Heimskringla - 15.08.1889, Blaðsíða 2

„ Heimstrinila,”
An
Icelandic Newspaper.
Pf'BPISHED
eveiy '1 nursday, by
Thk Heimskkinola Printino Co.
AT
35 Lombard St....Winnipeg, Han.
Subscription (postage prepaid)
One year........................$2,00
6 months........................ 1,25
3 months.......................... 75
Payable in advance.
Sample copies mailed pree to anj
address, on application.
Kemur út (að forfallalausu) á hverj-
um fimmtudegi.
Skrifstofa og prentsmiðja:
36 Lombard St........Winnipeg, Man.
Blaöið kostar : einn árgangur $2,00;
hálfur árgangur $1.25; og um 3 mámrM
75 cents. Borgist fyrirfram.
Upplýsingar um verð á auglýsingum
„Heimskriaglu” fá menn á skrifstofu
blaðsins, en hún er opin á hverjum virk
um degi (nema laugardögum) frá kl. 9
f. m. til hádegis og frá kl. 1,30 til C e. m.
Á laugardögum frá kl. 9 til 12 hádegi.
MP~L’ndireins og einhver kaupandi blaðs-
ins skiptir um bústað er hann beðinn aiS
senda hina breyttu utanáskript á skrif-
stofu blaðsins og tilgreina um leið fyrr-
nerandi utanáskript.
Utan á öll brjef til blaðsins skyldi
skrifa: The Ileimtikringla Printing Co.,
35 Lombard Street, Winnipeg, Man . eða
8æ“P. O. Box 305.
Vladimir niliiiisti.
Svo heitir makalaust skemmti-
leg skáldsaga, er bjrjar í þessu bl.
uHeimslcringlu". Allir atburðir
sögunnar fara fram f Pjetuisborg á
Rússlandi, í hinni skrautlegu vetrar
höll keisarans og rjett umhverfis
hana. Sagan er sannnefndur spegill
heimilisii.fs Ilússakeisara, Jiessa vold-
ugasta harðstjóra Norðurálfu. t>ar
gefur mönnum að sjá Nihilista I allri
sinni dýrð—ekki íslenzka, heldur
ekta rfissiska Nihilista , sem jiverl
mannsbarn Jiekkir af frásögn. Ekki
einuno-is uefst inönnum kostur á að
sjá þá, heldur einnig að veraá fieirra
kynjalegu funduin fjrir læstum djr—
nm, setn varðar eru af vöskum vopn-
uðum vinuni peirra. Og Jiar læra
inenn betur en i nokkuri annari frá-
sögu, hvernig allar stjettir á Rúss-
landi eru gegnuni-smognar af pess-
um blóðfjjrstu gjörejðeudum.
Til Jiess að gefa seni fiestum tæki-
færi að lesa pessa sögu, höfum vjer á-
sett oss að láta A LLA N ÝA Á-
SKllIFEND Uli að Jikr.” fá alt
sem eptir e.r af þessum árgangi ó-
keypis.
t>að er uú eptir af árganginum
óútkoinin 20 blöð, eða treir fmtu-
hlutur hans, að heita má. Nýir á-
skrifendur fá J>ess vegna næsta ár-
gang blaðsins fjrir svo gott sem
$1,25, eða lítið meira en helming
verðs.
Fyrirfram [>urfa nýir áskrif-
endur ekki nauósynlega að borga
eittcent, að eins verða þeir að lofa
að borga fjrri dollarinn fjrir næsta
nýár, og seiniii dollarinn fyrir lok
nmstkomandi murzmánaöar. Vita-
skuld verðurekki slegið hendinni á
móti Jjví, ef einhver nýr áskrifandi
vill borga andvirðið hálft eða allt
fjrirfrain.
Þetta eru sannarleg kostaboð.
jHeimskríngla" frá 2.5. ÁGÚST
1889 til 31. DESEMBER 1890
fyrir eina. $2.
I>eir, sem gerast vilja nýir á-
skrifendur, en eru ekki til heiinilis
í bænum, purfaekkiannað en senda
oss nafn sitt og greinilega utaná-
skrift á póstspjaldi (pað kostar eitt
cent), og taka fram, að peir sjeu ný-
ir áskrifendur. Þeir fá svo blaöið
með næsta pósti, frá bjrjun sögunn-
ar.
