Heimskringla - 23.12.1893, Side 2

HEIMSKRINGLA 23. DESEMBER 1893.
Ilciiaskrinsla
kemr út
á Laugardögum
liic HeimskrÍDgla I*tg. & I’dIíI. Co.
útgefeudr. [l’ublishers.]
Verð blaðsins í Canada og Bauda-
ríkjunum :
li már.u'Si $í?,r>0 fyrirframborg.
6 ----- $1,50---------—
3 ----- $0,80; ------- —
$2,00
$1,00
$0,60
Kitstjóriun geyiuir ekki greiuar, sem
eigi verða uppteknnr, og endrsenuir
þær eigi nema Irímerki fyrir enur-
sending fylgi. llitstjorinn svnrnr eng
(m bröfum ritstjórn viðkomnndi, nemn
í blaðinu. Nafntnusum brífum er
enginn gnnmr gefitm. En ritstj. svnr-
ar höfnndi undir merki eðn bókstof-
uin, ef höf. liite.kr sliiit. merki.
Uppsögnógild að iögjni.uemakaup-
andi só aiveg skuldiaus við blnfSið.
A nrjliinnqaterð. Prentu ð
pað send lysthnfendum.
skrá ytir
Ritstjóri (i-\i itor):
JÓN ÓLAFSSON
venjul. á skrifst. b). kl. 9- 12 og 1-6
iáðsmaðr (Busin. Manager):
ETRÍKR GÍSLASON
kl. 9—12 og kl. 1—0 á skrifst.
Utanáskrift á bréf til ritatjórans :
Editor Jíeiinskrinf/la. Box 535.
Winnipeg.
Utanáskrift til afgreiðslustofunnar er
The Ueimtkringla P> tg. <í; Pvbl. Co.
Box 305 Winiíipcg, Man.
Peningar sendist, í P-O. Money Or-
der Reuistered Letter eða Expross
Money Order. Banka-ávísanir a aðra
banka, en í Winmpeg, eru að eins
teknar ineð aílöllum.
G53 Paciíic Avc.
(McWilliam Str.)
Snj ómokstrinn.
Það er fallcga gert af bæjarstjórn-
inni að taka fitæka atvinnulausa
menn til að moka snj 5 af strxtunum
hér. Vitaskuld væri æskilcgt að
liorgunin gæti verið ögn liærri, en
hfln cr, fyrir fjölskyldumenn. Það
var og tiigangr iicnnar í fyrstu að
borga þeini oírlítið meira en ein-
hleypingnm. En hún licfir látið sitja
við að greiða báðnm sama — 50 cts.
um tlaginn. En ltvemig menn með
fjðlskyldu eiga að fara að lialda satn-
an sii og likama með 50 centum nm
/l iginn, það er oss ráögáta.
Það mun ekki verða sagt að loæjai -
-s jórnin hafl sctt landa hjá þessu
sældarbrauði, í lilntfalli við aðra.
En eitt verðnm vér að benda löndum
vornm sjálfdm á. Það er þetta, að
það cr alvcj ranjt gert aí efnuðum
mönnum, sem getíi séð sér og sínnm
I » >rgið lijilparlaust, að vcra að sníkj-
ast eftir þessari vinna, og bola þann-
ig frá þá, setn ern allslausir og sái-
þurfandi. Vér segjum þetta ekki að
rannarlausu. Vér höfnm komizt að
því, að cinn mcðal inna fyrstu, er
hér fékk snjómokstrsvinnu, var landi
icúnn, sem á skuldlaust hús og lóð,
meira en þúsuntl dollara virði, er
, ítarnlaus, á konu vel vinnandi, sem
hefir nær sífel't atvinnu, og ltefir sjálfr
tiaft vinnu í sumar. Og þctta cr ekki
eina kæmið af þessu tagi.
