pví ekki við nein
um stórvirkjum að búast. Darna
var verkefni fyrir pað, svo gott verk
efni, sem nokkurt nýniyndað fje-
lag gat æskt eptir, til pess að láta
til til síu taka, til pess að láta uafns ^
sins getið i sögunni, og í peim til-
gangi óbeinlínis að greiða götu fje
lagsins epti^ljet E. J. pví petta mál
til meðferðar. E. J. var líkaspurð-
ur að—og heimtað beint svar upp á
—hvert fyrir fólkinu á íslandi Irngi
hungurdauöi þá á komanda, vctri
(á vetrinum 1887-8). Slíkri spurn-
ingu var greinilega rjettara að al-
menningur svaraði, heldur en einn
maður, og pá lá næst að gera ann-
að tveggja: afhenda inálið fjelagi
til forstöðu, eða almenningi sjálfum
og láta hann svo kjósa mann til að
standa fyrir pví. Og eptir pví er
nú er fram komið hefði pað verið
rjettara, en sem sagt, E. J. hafði
þá trú á pví, að petta lögbundna
fjelag mundi láta til sín taka, og 4-
myndaði sjer á hinn bóginn, að pað
mundi hafa gagn af pví.
Fjelagið gleypti líka við pessu
tækifæri, kallaði saman fund og
ljet kjósa 8 manna nefnd, til að
starfa að pessu nýfengna máli. Á
pessum fundi ljetu allflestir í ljósi,
að pörf mundi á hjálp, og pað und-
ir eins. E>ó var afráðið að pessi
nefnd skyldi byrja með pví að leita
eptir sönnunum fyrir pví, að pörf
væri á fjársamskotum, og hún kunn
gerði líka einhvern veginn, að hún
hefði fengið pær sannanir, á fundi
14. nóv. 1887, en bað um frest til
að skýra málið betur, pangað til
viku síðar. Svo leið tíminn, og
nefndin ljet ekkert til sín heyra
framar. En stuttu eptir nýár kem-
ur uLögb.” út, og 2 af höfuðpaur-
unum í pví fjelagi voru í pessari
nefnd, svo nú var stæða til að ætla
að húu færi að gera eitthvað fyrir
alvöru. Það varð líka. Iíitst. pess
blaðs byrjar nærri strax að andæfa
innflutninguin hingað af íslandi, af
pví menn hjer sjeu pví ekki vaxnir í
efnalegu tilliti að hjálpa heilum
hópum fátæklinga, pegar Canada-
stjórn neiti að ljá nokkurn styrk.
En ekki einusinni minnist hún á
nefndina eða hennar verkefni.
Svona tóku peir menn i streng
inn, sem af alinenningi voru kjömir
til að standa fyrir pessu máli, og ein
mitt á pví tímabili, sein pað fólk á
norður- og norðvestur-íslandi, sem
pá um vorið hafði beðið svo mikið
tjón í skaðaveðrinu, sjerstaklega
parfnaðist hjálpar til pess að geta
rjett sig við aptur. Deir höfðu lát-
ið pað"uppskátt, að peir hefðu sann
anir fyrir pví, að margt af fólki í
ýmsum sveitum heima yrði pá um
veturinn upp á ai.nara hjálp komið,
en samt rita peir á inóti innflutn-
ingi, og minnast ekki einusinni á
pað mál, sem almenningur setti pá
til að vinna—fyrr en að ári liðnu !
Þá upji úr purru taka peir sig til
og stefna til fundar, til að ræða
um hallærið á íslandi! Og peir
hittu svo vel á, að pessi fundur var
haldinn, pegar liðnir voru rjett 805
dagar frá pví að hinn fyrsti (og eig-
inlega hinn eini) fundur var haldinn
til að ræða um [>etta mál.
