Heimskringla - 19.09.1889, Qupperneq 2

„HeimUrinila,"
An
Icelandic Newspaper.
PTTBLISHED
eveiy laursday, by
Thk Heimskringla F’rinting Co.
AT
35 Lombard St......Winnipeg, Man.
Subscription (postage prepaid)
One year..........................$2,00
6 months.......................... 1,25
8 months....!....................... 75
Payable in advance.
Sample copies mailed free to any
address, on application.
Kemur át (að forfallalausu) á hverj-
nm ömmtudegi.
Skrifstofa og prentsmiðja:
35 Lombard St........Winnipeg, Man.
Blaðið kostar : einn árgangur $2,00;
hálfur árgangur $1.25 ; og um 3 mánuði
75 cents. Borgist fyrirfram.
Upplýsingarum verð á auglýsingum
í l(Heimskringlu” fá menn á skrifstofu
blaðsins, en hún er opin á hverjum virk
um degi (nema laugardögum) frá kl. 9
f. m. til húdegis og frá kl. 1,30 til 6 e. m.
Á laugardögum frá kl. 9 til 12 hádegi.
H3fUndireins og einhverkaupandi blaðs-
ins skiptir um bústað er hann beðinn að
Senda hina breyttu utanáskript á skrif-
stofu blaðsins og tilgreina um leið fyrr-
verandi utanáskript.
Utan á öll brjef til blaðsins skyldi
skrifa: The Heiinskringla Printmg Co.,
35 Lombnrd Street, Winnipeg, Man . eða
O. Koa »05.
SJERA FRIÐRIK J.BERGMANN
((d6mar ((HEIMSKRINGLU”.
(Niðurl.).
í endirnum á 2. kafla svars síns
(í 31. nr. f>. á ((Lögb.”) lætur prest-
urinn í Ijósi, að sjer f>yki ((ein-
kennilegt..hugsanasambandið milli
pess sern sagt er fyrst um f>etta
mál, og pess, sem kemur fram 1
niðurlagi greinarinnar.” Og svo
leggur hann út af pvl í sinni niður-
urlagsgrein, í 33. nr. p. á. ((Lögb.”.
Það auðvitað væri máske að sumu
leyti pægilegast að allir væru gerðir
eins og engisprettan, að pví leyti,
’að peir sæu beint framundanJTsjer
einungis, en ekkert til hliðar, gætu
ekki snúið höfðinu minnstu ögn á
banakringlunni. En úr pví menn
eru nú ekki allir steyptir í pví móti,
pá verða menn að gera sjer að góðu
ástæðurnar eins og pær eru.
Það er livergi í ((HKr.” ta'að
um að hið ísl. kirkjufjeiag í Vestur-
heimi ætti að hafa ((sitt form út af
fyrir sig”. Það er að eins spurt,
pví ekki sje tekið upp íslenzka form
ið, ef endilega þarf að breyta til.
En pað er sitt hvað, að taka upp
sama form og viðgengst um pvert
og endilangt ísland og að búa til
sjerstakt forin fyrir petta litla kirkju-
fjelag einungis. Hvar í liggur
petta ((einkennilega hugsunarsam-
band?” Meiningin í greininni í
((Hkr.” vi.-ðist vera nokkurn veginn
nógu Ijós. En til pess að fyrir-
byggja allan misskilning skulum
vjer pó reyua að gera hana enn Ijós-
ari. Það sem hjer er talað um að
gera af hálfu piesianua er, að hætta
að viðhafa hið upptekna form, form,
sem ekki einungis er hið almenn-
asta um pvera og endilanga Ame-
rlku, heldur einnig pað form, sem
sýnist sitja betur á reformeraðri
kirkju, heldur en hálf-kapólskur
kreddu-búningur, og form, sein sýnd-
ist eðlilegt að lúterska kirkjan frein-
ur ölluin hitium hefði, par sem hún
er móðir peirra allra, hyrning’ar-
steinninn, sem pær upprunalega
byggðu á. Með allri virðingu fyrir
nötíðar presíum yfir höfuð, trúum
vjer ekki að peir standi einu feti
framar en postularnir stóðu. Et
pess vegna postularnir póttust kom-
ast af, án pess að innleiða I sitt
guðspjónustuform nokkurt sterotyp-
ed söngl, pá virðist pað einkenni-
legt, ef hreinn og beinn sálmasöng
ur og einföld framsetning orðsins
fullnægir ekki kröfum nútíðarmanna.