,'Slíkum mönnum er ckki vinna
þessi ætluð; það cr ekki nauðsynja-
vinna, hcldr vinna, sem tckin er fyr-
ír, án þcss hennar væri þörf, og er
•: nnnin á kostnað bæjarbúa, til að
vcita pvrfanrli mönnum atvinnu.
Þegar vel xnegandi menn sníkjast
að slíkri vinnu, gera þeir rangt á
tvcnnan lxfttt: þeir baka gjaldend-
• uxn bæjai-ins alveg óþarfan kostnað,
°g þeir sitja í ljósi öðrum, scm sanna
jéirf Ixafa fyrir vinnuna.
Iíér þarf að korna öðru betra lagi
á. Landar hér í bænum ættu að fá
ttokkra g'íða, kunnuga mcnn í nefnd,
sem væri til ráðaneytis health ingpec-
tor í þessu cfni. svo að hann gæti
borið allar bciðslur um atvinnu og
atvrk undir lxana. Þá hlyti þcir lík-
lega siör hjálpina, sem ekki væru
þurfandi, og sannþurfandi íncjm yrðu
síðr út undan.
Vitaskuld yrði það eicki þakklátt
vcrk. En það væri þaift og gott
verk.
Gætu mcnn fengið mcnn eins og
t. d. Mr. B. L. Baldwinson, Mr. Ánia
Kríðrikssoix, Mr. J. W. Finncy, Mr.
Pál Bárdal, Mr. Eyjólf Eyjólfsson,
Mr. Gísla Ólaísson og eina þrjá til
jafngóða memx, þí teldum vcl' v el
skipaða nefixd kurmngum mönnura.
:-og á þvi riðr.
Sýningin í Chicago.
Smágreinir eftir Jóx Ólafssox.
III. Ttldrögix til sýxixgarixxar.
Framh.
Eg las það í Lögbcrgi í f. m. í
Chicago-bréfi eftir Hafstein
prest, að “heimssýningarnar” sé “nú
orönar 9 að tölu,” að Chicago-sýning-
unni meðtaldri. Það er ekki auöið
að skilja þetta öðruvísi en svo, að
þær sé orðnar 9, og ekld fleiri. En
það er fjarii sönnu. Eg get talið upp
14 heimssýningar, oger mér grunr á,
að vantalið sé þó. En þessar lmfa
lieímssýningar verið, sem ég veit með
vissu að telja :
1. í Lundúnum : 1851
2. — Dýflinni . 1853
3. — New York 1853
4. — París 1855
5. -— Lundúnum 1862
6. — París 1867
7. — Vín 1873
8. — Philadelphia 1876
9. — París — — 1878
10. — Sidney 1879
11. — Melbourne 1880
12. — Antwerpen 1885
13. — París — — 1889
14. — Chicago 1893
Þegar nú fói' að líða að 400.
afmælisdegi Ameríkufundar Colnmb-
usar, fóru menn í Bandaríkjunum
að tala um að lialda upp á þetta
merkisár með almennri heimssýn-
ingu.
1889 fóru íbúarnir í allmörgum
stórboi'gum að gera sér far um að
mæla fyrir því að in fyrirhugaða
sýning yrði lialdin í sinni borg;
og Chieago, Nevv York, St. Louis
og Washington gerðu hver um sig
út nefnd manna, er send var til
bandaþingsins og skyldi hver nefnd
f'yrir sig reyna til að f'á þingið
til að kjósa sína borg til þess að
lialda þar sýninguna.
Það hefir verið sagt í spaugi
um Bandaríkjamenn, að það væri
prentvilla á dollurnnum' þeirra.
Það standa letruð í hring á hverjum
dollar þessi orð: “/u tíod v;e trunt'’
(þ. e. “Á guð treystum vér”).