í niillitlðinni var sæmilega gott
ár á íslandi, og pessum inönnuin
var alls ekki ókunnugt um að svo
var. E>ó vorið væri í sumum sýsl-
uin kalt, pá varð grasvöxturinn mik-
i 11 og nýting á heyjum yfir höfuð
að tala heldur góð en ill. Fiskafli
var yfir höfuð hreint ekki lítill, og
í sumum stöðum framúrskarandi
mikill. Bráða pörfin átti sjer ekki
lengur stað. Menn peir, er fyrir
fjártjóninu urðu, höfðu fengið lán
úr latidssjóði, og panriig í bráðina
j að nokkru Ieyti bætt sjer upp skað
ann. Vitandi allt petta, kalla peir
j samt saman fund til að fárast um
j hallærið og fá sampykktar ályktan-
j ir. A pessum fundi uiunu ekki
hafa mætt yfir 40 inanns, pó (tLög-
berg” láti pað á sjer skilja, að for-
stöðumennirnir vinni í nafni íslenzku
pjóðarinnar—svona stór er íslenzka
pjóðin í auguin uLögbergs”! Og
hvað sampykkir svo pessi fundur?
Það, að efnað sje til almemira sain-
skota handa nauðstöddu fólki heima
á íslandi, sein liggur svo pungt á
hjarta uLögbergs” ? Eða [>að, að
Canadastjórn sje beðin að hlaupa
nú undir bagga og rjetta purfa-
mönnuin heima hjálparhönd? Nei,
langt frá. Hann sampykkir að
biðja Canadastjóru um $5000 farar-
eyrir fyrir 2 inenn, til að ferðast um
Evrójiu. Þar eiga peir að stofna
fjelög og nefndir, og pau fjelög og
[>ær nefndir aptur eiga að vinna að
burtflutningi fólks af íslandi! Ef
pessir menn purftu heilt ár,
pað árið, sem menn lieima helzt
pörfnuðust hjálparinnar, til pess að
útbúa pessar ályktanir, hvað langan
tíina skyldu peir purfa til að koina
upp vinnandi fjelögum út um alla
Evrópu? Skyldu ekki fátækling-
arnir, sem nú eiga að líða neyð,
verða farnir að svengjast uin pað
að pessi fyrirhuguðu fjelög I Evr-
ópu eru búin að gróðursetja pá vest
ur í Ameríku?
Allt petta á að gerast undir
forgöngu uíslendingafjelagsins í
Manitoba”. Það á að kjósa sendi-
mennina og hafa alla frainmistöðu á
hendi. En pegar litið er til pess,
að allan pennan tíma—nærri tvö ár
—er pað í sömu sporum og pann
dag er pað fjekk sína löglegu til-
vera, hefur ekki haft svo inikið sem
einn fund, að undanteknum pessum
2-—3 hallærisfundum, og pegar litið
er til pess, hve röggsamlega pað
hefur unnið í pessu máli síðan pví
var afhent pað í sept.mán.byrjun
1887, pá er ofmikið að biðja menn
að trúa pví, að pað sje öllum öðr-
um fjelögum betur fallið til pessa
starfa. Það á pá tiltrú almennings
alveg ekki skilið.
Þá vill uLögb.” fá að vita, hvort
uHeimskringla” eigi völ á Eiríki
Magnússyni í Cambridge, til að
vinna petta verk. Þeirri sjiurnuigu
getum vjer svarað svo, að vjer eig-
um eins víst vÖl á honum eins og
pað á á hinum og pessum mönnuin
víðsvegar um Evrópu, til að ganga
í íslenzk útflutningafjelög. Og pó
að ritst. uLögb.”. augsýnilega beri
ekki mikla tiltrú til pess manns, pá
inegum vjer fullvissa hann um, að
enginn mundi fyrri til verða að út-
vega hjálp, ef hann sæi pess brýna
nauðsyn, heldur en Eiríkur Magnús
son. Og vjer ætlum einnig að standa
við pað, að herra E. M. sje öldung-
is eins vel kunnugur ástandinu á ís-
landi pann dag í dag, eins og ritst.
uLögb.” eða jafnvel uíslendingafjel-
agið í Manitoba” sjálft.