Útg.
Skrifa: Heimskringla Printing Co.,
P. O. Box 305,
Winnipeg, Man.
ÆÐRISKÓLAMÁLIÐ.
L>að fór ekki sein ætlað var, að
æðriskólainálið jrði aðalmálið á síð-
asta kirkjuþingi. Það varð horn-
reka fjrir prestlejsismálinu. Það
er að líkindum ekkert ónáttúrlegt,
pó eitthvert hinna stærri fjrirtækja,
sem útheimta ineiri og minni fjár-
framlögur jrði að sitja á hakan-
um, pó öll pjrftu að hafa fraingang
í senn. Og par sem var að kjósa
um skólainálið og prestamálið, þá
var pað frá prestlegu sjónarmiði
Öldungis rjett röð, að skólanum væri
skotið aptur fjrir prestana, en að
almenningur líti þannig á það er
aptur á móti ekki eins víst. Að
minnsta kosti er það ekki sýnt að
þeir söfnuðir, sem ekki hafa beðið
um presta, en sem nú eiga að fá þá
samt, taki þakklátlega í þær aðgerð-
ir þingsins. Ef búandinn ekki
trejstir sjer til að gjalda $2 á ári
getur þó skeð að hann liefði trejst
sjer til að gefa $1 ! skólasjóð. En
prestainálið er frá í bráð, og þá
ekki nema sennilegt að á næsta
þingi verði skólamálið aðalmál, að
frádregnu málinu um að bjóða 2
mönnum á íslandi á kirkjuþingið^
er þá hlýtur aðgangagegnum mjln-
unaíannað sinn, ogútkljást til hlítar.
Það vilja allir sjá skólann kom-
ast upp. í því eru allir einhuga í
orði kveðnu, og þess vegna nokkurn
veginn víst, að áskoranir um fjár-
samskot til þess fengju eins góðar
undirtektir og við má búast. Al-
menningur mundi fús á að stjðja
þann fjelagsskap, þrátt fjrir að hon-
um er miskunarlaust núið því um
nasir, að hann vilji engan fjelags-
skap eða framfarir hafa, ekkert netna
pukra hver í slnu lagi og hafa að
eins nóg ofan í sig. t>að viðurkenna
allir undantekningarlaust þörfina á
skólanum, þrátt fjrir allar sagnir til
hins gagnstæða. En það er auðvit-
að langt frá nóg að vilja þetta og
hitt, það þarf að leggja hönd á
verkið, ef það á að framkvæmast.
Aðalatriðið er þess vegna, hvernig
eigi að fá saman fjeð, og um það
ætti alþýða að hugsa frá þessum
tíma til næsta þings. Málið ætti I
iniilitíðiniii að vera svo vel undir-
búið heitna ísöfnuðunum, að væut
anlegir fulltrúar þeirra á þinginu
gætu fiutt skýlaust álit safnað.mna I
málinu. Og ekki einungis ættu
Jjeir að fljtja greinilegt álit, héld-
einnig ættu þeir eins að geta sýnt
svart á hvítu, hvað þessi og hinn
söfnuðurinn vill og getur framlagt
I skólasjóð. Ágizkun um það ætti
að minnsta ko3ti að vera möguleg.