Gárungar hafa sagt að það sé
prentvilla; það sé fallið úr eitt orð;
þar eigi að standa: “In this Gorl
we trust" (þ. e. “Á þennan guð
treystum vér,”) gefandi þar með
í skyn, að “þessi guð” sé dollar-
inn. En hvað sem um það er,
þá er það víst, að þjóðin skilr
það fiestum þjóðum betr, að pen-
ingarnir em nervus rerum gerendar-
-um (o: afi þeirra hluta, er gera
skal). En sérstaklega er það sagt
um Cliicago, að í þessu efni sé
hún “sterk í trúnni,” — hafi tak-
marklausa ti-ú á aíli peninganna.
Og víst er það, að það fyrsta,
sem Chicago varð fyrir að gera,
til þess að ná í sómann og hagn-
aðinn af því að fá sýninguna
haldna hjá sér, var það, að mynda
sýningar félag (fyrst bráðabirgðafél-
ag, síðan löggilt undir nafninu
[Vorld’s Columbian Exposition Com-
pany), og skrifaði sig þegar fyrir
5 millíónum dollara. Nefndirnar frft
Chicago, New York, St. Louis og
Washington komu fyrir bandaþingið,
til að relra liver sitt erindi; og þá
liafði Chicago-nefndin þá “trú” á
hendinni umfram keppinauta sína,
að hún gat sýnt áskriftaloforðin fyrir
þessuin fimm niillíónum og lofaði
auk þess að útvega nokkrar millíónir
í viðbót. Hinar nefndirnar gátu
ekki sýnt neinar svona átíikanlegar
jarteiknir þess, að sínum borgum
væri svona mikil alvara. Alt um
það var mjög mikið gert af þeirra
liendi og margra annara til að róa
undir þingmenn og reyna að spiila
fyrir Chicago. Þó urðu allir að játa
það, að Chicago lxcf'ði flesta þá yfir-
burði um fram alla aðra bæi, er
gerðn hana langbezt lagaða fyrir
sýninguna. En svo var fast róið á
móti henni, að átta sinnum varð að
ganga til atkvæða í þjóðfulltrúaþing-
inu (Ilome of Itepr.) áðr en Chieago
næði sigri. En í áttunda sinn fékk
Chicago 157 atkvæði, Ncw York 107,
St. Louis 25 og Washington 18,
25. Apríl 1890 samþykti Banda-
þingið “lög um að 400 ára afinælis-
dagr þess viðburðar, að Christofer
Columbus fann Amcriku, verði hald-
inn hátíðlegr með alþjóðasýning á
listaverkum, iðnaði, verksiniðjuvam-
ingi og afrakstri lagar, landsognáma,
og s j sú sýniug Ixöí'ð í borgixmi Clii-
cago í ríkinu Illinois.” Lög þessi
kváðu svo á, að ríkisstjóri í ríki
livei’ju og fylkisstjóri í fylki hverju
skyldu til nefna tvo menn liver, en
forseti Bandaríkjanna tvo menn fyrir
Columbía-hérað og átta menn fyrir
Bandai’íkin í heild sinni; skyldu allir
þessir menn ganga í eina nefnd, og
hún vera yfirstjóm sýningarinnar, á-
kveða aðalstefnu hcnnar og vfirgrip,
ávlsa sýnendum svæði hverjnm um
sig, flokka sýnismuni og raða þeim
niðr, skipa matsmenn og dómara og
liafa 4 hendi alla samninga og bréfa-
skifti við úílenda sýnendr.
Þjóðnefndin hélt fyrsta fund sinn í
Chicago 20. Júní 1890 og kaus
Thomas W. Palmer frá Michigan til
forseta og J. T.Dickinson frá Tcxas til
ritara. Á öðrurn fundi, er hófst 15.
Sept., var George Ií. Davis frá Chi-
cago kosinn aðal-ráðsmaðr (Director
General) sýningarinnar og þá var og
kosin nefnd af' forstöðfikonum (Doard
ofLady Managers). Þá var og sam-
þykt aðalflokkaskipun sýnismuna, og
fallizt á uppdrætti af sýningarhús-
unum.