Að pað sereinoniulausa guðspjón-
ustuform geri pað líka, er auðsætt
af pví, að reformeraða kirkjan yfir
höfuð er farin að viðurkenna, að
pess nær sem prestarnir komist al-
pýðunni I pvl að blanda sjer saman
við hana, að vera með, og taka sem
innilegasta hlutdeild I gleði hetinar
og sorg, og pess líkari sem nútíðar
kirkjan geti orðið postula-kirkjunni,
pess meir verði hiuum útvöldu orðs-
ins færendum ágengt í köllun sinui.
Þessi skoðun er jafnvel farin að
vinna á hina dramblátu, seremoniu-
fullu ensku kirkju. Menn inn-
an hennar vebanda eru allt af að
fjölga, sem eru orðnir örmagna und-
ir seremoniu og rituals-okinu. 1
höndum hinna voldugu biskupa er
sú kirkja smáinsaman að falla I mola
og umskapast I hina reformeruðu
biskupakirkju, sem, pó langt frá
að vera seremoniulaus, er mikið sere-
moniuininni en móðurkirkjan, og
sýnir pvl, að jafnvel í peirri kirkju
er stefnan sú að rýra, en auka ekki
seremoniurnar. í stað pess að beita
I sömu áttina, I stað pess að halda
áfram pessu einfalda, alpýðlega
formi, sem einhvern tíma á ókomn-
um tíma verður viðtekið af öllum
protestanta kirkjum, og sem kring-
umstæðanna vegna og með fram af
pví inenn vildu ekki Islenzku sið-
ina, er var tekið upp I vorri lút.
kirkju hjer, ogsem hefur reynzt svo
vel, á nú að innleiða nj'jar, og ís-
lendingum ókunnugar seremoniur.
Og hvers vegna? Sj'nilega ekki
annars vegna en að pær eru eitt-
hvað svo sjerlegar, máske von til að
pær geti tvöfaldað vöxt prestanna í
augum almennings, og svo vegna
pess, að slíkar seremoniur eru við-
hafðar I 3 lúterskum kirkjufjelögum
hjer I lar.dinu. í stað pess að halda
áfram I broddi hinna reformeruðu
kirkna, á nú móðirin—lút. kirkjan—
að pokafyrir peim öllum, hvað bún-
ing snertir, að taka langt stig á bak
aptur, svo að hún standi einhvers-
staðar mitt á milli hinna reformeruðu
og kapólsku kirkna. í stað pess að
halda áfram I áttina að hinu væntan-
lega takmarki allra prósestanta
kirkna, að snúa nú allt I einu pvert
út af leið, til pess I vtra búningi að
geta verið eins og 3 (heil prjú!)
kirkjufjelög, sem samkvæmt sögn
Gerberdings prests, geta að öllu
samtöldu talið sjer einn þriðja úr
milión áhangenda, eða sein svarar
toð hundraðasta hluta af íbúum
Bandaríkja og Canada. Þetta er hin
fyrirhugaða reformation pess manns
er gerzt hefur svo miskunarlítill
dómari allra guðfræðinga á íslandi.
Finnst prestinum máske að petta sje
stefnan til pess að sameiginlegt verði
guðspjónustuform allra prótestanta
kirkna?.