Þrátt fjrir fjölgun presta á næsta
ári og )>ar af leiðandi vaxandi út-
gjöld er ólíklegt, að ekki mætti
hafa saniau talsvert fje I skólasjóð,
ef laglega væri gengið til verks,
Efni manna vaxa dálítið á hverju
ári, og á hverju nýju ári þola menn
þvl ofurlítið meiri útgjiild en árið
uæsta á undan. Útgjöld I skóla-
sjóð eru líka I raun rjettri ekki út-
gjöld neina rjett I bráð. Því fje,
sem I þann sjóð er lagt, er ekki á
glæður kastað. Menn eru með þeim
peningum að gerast hluthafendur I
arðfierandi, sameiginlegri eign Jjjóð-
flokksins, sem fjrir alþýðuna er öld-
ungis eins gagnleg, eins nauðsjn-
leg eign eins og eru akurjrkjuvjel-
arnar fjrir bóndann á sljettlendinu,
er stunda vill hveitirækt. Það er
ekki nóg að framfarir eigi sjer stað
vor á meðal I landeign, búnaði, iðn-
aði og verzlun, nauðsjnlegar og
eptirsóknarverðar eins og framfarir I
þessum greinum eru. Framfarirnar
þurfa einnig og eigi slður að eiga
sjer stað vor á meðal I öllu er að
menntun lýtur. Ef jafnvægið á að
haldast, þarf allt þetta að haldast I
hendur, allt að vera samfara. Og
ekki einungis þarf menntunin að
vera jafnfrainarlega og hinar aðrar
greinar framkvæmda vorra, heldur
einnig frainar, því á menntuninni
bjggjast allar aðrar framfarir. Til
þessa hefur þó einmitt þessi grein
búskapar vors hjer I landinu setið
á hakanum, enda er hún nú langt
á eptir. En það er ekki sýnileg
nein ástæða til þess að svo þurfi að
verða mikið lengur. Það má vita-
skuld ekki ofþjngja mönnum með
útgjöldunum. En það má ekki held-
ur dragast að safna fje I skólasjóð,
þangað til einstaklingarnir koma ó-
boðnir fram og segja, að þeir geti
nú sjer að meiualausu lagt fram dá-
lítið fje til skólans. Skólinn verð-
ur ekki til orðinn á næstkomandi
aldamótum, ef það ætti að bíðaept-
ir því, að menn hefðu svo mikið
í afgangi, eptir að öllum öðrum
kvöðum væri mætt, að menn ótil-
kvaddir kæmu og legðu eitthvað I
sjóðinn. En innan 3 ára ætti að
vera mögulegt að fá hann uppkom-
inn, þó I smáum stíl kunniað verða,
endaer þjóðflokkuiiiin ekki svo stór,
að hann þurfi skóla í stórum stll
fjrst utn sinn. Skólabjggingin
þjrfti ekki að kosta nein ósköp. ís-
lendingar ættu fjrst um sinn að
komast af með að bjggður væri við-
auki við íslenzku kirkjiina lijer I
Winnipeg. Þannig var Weslej-
College Methodista hjer I bænuin I
viðauha við Grace-kirkju I vetur er
leið og verður aptur á komanda
vetri, að því er sjeð verður. Á þeim
skóla voru þó I vetur er leið um
50(?) stúdentar. En á íslenzkum
æðriskóla jrðu ekki líkt því svo
margir stúdentar fjrstu árin. Bjgg-
ingarkostnaðurinn þjrfti þess vegna
ekki nauðsjnlega að verða ýkja
mikill.
Þegar safna skal töluvert mikilli
fjárupphæð hjá almenningi til ein-
hvers alnienns fjrirtækis, er það
hjer I landi ekki óalmeunur siður,
að útbúa nokkurs konar hluti eða
axíur á misinunandi stærð, og selja
þær slðan almenningi. Það er opt-
ast hægra að fá menn til að gera
eitthvað, þegar sllkur undirbúnaður
er, heldur en þegar þeir blátt áfram
eru spurðir, hvort þeir vilji nú ekki
gera svo og svo fjrir þetta eða hitt
fjrirtækið. Það er margur maður
svo, að þegar honum er sýnd greini-
lega útbúin skrá, með árituðuin
hlutum á ýmsu stigi, fellur honum
illa að láta biðjandann fara svobúinn
Kýs sjer því hlut á þeirri stærð, er
hann trejstir sjer að borga á ákveðn-
uiii tíma. Eina slíka skrá værí al- j
veg saklaust þó standandi nefndin í j
skólamáliiiu ótbjggi og sendi út
um bjggðir íslendinga. Það að
iiiinnsta kosti virðist engu óráðlegra
heldur en að haldasamkomur út um
bjggðirnar til arðs skólanum, eius
og stungið var upp á á síðasia!
kirkjujjingi. Það auðvitað getur
verið gott ráð, til að hafasaman pen-
inga, eu þó inundu þair samkomur
verða enn arðmeiri, ef á þeim væri
hægt að sýna, að svo og svo inikið
fje væri nú þegar fengið I skóla-
sjóðinn.