Nú hafði sýningar-félagið liaftsam-
an þær tíu millíónir, sem það hafði
lof'azt til að útvega, því að fimm
milíónir höfðu, scm getið var, feng-
izt frjílsum framlögum meðal bæjar-
rnanna, en aðrar finim millíónir lagði
bæjarstjómin til, og hafði rlkisþingið
leyft bænum að taka lán I því skyni.
24. Desember 1890 gaf forseti
Bandaríkjanna út auglýsing nm, að
alþjóðasýningin sú, er áðr nefnd lög
höfðu fyrirhngað, skyldi opnuð verða
I Chicago 1. Maí 1893, og lienni eigi
lokað verða fyrri ensiðastaþriðjndag
Októbermánaðar sama ár; bauð hann
í nafni stjómar og þjóðar Bandaríkja
Yestrlieims öllnm jarðhnattarinsþjóð-
um til hlutt iku I sýningunni.
IY. Lega sýxixgarixnar.
Það tók, sem lög gera ráð fyrir,
æði-langan tlma fyrir sýningarfélag-
ið að koma sér saman við alla þá, er
lilut áttu eða eiga vildu að máli, um
það, hvar hentugast væri sýningar-
svæði. Bjö mílum sunnar en 1 miðj-
um bæ í Chicago var vallarsvæði
mikið óbvgt, en umgirt; það var
Jackson Park svo nefndr, Midway
Plaisance og Wasliington Park. Þar
kom mönnnm loks saman um að hafa
sýninguna, og næralt þetta svæði yf-
ir samtals 1037 ekrur af landi. Auk
þess sem landið sjálfthafði upphaflcga
kostað, hafði bæjarsfjómin kostað 4
millíónum dollara uppáaðgera lysti-
garða þessa; en það var líka minstr
hluti þeirra, sem nokkrar skemdir
þurfti að bíða við sýninguna; það
var helzt norðrhluéinn af Jackson
Park, er áðr var ónotaðr, og er sá'
hluti um 630 ekrur að stærð. Sýn-
ingar-félagið varð að kosta um'mill-
íón dollara upp á að prýða þcnnan
hlut svæðisins (slétta, girða, graía
skurði o. s. frv.).
Þetta er ið fegrsta svæði sem
nokkur alþjóðasýning hefir verið
haldin á, og er það fjórfalt stærra cn
sýningarsvæðið var í París 1878 og
1889; það tekr yflr tvær mílur af
ströndinni fram með Michiganvatn-
inu; en það er eitt með stæi-stu og
fegi-stu stöðuvötnum í heimi. Sýn-
ingarhúsin taka yfir tvöfalt stærra
svæði og hafa kostað helmingi meira,
en sýningarhúsin í París 1889; en
það var á sinni tíð in stórfenglegasta
alþjóðasýning, er þá hafði verið
haldin. [Meira.]
BÓKMENTIR.
" Hanxes Hafstein : Ýmisleg
ljóðmæli.” Rvík (ísafoldar-prent-
smiðju.) 1893.
Þau hafa legið hjá mér ljóðmæl-
in hans Hannesar síðan í sumar, er
leið, að hann sendi mér þau. Ég hefi
verið að draga og draga að minnast
á þau, í þeiri'i von, að þau kæmu til
sölu hingað vestr. Því að ég veit,
að það gagnar mest að minnast á
bók um það leyti, sem leséndrnir eiga
kost á að sjá hana. Annars or hætt
við að ummælin falli heldr í gleymsku
hjá sumum.
Og nú er bókin komin til sölu
vestr.
Þegar “Vérðandi” kom út 1882,
ritaði ég ítarlcga um þaþ rit og þá
fjóra höfunda, er þar komu fram, en
cinna ítarlegast um Ilannes Hafstem.
Ég Byrjaði þá um hann að tala á
þessa leið:
“Vér höfum aldrei með jafn-mik-
illi gleði getið um ritverk íslenzks
skálds sem nú um það, sem Hannes
á í ‘Verðandi’.”