Presturinn læzt ekki hafa heyrt
um pær kvartanir kirkjunnar, sem
((Hkr.” taldi upp. Það er ekki frítt
við að pað sje einkennilegt, en slepp-
um pví. Honum er sannarlega ekki
of gott að gera sig rólegann yfir pví
góða ástandi, ef hann getur. Slnu
máli til sönnunar fer hann að telja
upp fjölgun ((altarisgesta” lútersku
kirkjunnar hjer I landi, á tímabilinu
frá 1884—1886, og koma út hjá
honum 38,899, sem fjölgun á 2 ár-
um. Það sýnist mikið ogerað vissu
leyti mikið. En ef hann vill fara I
pesskonar reikninga, pá er ekki
nema rjett að taka fram, að pað
geta naumast verið færri en 3—4
milj. Lúterstrúarmanna í Bandaríkj-
um. Eptir íslenzku fólkstöluskýrsl-
utium að dæma, sem fram eru vísað-
ar á kirkjupingi, eru að meðaltali
vel í lagt að helmingur safnaðar-
lima sje innan fermingaraldurs. Ef
vel væri ætti hver fermdur maðurað
vera ((altarisgestur”. Þess vegna
1 stað 891,931 ((altarisgesta” árið
1884 hefðu par átt að vera l^ milj.
að minnsta kosti. En pó nú altaris-
gestatalan sje kölluð I hæsta máta
viðunanleg eptir fólksfjölda, pá er
samt pess að gæta, að peir sem má
ske ekki eru ((altarisgestir” hindra
samt ekki börn sin frá að staðfestast
I trúnni og um leið að komast I tölu
sjálfsagðra altarisgesta. Samkvæmt
tölu ungmenna, sem fermd eru hjá
íslendingum I Winnipeg, er ekki ó-
sanngjarnt að geraráð fyrir að 7 ung-
menni afhverjum 1000 manns stað-
festi skírnarsáttmála sinn á hverju
ári og gerist altarisgestir. Þegar
pvl gert er ráð fyrir 3 milj lúters-
trúarmanna hjer I landi, og sem
naumast mun of há áætlin, pá eru
fermd á hverju ári 21,000’ungmenni
eða á 2 árum 42,000, en pað er rúm-
um 3000 fleira en erfjölgun altaris-
gesta á sama tímabili, og pó er
eflaust eitthvað af altarisgestunum
tví- og jafnvel prítalið,“p. e.: sumir
peirra hafa óefað verið tvisvar, má
ske prisvar til altaris á tímabilinu.
Auk pessa er að gera við innflutn-
ingi I landið á hverju ári. Úr pýzku
ríkjunum flytjast til Ameríku ekki
færrien 100000 mannsá ári, af Norð-
urlöndum, Danmörku, Svíarlki, Nor-
egi og Finnlandi, til samans, er ó-
hætt að gera ráð fyrir 50000 manns
fluttum til Amerlku á hverju ári. Á
2 árum nemur pví pessi aukning
fólksins 300000. Það er vel í lagt
að helmingnr innflytjenda úr pessum
löndum standi fyrir utan lút. kirkj-
una, og verða pá samt eptir 150000.
Þar af er helmingurinn (75000)} á
fullorðinsaldri og gæti pvi verið ((alt
arisgestir”. Af pessu verður sjeð,
að pó altarisgestirnir hafi fjölgað
um nálega 39000 á 2 árum, pá gerir
kirkjanekkibetur en halda við sínum
fyrri og hinni nauðsynlegu fjölgun
fermdra safnaðarlima. Allir peir,
sem ekki eru ((altarisgestir”, halda
við sinni tölu og auka við hana 75
pús. innflytjanda á hverjum 2 árum.
Það sýnist pví að pessi mikla fjölg-
un altarisgeslanna sje ekki neitt
sjerlegt tilefni til að stæra sig af.
Að presturinn kallar ((Hkr.”