Til þess betur að skýra hvað
við er átt með hlutasölu, eða hvað
inaður vill kalla það, fjlgir hjer á
ejitir sýnishorn af hlutaskránni, sam-
andreginni I eina heild:
Tala gefenda 5 Upphæðin 100 saml. $500
ii “ 10 ii 50 ii 500
it ii 20 ii 25 ii 500
ti ii 50 ii 10 ti 500
ii ii 100 ii 5 it 500
ii “ 100 ii 4 “ 400
ii “ 100 “ 3 ii 300
“ ti 200 ii 2 tl 400
*• “ 400 ii 1 “ 400
Gef. alls 985 Upphæði n alls $4000
Hjer er þá búist við að 985
manns gefi að samlögðu $4000. Það
sýnist I fljótu bragði máske nokkuð
mikil upphæð, en þegar farið er að
gæta að, sýnist það þó ekki fjarri
inögulegleika að fá 5 menn, sem
gefa $100 hver. Það er að eins að
meðaltali 1 inaður í hverri þessari
bjggð: Minnesota, Dakota, Argjle,
Winnipeg og Nýja íslandi. Til að
fá upp næstu $1500 í 3 næstu flokk-
um útheimtist í hverri þessari upp-
töldu bjggð: I 1. flokki 2, I 2. 4 og
I 3., eða $10 flokknum, 5 í hverri
nýlendunni. Um hina 5 flokkana
er ekki að tala. Allstaðar, þar sem
íslendingar eru, eru menn sem geta
I hópum saman sjer að meinalausu
tekið einn þann hlut.
Ef nokkur verulegur áhugi er
fjrir málinu ættu slík samskot ekki
að vera ómöguleg, sjerstaklega ef
það væri ákveðið á umburðarskjöl-
unum, að einungis ^ hlutarins þjrfti
að borgast n:ður, en hitt I jöfnum
pörtum, með 3—6 mánaða millibili.
Og [>á kosti ætti að vera hægðar-
leikur að bjóða.
ÁHEITIN Á STRANDAKIRKJU
halda áfram etin. Það eru á hverju
ári teknir upp heilir dálkar I ein-
hverju Islenzka blaðinu til að aug-
lj'sa, hve mikið fje að þetta vesa-
lings kirkjuhróf getur sogið út úr
hjátrúarfullu fólki. í ár fljtur uísa-
fold” þenna áheitisreikning, og sjest
þar, að einhver íslendingur I Win-
nipeg hefur á síðastl. ári lagtlþenn-
an fallega sjóð kr. 7 20 a., og einn
annar íslendingur i Ameríku 9. kr.
íslendingar hjer I landi hafa J>á á
siðastl. ári gefið þessuin dj'rðlingi
íslands kr. 16 20 a. Upphæðin er
ekki stór, en betur hefði hún verið
komin I vasa einhvers fátæklingsins
heima. En þar sem gjöfin lenti á
þessum stað, J>á liggur næst að
segja um það, að uþar fór illa góð-
ur biti .....”.
Það er framúrskarandi, að á
þessuKi tíma, á síðustu árum 19.
aldarinnar skuli biskupinn jfir ís-
landi og klerkastjett landsins ekki
veigra sjer við að ganga opinber-
lega að verki og prjedika fjrir al-
inenningi hreina ogbeina skurðgoða
dýrkun. Hjáguðadýrkun kaþólskra
er hátíðleg I samanburði við skurð-
goðadj;rkun. Það er mannlegra að
trejsta á einhverja löngu dauða
uhelga” menn sjer til fulltingis,
heldur en steinana og fjalirnar {
einhverju kirkjuskrifli. Ef hjáguða-
dýrkun kaj>ólskra er stórkostlegur
blettur, hvað er þá ekki þessi skurð-
goðadýrkiín, er lúterska kirkjan ekki
einungis lejfir, heldur þakkar fjrir
með stórum auglýsingum, í því landi,
sem hún er einvöld í. Og þetta er
kirkjan, sem, ef til vill,fremur hinum
protestantakirkjunum, stærir sig af
kappinu er hún leggi á að mennta
almenning.
uEf auga þitt hnejkslar J>ig,
þá sting það út”. Efþetta Stranda-
Kirkjuhróf getur ekki veriðtil neina
með því að viðhalda skurðgoðadýrk-
un I landimi, þá er gustuk að slá
eldi I haua og láta hana brenna, svo
að |>ar standi ekki steinn jfir steini.