Ég benti á, að liöf. væri þá ekki
nema 19 ára, og að hann kæmi fram
frá byrjun miklu þroskaðri, en vandi
væri byrjandi höfunds,, einkum þeirra
er ungir væru. Hann liafði þegar
nokkru áðr (vetrinn 1880—81), er við
vórum samtíða í Kaupmannahöfn,
birt nokkur kvreði í “Skuld” og
“Nönnu,” III. árg., sem ég gaf þar
út, og þar haföi ég fyrst fengið hug-
mynd um skáldgáfu hans. Og frá
fyrstu kynningu unni ég bæði mann-
inum og hans gáfu. Það var eitt-
hvað svo hraust og heilbrigt og jafn-
framt eitthvað venju fremr göfugt og
drenglegt við hans sál.
Og þessi einkenni búa enn í hans
sál sg setja stimpil sinn á það, sem
frá henni kemr.
Lífið hefir farið vel með Hannes.
Ahyggjur þcss og sorgir liafa ekki
lagzt þungt á hann. Hann drakk á
æskuárunum sinn djúpa teyg af nægta-
horni lífsnautnarinnar, eins og flest-
öll skáld hljóta að gera; en hann
slapp alveg hjá að kynnast þeim tveim
systkinum, sem sum, ef eigi fiest.
íslenzk skáld hafa orðið að komast í
kynni við, en það eru þau skötu-
hjúin Sultr og Nekt.
Það er sagt, að það þurfi “sterk
bein, til að þola góða daga;” má vera
svo sé; en það eru ekki allir heldr.
sem sleppa óskemdir undan harðneskju
bágra kjara ; on líka heiir örbirgð
og raunir það til, að bæta strengjum
við á hörpu skáldsins, scm hún átti
ekki áðr, og gefa henni dýpri undir-
tóna.
Hannes rann mjúkt og þægilega
frá examenborðinu inn í embætti,
hjónaband og hóglífa stöðu. En með-
lætið hefir ekki skemt hann. Hitt er
spurning, hvort hann hefír ekki orðið
ófrjórri sem skáld fyrir bragðið. Mér
er ekki grunlaust um, að dálítið
meiri örðugleikar framan af í lífínu
hefðu, ef til vill, bætt nýjum strengj-
um á hörpuna hans, án þess að slíta
neinn af þeim sem þar vóru fyrir,
því að þeir eru sterkir og hraustir
Gns og allar taugar í aál hans og
likama — en hörpustrengir hvers ljóð-
skálds eru undnir úr hans eigin hjarta-
taugum.
Vera má að ég fari viit í þessu.
En ég hafði einhvern veginn lúizt
við enn þá stærri ljóðabók cg enn
þá fjölbreyttari frá honum nú um
þessar mundir.
Þegar ég segi þetta, þá er það
síðr en ekki sagt til að finna neitt
að þessu ljóðasafni; það er, þvert á
móti, sprottið af löngun minni eftir,
að það hefði verið helmingi lengra.
Og slik lönjun vaknar ekki nema því
að eins, að manni geðjist vel ein
ljóðabók. ' Armars þráir maðr ekki
meira.
Eg þrái því fremr meira í þessarí
bók, sem ég veit þad, að höfundr
hennar á fyrirliggjandi nægt efni í
annað hindi jafnstórt til. Og sumt af
því þekki ég og veit, að það tekr
fram nokkrum af þeim kvæðum, sem
nú eru í bók þessari, og vildi ég þó
ekkert af þeim missa.
Það er ekki vinnandi verk, að
farz að nefna sérstaklega hvert af
liðlega 90 kvæðum og vísum. Og það
verðr ávalt meira og minna handa-
hófs-verk að fara að taka frám nokk-
tir einstök kvæði, þar sem alt er
eins gott og hér er.