l(óvin” kirkjunnar gerir henni ekki
svo mikið til. En I hverju hefur
hún sýnt kirkjunni óvináttu. Ætli
pað gæti ekki orðið nokkuð erfitt
fyrirhannað sanna pauorðsln? Auð-
vitað, ef hann álítur pað særing
hjarta kirkjunnar að finna að fyrir-
huguðum breytingum á hinum ytra
búning hennar, pá skulum vjer
ganga :nn á að vjer stöndum brot—
legir, eins og hann segir. En peg-
ar talað er um kirkjuna I pessum
skilningi, pá viðurkennum vjer ekki
að vjer höfum sýnthenni hina minstu
óvináttu, hvað svo sem sjeri Frið-
rik segir. fyrr en svo væri komið að
sýnt yrði að vjer hefðum sett út á
kenningu pá sein fram er flutt I pví
hús' sem kallað er kirkja.j ^Mjer
gönguin ekki inn á pað, að lagaá-
kvarðanir og seremoniur, er nokkrir
prestar finna upp á að innleiða í
söfnuðum sínum, sjeu óaðgreinan-
leu-ur hlut orðsins t-ða keni.in^rar-
itinar sjálfrar. Oss dettur í hug að
segja, að peir prestar sjeu ekki til,
sem væru fúsir að piygja pað, ef
alpýða vildi trúa, að allt sem peir
segja og gera sje óaðgreinanlegur
hluti kenningarinnar. En pó nú
að menn væru til, sem hefðu pvílíka
grillu í höfðinu, pá er pað ekkiein-
hlýtt til að koma oss til að trúa pví,
að ytri búningur kirkjunnar sje í-
gildi kentiingarinnar sjálfrar.
En hvað nú er um hucrs-
unarsambandið I pessari príliðuðu
grein prestsins? Fyrst flytur hann
langt mál um pað, að nauðsyrilegt
sje að kjósa pá eina menn á kirkju-
ping, setn hafi eina og sömu skoðun
á peim málum, er suerta kirkjuua.
En svo I niðurlagsgreininni deilir
hann á ((Hkr.” fyrir að láta I ljósi
pá skoðun, að prótestantakirkjan
yfir höfuð ætti að vera samtaka og
flytja eina og sömu kenningu ó-
blandaða. Hann tínir fram margar
spurnitigar um pað, hvort pað væri
ákjósanlegt að allir hefðn sömu
skoðun um alla hluti. Svarar peim
spuruingum svo sjálfur rjett á eptir
með pvl að segja, að ((pað væri víst
ómögulegt að hugsa sjer meiri apt-
urför fyrir mannlífið yfir höfuð en
pað, ef menn kæmi sjer sainan um
pað einn góðan veðurdag, að láta
allt stríð um ólíkar skoðanir detta
niður”. Er nú ekki petta nokkuð
nærri pví að vera ((ruglingslega
hugsað?” Það má vera, en vjer ef-
um pað, að alpýða taki pað sem
gott og gilt og álíti pað eitt og hið
sams, að brýna fyrir henni nauðsyn
á að flytjendur mála hennar sjeu all-
ir á einni og sömu skoðun, og hitt,
að pað væri lítt hugsanleg jafnmikil
apturför fyrir mannkynið, eins og
pað, ef allir hefðu eina og sömu
skoðun.
Og hvað ((Hkr.” snertir. Hvern-
ig taka sagnir hans I 3. greinarliðn-
um sig út, pegar pær eru heimfærð-
ar upp á hana? Þessar eru sagn-
irnar:
(„Lögberg” 28. („Lögberg”, 28.
ágúst 1889): ágúst 1889).
l(Það er fremur ((Hún (kirkjan*)
barnalegt þetta um- het'ur um daga sína
tal um sifeldan frið, átt margfalt glögg-
sem sumir menn skygnari óvíni en
hafa sífelt á vörum ((Heimskringlu” og
sjer. Það væri víst furðulega statiizt
ómögulegt að hugsa samt”...
sjer meiri apturför „Það parf ekki að
fyrir mannlítið yfir vera í neinum vafa
höfuð en það, ef um það að minnsta
menn kæmu sjer kosti hjer eptir,
saman um pað einn hverju megin Hkr.
eóðan veðurdag, að er í vorum kirkju-
íáta allt stríð um ó- málum. Hún hefur
líkar skoðanir detta sjálf tekið af öll tví-
niður... Þetta tal mæli, til pess allir
um att menn skuli geti áttað sig á því”.
hætta atS hafa ólíkar
skotSanir er pví ekki
nema óvit eitt”...