Burt með öll hindurvitni, öll þau
efui og öfl, er fjrst og fremst fram-
leiða hindurvitui og hjátrú.
UHELLISM ANNASAGA”
sem íslendingar I Winnipeg hafa
gefið út .... Iiefur ekkert sögulegt
gildi”, segir uFjallkonan” (VI. árg.
20. bl.). Til sönnuiiar þessu færir
hún engin rök, ekki einn staf netna
ef þær getgátur hennar eiga að
heita sannanir, að Gísli Konráðsson
muni hafa samið söguna. Ef Gísli
Konráðsson hefði verið þekktur að
þvilíkum strákskap, eins og tilgátan
færir með sjer, þá var ástæða fjrir
tilgátunni, en J>ar sem svo langt er
frá að það sje, [>á er dróttun þessi
miður heiðarleg. Að sagan sje ekki
vel úr garði gerð að því er rithátt
snertir, er satt,en það er engin sönn-
un fjrir því, að hún sje smíðisgrip-
ur nútiðarmanna. Þrátt fjrir þetta
gjálfur uFjallk.” hlýtur hún að álít-
ast fornrit, þangaðtil hið gagnstæða
er sýnt og sannað með rökum, en
til þess útheimtist meira en neitandi
sögn út I hött. En að framleiða
aðrar eins sannanir og uFjallk.” hef-
urgert, erenguin götustráki ofvaxið.
uFjallk.” þjkir aumt að eng-
inn hjer vestra skuli hafa komið vit-
inu fjrir útgefendurna og ekki einu
sinni Einar Hjörleifsson, sem þó sje
útskrifaður af lærða skólanuni. Já,
það er von að uFjallk.” sje örg út
af því. Henni er það ekki láandi,
þar sem hún náttúrlega hefur fjrir
hugskotsaugum alla þá inakalausu
fornritafræðinga, er á hverju ári
skrúfast út undan kvarnasteinunum
í þeirri institution.
BRJEFKAFLI
úr HkagafrDi, dags. 12. ?úní 1889.
„í fyrra sumir skiptl um veðráttu
til bóta me* byrjun júnímán. Upp frá
því var hagstæðasta veðrátta á öllu sumr-
inu, þurkar ogblíðviðri; haustið hið á-
kjósanlegasta og sömuleiðis má sítiastl.
vetur nefnast með hinum betri; jafnað-
arlega frostalitill, fannföll hjer í Skaga-
firði lítil og engar stórliríðar.
Gras spratt nsestl. sumar allvel og
sumstafiar í betra lagi, liey nýttust og
atbragðsvel. Menn hafa því haft hollt og
gott fóður handa skepnum á síðastliðn-
um vetri, enda hafa pair verití heilsugóð-
ar og þrifizt vei, og kýr gert gott gagn.
Það er víst fágætt að jafnlítil vanhöld
hafi verið á fjenaði manna, eins og penn-
an litSna veMir. Fjárpestin hefur varla
gert vart við sig og óvíða gætt annara
kvilla, sem opt heimsækja þó fjenað
manna. Útlitið er þvi gott og skepnur
í ákjósaniegu lagi. En sauðfjáreign
bænda er orSin ailt of rýr, en gefist fram-
liald af betri ájum rjettist furðu fijótt
nokkuð við í betra horf. Eins og í hin-
um bágu árum atS allt linígur á heljar-
þrep, þannig lifnar allt við þá árferðið
batnar. Sagan og reynslan sýna þetta
margfaldloga.