Þá áfellir uLögb.” uHkr.” fyrir
pað, að hún hafi pagað yfir pessu,
pangað til allt var um garð gengið,
pangað til 1 >úið v.tr að rita undir
bænarskránaog búið að senda(?) Iiana
af stað. Þar strandar ritst. uLög-
bergs” á pví sama óvizku-skeri og
hann hefur strandað á fyrr, pegar
hanu hefur átt orðastað viíS uHkr.”.
Hann kann ekki að gera greinar-
mun á nútíð og liðinni tíð. Það vita
sjálfsagt allir aðrir en hann svo mik-
ið um kringumstæðurnar, að núver-
ar.di ritst. uHkr.” kom ritstjórn
blaðsins ekki hið minnsta korn við
un pað leyti er pessi fundur var
haldinn á síðastl. hausti, og að hún
tók ekki við pví blaði fyrr en um
miðjan nóveinber, 2 mánuðum eptir
fuiidinn Á pessu tíinabili hafði
heldur aldrei verið minnst meira á
petta mál, og aldrei síðan opinber-
lega, fyrr en uHkr.” gerði pað.
Þegar lítið er á undanfarandi rögg-
semi tíslendingafjelagsins” í pessu
máli, pá verður ritst. uLögb.” að
forláta, [>ó bæði uIlkr.” og allir aðr
ir áliti pessar fundarsampykktir mein
ingarlaust orðaglainur, og að pær
pess vegna á skömmum tíma fjellu
inönnum úr minni.
Urn p'</ri/rs-inótbárurnar er pað
að segja, að pað var fullkomin á-
stæða til að kalla aðferðina*í pað.
uLögb.” minntist aldrei einu orði á,
að nú væri farið að senda út bænar-
skrána, pví síður að pað auglýsti,
hve mörg nöfn fengust á hana í ný-
lendunum, og ekki að að pað herti
á möiinum með að skrira nöfn sín á
hana. Og [>að var ekki fyrr en um
íniðjan janúar, að ullkr.” koinst að
pví, að hún væri á ferðinni uin
Winnipeg-bæ. Ekki varbún held-
ur færð okkur til undirskriftar. Vjer
iirðuni sjálfit- að fara af stað og
biðja mn leyfi til að lesa hana.
(Meira).
UM USKIPULAG WINNIPEG-
BÆJAR”.
er herra Páll Jónsson, í síðasta nr.
uHkr.”, óparllega harðorður. Það
er vitanleirt að mörcfu er ábótavant,
einkum að pví er heilbrygðisreglur
snertir. En bað eru ekki allar
tCi
sóttir guði að kenna”, nje heldur
er allur sóðaskajiurinn, sem hir.uin
heiðraða höfundi finnst svo inikið til
um, bæjarstjórninni að kenna, miklu
fremur einstaklingnum. Yfir liöfuð
er sóðaskapur hjer heldur ekki meiri
en almennt gerist í öðrum bæjum,
taki maður hvern sem vill til saman-
burðar, enda er pað sönnun fyrir,
að bærinn er ekki jafn ópverralegur
eins og sumir vilja mála hann, að
hjer hafa allt til pessa dáið færri
menn af hverju 1,000 á árshringn-
um, heldur en í flestum öðruin bæj-
um hjer í landinu. Það er full
sönnun fyrir pví, að bærinn er ekki
hættulegur til íbúðar.
En sem sagt pað er mörgu á-
bótavant í pvl efni, ekki lieldur við
öðru að búast. Það er ekkert rjett-
læti í pví, að taka til samanburðar
við pennan bæ, Norðurálfu bæi,
mörg hundruð ára gamla. Þar hafa
menn liaft heilan áratug til að vinna
pað, sem hjer parf að gerast á mán-
uði, ef bærinn ætti að standa jafn-
framarlega í öllu. En til pess út-
heimtast meiri peningar en mögu-
legt er að fá, enda ómögulegt að
vinna pað allt pó peningar væru til.