I einni setningunni er pví strang-
lega framfylgt, að mi#munandi
skoðanir sjeu nauðsynlegar, I annari
er ((Hkr-” úthrópuð sem ((óvinur”
kirkjunnar, af pví hún I smáatriðum,
áhroerandi ytri búning kirkjunnar
einungis, lætur í Ijósi öðruvísi skoð-
anir en presturinn vill. Það er má
ske missýning, en oss sýnist ekki
betur en að presturinn í petta skipti
sigli eins nærri mótsetninga-skerinu
eins og siglt verður, án pess að
stranda á pví.
UM BÚNAÐARSÝNING
I Nýja íslandi (í syðri hluta Ylði-
nesbyggðar) getur frjettaritari vor
I öð.rum dálki blaðsins. Það er
hin fyrsta tilraun til að koma á pví
líkri stofnun, og er hún gleðilegur
vottur pess, að nýlendumenn eru
dyggilega að beita I áttina. ((Fyrst
er vísirinn, svo er berið”. Þó pessi
sýning hafi nauðsynlega verið I
smáum stíl, efum vjer ekki að hún
hefur pau áhrif, að meira kapp verð-
ur lagt á að hafa hana fullkomnari
annað haust. Hún að líkindum verð-
ur og til pess að hvetja hinar aðrar
bvggðir nýlendunnar til að gera hið
sama, pví vitaskuld hafa pær yfir
höfuð að tala eins góða heutugleika
til pess eins og pessi byggðarhluti.
Það er enginn etí að slíkar sýningar
eru bæði til gagns og gleði fyrir
nýlendubúa, og er vonandi að pessi
tilraun verði til pess, að bráðlega
kojnist á ein stór sýning fyrir alla
nýlenduna, sem verði veittur styrkur
af fylkisstjórn.
Oss er sagt að herra Magnús
Jónsson, frá Fjalli I Skagafirði, sje
hvatamaður pess, að upp komst
petta litla búnaðarfjelag og pessi
sýning. Á hann, og allir, sem pann-
ig leggja sig fram nýlendunni til
gagns og sóma, sannarlega pakkir
skilið.
FRJETTAKAFLAR
ÚR NÝLENDUNUM.
ÚR SUÐUR-VÍÐINESBYGGÐ,
Nýja íslandi, 7. september 1889.
Það er mjög sjaldgæft að blöð-
in færi frjettir úr pessum hluta ný-
lendu vorrar, sem liggur pó næst
prentsmiðjunum og höfuðstaðnum,
og virðist pví nærri ástæða til að
álíta að hjer búi ekki fjör og fram-
fara andi meðal fólks I líku hlutfalli
sem í öðrum hlutum nýlendunnar,
sem við og við láta til sín heyra.
En petta álit mun pó ekki vera hið
rjetta. Það mun óhætt að fullyrða
að I pessum byggðarhluta er ekki
síður dugandi og frjálslynt fólk en
annarstaðar 1 nýlendunni. Hjer eru
yfir höfuð skynsamir bændur, sem
hafa sjálfstæðar skoðanir á málefn-
um sínum og sveitarinnar. Reyndar
eru peir nokkuð seinir til hreifinga
en par á mót fastir I pvl er peir
taka fyrir. Þeir eru nú pegar farn-
ir að hafa talsverðan áhuga á mennt-
un ungdótnsins, og bóklegri mennt-
un yfir höfuð; sötnuleiðis i öllu pví,
er lýtur að endurbót búnaðárhátt-
anna og aukning framleiðslunnar.
Þeir álíta, og pað með rjettu, að
fyrsta lífsspursmálið fyrir hvern og
einn frumbýling sje að rækta land
*) Setningin innau sviga er vor.
Ritst. ((Hkr”.
sitt og afla sjer nægilegs bústofns til
pess að geta lifað frjálslegu og
sómasamlegu lífi, og eignast pægi-
leg wg skemmtileg heimili og hentug
verkfæri, pegar petta er fengið pá
sje timi fenginn til að taka pátt í
almennum fjelagsskap með að styðja
isleiizkar vísindastofnanir o. s. frv.