Fiskiafli var hjer á Skagafirði all-
gótiur síðastl. sumar, en kom seint, því
is hindraði svo lengi. En heldur afslepp
var hausttíftin, bæði vegna gæftatregðu
og svo tók snemma fyrir fiskiafla á fir'Sin-
um. Eptir veturnœtur mun ekki hafa
fiskast að mun.
I m verzlun næstl. sumar og haust
er fátt að tala. Blöðin flytja þær sagnir
yfii- liöf og hauður. Sá allhlekkur, sem
Skagfirðingar höffiu treyst á a'5 mundi
hjálpa eins og árið áður laskaðist tilfinn-
anlega, en það voru viðskiptin við Iirossa-
og sauðakaupmann Knudsen. Af þeini
slysum, er hann varff fyrir, höfðu marg-
ir ógagn, en liann þó að líkindum sjálfur
mest. Virðist þaS skaði, því hann hefur
kynnt sig sem góðan og áreiðanlegann
mann, en trúlegt er að honum verði örð-
ugt að halda verzlun áfram, af því svo
slysalega tókzt fyrir honum þetta liðna
ár.
Heilsufar fólks yfir það heila tekið
hefur verið mikið gott og fáir dáið. í
haust er leið andaðist Ólafur bóndi Guð-
mundsson í Litladalskoti, vel látinn ma'5-
ur. Umsama leyti Erlindur dbrm.
Pálmason í Tungunesi í Húuavatnssýslu,
alkunnur nytjamaður. Mun mega telja
hann einhvern fremsta iniuin Norðlend-
inga til alls þess, er aö búuaðarleguin
franiförum laut.
Þótt inaður unni nú hinu góða ár-
ferSi allra sanomalu og sje nú lukkuleg-
urafaðhafa notið þessárlangt, er sarnt
anðvitað ástand almennings ergan veg-
inn orðið viöunanlegt. Ilörðu árin vora
búin að koma svo stórkostlegum kirk-
ingi í allan búnað manna, að tíma þarf
til að a'S allt nái sjeraptur. ÞatS eru lika
fleiri ár en þau frá 1880, sem haft hafa
hnignunaráhrif á landsmenn. Íslendíng-
nr hafa átt á móti liöríu að horfa í ful'l
30 undanfarin ár, þó slíkur úrafjöldi sj«
ekki lierður undir nafnið halleeri. Allur
fjárklátiaþátturinn & þessuin áraknfla var
fullörðugur 1 fangi, og afl“g«ði liann (y
neitanlega mikifi fyrir inörgum, þó þær
afleiðingar hafi komið talsvert mismun-
andi niður á sýslufjelögin. 8vo þegar
loksins var búið að sigra þann ófögnuð
uæff dunum og dynkjum og óreikrtan-
legu peningagjaldi, urtSu hin hörðu 8 ár
afi koma til ati ríða smiðshöggið á. Þegar
þetta er yfirvegað, er engiun furía þó á-
standið sje ekki gott. Jeg held samt
hófi næst sagt, að rneiri hluti Skagfirð-
inga hafi lifað neySarlausu lífi þennau
síðasta vetur. Þurrabúðarmenn á út-
kjáikum er þó trúlegt að hafi átt við
örðugt að etja. En bót sú er i máli, að
sjór hefur verið óliindraður af' ís”.
ÍSLANDS-FRJETTIR.
REYKJAVÍK, 8. júlí 1889.
Tíðarfar hefir verið mjög rign-1
ingasamt og óþerrir víða um laud nú um
langan tíma. Nú siðustu dagana kominn
þerrir sunnanlands og inikill hiti.
Grasvöxtr með besta móti
Kennarafjelagið hjelt aðalfund
sinn 2.—4. júlí í Rvík. Frumvarpið um
alþýtSumentun sem fjelagið áðr hafði
liaft á prjónunum, mætti inegnri rnót-
spyrnu og var annað nýtt frumvarp sam-
ið í þess stað, er kemr fyrir þingið.
Búna'Sarfjelag Suðramtsins
hjelt fund sinn 5. júlr.
A L Þ I N G I .
Þingið var sett 1. júlí, eftir und-