Lokræsi, vatnsveitingar o. pv. 1.
hlýtur að bíða pangað til petta og
liitt strætið er polanlega pjett skip-
að húsum á báðar síður. I hvorugu
pessu er Winnipeg eptirbátur ann-
ara bæja á sama reki, pó hvor-
tveggja sje mjög svo ófullkoinið f
samanburði við eldgamla stórbæi í
Evrópu; sama er um talnaröð húsa
við strætin og strætisnöfn. Hvern-
ig á hún að verða öðruvísi en röng,
að meira eða minna leyti, par sem
hús eru byggð á auðri lóð á hverju
ári, og sá sem byggir festir númer
á sitt hús af handa höfi. Talnaröð-
in og nöfn stræta fást ekki svo í
lagi sje fyrr en strætin eru orðin
Að svo mikið deyr af börnum
íslenzkra innflytjenda, og að svo
margir af fullaldra innflytjendum
sýkjast, mun heldur ekki bænum að
kenna. Það mundi verða hið sama
ofan á á hvaða stað peir flyttu og
dyngdust satiian eins pjett og peir
gera lijer. Það sem pví veldur
fremur, er lojitsbreytingin, frá svölu
saggalopti til hins purra og heita
meginlands lopts hjer, í sameiningu
ineð hrakningnum og ónotalegu
viðurværi á hiuni lönguferðút hing-
að. Þar á bætist að allt of fáir af
íslenzkum innflytjendum hugsa nógu
inikið um heilbrygðisreglurnar, og
eru ekki nógu varkárir með að velja
sjer fæði, sem abnennt er náttúr-
lega svo ólíkt pví sem gerist á ís-
landi.
Bæjarstjórnin liefur fyrir löngu
síðan haft til lög áhrærandi burt-
flutning alls sorji og annara saurinda
úr bænuni einusinni í viku. Og
peim lögum er óefað framfylgt eins
dyggilega, eins og lögum er af al-
menningi framfylgt svona að jafn
aði. En pað væri æskilegt.að ein-
staklingurinn gerði sitt til, og von-
andi að íslendingar verði ekki eptir-
bátar í pví. Og pó nokkrir peirra
hafa óneitanlega ástæðu til að gera
betur, hvað hreinlæti snertir.
F r e g' 71 i i*
tJr hinum íslenzku nýlendum.
Tíðin er nokkuð umhleypinga-
söm, komin ærinn snjór og frost-
grimdir iniklar. Heilsufar mar.na
allgott, pó er hálsbólga (quincy) að
gera vart við sig í stöku stað, en
um bóluveikina heyrist nú ekki
talað, er pví líklega búið að upp-
ræta hanahjerí grenndbmi.—Verzl-
ur. er fremur dauf og lítið hreyft
við almennum málefnum. Menn eru
nú að búa sig undir kosningar til
hreppaeinbættanna, en pað sýnist
sem pað sje fæstuin inikið kaj>j>s-
mál, enda er pað sjaldan, að [>ær
kosningar hleyjii miklum ákafa í
menn, en samt sem áður eru peir
kjörfundir vanalega fremur vel sótt-
ir, en hugir manra eru ekki eins
æstir og pegar um hin stærri em-
bættin er að kejipa.
Eins og jeg gat utn í síðasta
brjefi mlnu var leikið hjer uEben-
ezer og annrlkið” kvöldin 15. 1(5.
og 18. p. m., en sökum illveðurs og
Ófærðar voru fremur fáir viðstaddir.