Ástæðan til pess að svo fáar raddir
heyrast hjeðan I blöðunum mun vera
sú, að menn pykjast of skammt á
veg komnir í öllum framförum til
pess að birta ástandið á prenti, pvl
hinn almenni hugsunarháttur hjer
mun vera sá, að láta útlit kringum-
stæðanna sjást eins og pað virkilega
er og ekki betra.
Jafnvel pó pessi greindi hugs-
unarháttur sje hjer ríkjandi, og I
öðru lagi til pess að færa dálitla
sönnun fyrir ofanrituðu áliti mínu,
vil jeg tilfæra nokkur frjetta atriði
hjeðan.
Hið almenna ástand fólks hjer
má heita heldur gott, reyndar eru
efni manna á mjög misjöfnu stigi,
og fer sá misinunur talsvert eptir
peim tímamismun sem menn eru
búnir að dvelja hjer, pvi flestir hafa
komið hjer fátækir í fyrstu. All-
flestir búendur munu pó hafa við-
unanlegt framfæri fyrir sig og sína.
Jafnvel pó vortíðin væri purr og
köld rættist furðanlega fram úr með
grasvöxt svo flestir munu nú búnir
að afla sjer nægilegs fóðurs fyrir
gripi sina. Garðuppskera lltur vel
út, og öll pau sýnishorn af hveiti og
öðrum korntegundum sem hjer hafa
verið reynd, eru nú afgjörð með
góðum árangri.
Það mun óhætt að fullyrða að
hjer I pessum byggðarhluta er að
vakna talsverður framfara og fjelags-
skaparandi I pví efni, að leggja meiri
stund á að bæta búnaðarhættina yfir
höfuð en verið hefur, og pó sjer-
staklega I pví að fara að gefa hveiti-
rækt og annari kornyrkju meiri
gaum. Til að styðja að pessu var
fyrir l^ ári siðan stofnað ofurlitið
búnaðarfjelag, sem síðan hefur verið
viðhaldið og eru nú flestir bændur I
byggðarhlutanum gengnir í pað.
Sömuleiðis er hjer kvennfjelag,
sem vinnur I líka stefnu. Það má
segja með rjettu að flestir meðlimir
pessa búnaðarfjelags hafa verið vel
starfandi á heimilum sínum, pegar
litið er til allra peirra erfiðleika, sem
hjer er við að stríða I skóglandinu,
og fátæktar margra á aðra hlið.
Hvað starfsetni pessa fjelags snertir,
pá kom hún bezt í ljós á dálítilli
búnaðarsýningu er haldin var sam-
kvæmt ákvörðun fjelagslaganna og
að tilhlutun pess hinn 2. p. m. i
Kjalvik, hjá hra. Benedikt Arasyni,
er drengilega studdi að peirri fram-
kvæmd. Jeg vil pvl tilgreina hina
helztu muni er komu fram, og voru
pað:
1. Gripir: Naut, kýr og uxar.
3. Sauðfje af öllum tegundum.
3- Korntegundir: Hveiti, rúgur,
hafrar, bygg, biakkbygg, 4
tegundir hnattbauna, 3 teg-
undir flatbauna og mais.
4. Garðávextir: 2 tegundir jarð-
epla, 2 tegundir af blóðrófum,
2 tegundir lauks, gulrófur,
næpur, Pumpkins, kúmen,
Rubarb, (framleitt fræ), radis-
ur og Parsnips og sólarblóm
(skrautjurt).
5. Matvæli: Smjör, misuostur,
harðfiskur.
6. Iðnaðar vörur: Ýmiskonar
prjónles og steinkað blaða-
veski.
7. Listaverk: Kassi með tálg-
uðu manntafli.
Þess skal getið að 5. og 6. liður
að undanteknum harðfiskinum komu
frá kvennfjelaginu.
Margir af pessum sýningar-
munum hlutu eptir ályktun mats-
mannanna fyrsta stig af prernur sem
ákveðin voru og sumir hlutir voru
álitnir ágætir.
Af pessum litlu sýnishornum
sem fram komu á sýningu pessari
má vel sjá að I nýlendu pessari hefur
jörðin fullnægjandi framleiðslukrapt