Leikurinn fór heldur vel fram tvö
fyrstu kvöldin, en pá varð einn
helzti leikarinn veikur, og varð pví
að taka óæfðan mann í hans stað
og spillti pað mikið fyrir leiknum
síðasta kvöldið. Leiknuin sjálfum
ætla jeg ekki að lýsa, pví hann er
svo vfða pekktur, par sem til eru 2
útleggingar af honum á ísl. og hefur
víða verið sýndur áður, enda er jeg
lítt fær um að dæma um verk annars
eins höfundar og Holberg var. Hvað
viðvíkur útbúnaði peim, sem hafður
var, pá veit jeg að margir munu
kvartaum að hann liafi verið ófull-
kominn, en menn verða að gæta
pess, að út á landsbyggðinni er ekki
að búast við að pessháttar samkom-
ur verði mjög fjðlsóttar, og pegar
pær eru stofnaðar til gróða fyrir
viss fyrirtæki, pá er ómögulegt, og
svarar ekki tilganginum, að eyða
stórfje til útbúningsins. í petta
sinn voru ekki næg tjöld, til að
breyta sjónarsviðinu nægilega opt,
en frá aðal-sjónarsviðinu var heldur
vel gengið.—Skemtunin var stofn-
uð af hálfu Kvennfjelagsins, og
hefði pví átt skilið að betur hefðu
verið skipaðir áhorfenda-bekkirnir
en peir voru, pví pað fjelag hefur
með ópreytandi elju og atorku, styrkt
okkar stærsta og veglegasta fyrir-
tæki á Garðar, nefnil. kirkjubygg-
inguna. En eins og áður er sagt,
var veður og ófærð pví til hindrun-
ar að mannmargt yrði, og eru pær
tvær algildar ástæður fyrir fámenni
á fundum urii pennan tíma árs.
Nú eruin við Dakótabúar farn-
ir aö uy.phcfji. vor höfuð, pví vifl
sjáum að frelsi vort er I nánd, J>ví
hinn 14- p- m. fjekk Suður-Dakota
vitneskju um að henni yrði leyfð
innganga sem sjálfstæðu ríki I hina
voldugu sameiningu, svo fljótt sem
hinn vanalegi tilbúningur við slík
tækifæri er fullgerður. Norður-Da-
kóta bj'zt einnig við að verða orðin
fullmyndug sem hinar eldri svstur
hennar fyrir næstu áramót. Það
sýnist heldur ekki vanpörf á, að
ráða einhverja I>ót á núverandi kring-
umstæðum, pví [>að er farið að
ganga nokknð skrykkjótt á löggjaf-
arpingi okkar, pví fylkisstjóra (sem
í fylkjunum er settur af forseta, en
ekki pjóðkjörinn sein I ríkjunum)
og pingniönnum keniur ákaflega
illa saiiian. Hann neitar að stað-
festa hvert lagafrumvarpið eptir
annað, en pingið lætur ekki undan,
og gerir sum peirra að löguni, prátt
fyrir neitun hans. Uin daginn lok-
aði hann skrifstofu sinni, og var ó-
mögulegt að uá fundi hans. Þykir
pað svívirðingarmerki og mælist
illa fyrir, mun pingið pví ætla
sjer að biðja Harrison aðsetja hann
af embætti svo fljótt sem hægt er.
Ekki er enn að sjá, að pingmenn
vorir sjeu injög hliðhollir jafnrjettis-
máli kvenna, og ejitir ðllum llkuni
að dæma, á pað mál langt I land
enn, bæði hjer <>g annars staðar, pvl
með allri okkar 19. aldar menntun
og framförum erum við vanalega
seinir að losa J>að sem forfeður vor-
ir höfðu slegið föstu, og svo er um
petta, pó að bæði mjer og öðrum
finnist pað striða á móti menntun,
maiinúð og rjettlætisti'lfinningu, að
banna konum jafnrjetti við karla.
Já, pað er skuggablettur, eptir af
fáfræðis.- og kúgunarmyrkri miðald-
anna, en Ijós inannúðar og sann-
leikans mun [>ó utn síðir fá eytt bæði
peSsum og öðrum líkum blettum,
sem á okkur hvíla, og peir munu að
eitis eiga sjer stað í endurininning-
unni, sem betri verður til viðvörun-
ar, en eptirbreytni.
Mjer pykir slænit, hvað dauf-
lega er tekið á móti blaði Miss.
Marie A. Brown; jeg bjózt við, satt
að segja, að pað muiulu margir