Nefna vil ég þó auk fyrsta kvæð-
isins, sem áðr er prentaö i “Skuld”
og “Verðandi” og or eins konar ein-
kunnar-kvæði höfundarins, 2. kvæðið :
“Fuglar í búri” (áðr prentað í “Skuld”).
Það er eitt með fallegustu kvæðum
á íslenzku í sinni röð.
“Daginn eftir dansleik”. er eitt af
þess kyns gamankvæðnm, sem þeir
einir geta notið til fulis, sem þekkja
atvik og ]>orsónu, sem um er kveðið.
llitstj. “Lögbergs” getr bezt skýrt
það kvæði.
“ Skarphéðinn ” þekkja allir frá
“ Verðandi,” og eins kvæðabálkinn •
“Norðr fjöll.”
“Nci, smáfríð er hún ekki ” er
gott ástarkvæöi, og á í því sammerkt
við fleiri ástarkvæði Ilannesar, að það
er eins og maðr kenni liold og blóð
í þeim; en það er, þvf miðr, ekki
almont einkenni íslenzkra ástakvæða.
Svo koma nokkur gleði-kvæði, og
yil ég aö euis biðja höfundinn, þegar
hann gefr út aðia útgáíu af þessum
ljóðmælum sínum, að taka upp (í
kvæðinu “ Ad sodales”) góða, gamla
orðið “ þrúga,” en hlífa okkr við ný-
gervinginn “drúfa” (“drufva” á sænsku
helir vakið fyrir honum), sem er alveg
óþarfr og, það sem verra er, óíslenzku-
legr nýgervingr og ófagr (" drúfu-hjart-
að”).
“Sjóferð” (áðr prentað í “Skuld”
og “Verðandi”) er ljómandi kvæði.
“Niðar-óðr” er áðr prentað í
“Skuld,” fagrt kvæði, og breytingin,
sem skáldið hefir gert á niðrlaginu,
er breyting til batnaðar. Eftirmælin
eítir “Arna Finsen” (áðr prentuö í
“Skuld”) eru kveðin frá hjartanu.
“Mjúkar línur” er ástarkvæði,
vottr um listamanns-auga.—“Hvöt” er
einkennilegt fyrir Hannes:
“ Opnið sálar alla glugga
andans sólar-geislum mót!
Burt með drauga, burt með skuga,
birtan hæíir frjálsri sjót.
“ Myrkrið fæðir uglur einar,
ekkert blóm í myrkri grær ;
sólin inn í æsku-hrtinar
árdags-rósir lífi hlær.”
Og síðar :
“Breiðið arma báða móti
blænum, þótt hann við og við
fari’ í storm og bystur brjóti
brúðu-rusl, sem dýrkið þið.”
“Fjall við fjörð” er fagrt og vel
kveðið.
Kvæðið “Yor” er kveðið erlendis.
Ég má til að taka þetta upp:
“Eg vildi’ eg fengi flutt þig, skógur,
heim
í fjalla-hlíð og dala-rann,
svo klæða mættir mold á stöðvum þeim,
sem mest ég ann.
“Ó gæti’ cg mér í hoitan hringstraum
breytt,
eins heitan eins og hlóð mitt er,
þú, ættarland, ogstraummagn streymdi
heitt
við strendur þér.
“ Og gæti’ eg andað eins og heitur blær
um alla sveit með vorsims róm,
þá skyldi þíðast allur & og snjór,
en aukast blóm.”
“Sumarkveðjan” er enn einkenni-
legt og fagrt kvæ'i.
Kvæðið “til Mattb. Jochumsson-
ar” er vel kveðið; eini gallinn á því
or, að það er kveðið til Mattíasar,
eins og Hannes óskar sér hann í huga,
en ekki eins og hann er. "Þrumu-
málið,” sem “vekr fólkið af andans
deyfðar-móki,” er aðdáuuar vort; en
það eru kjarkmennimir, inir einöröu,
sem því máli kveða—það er ekki mál
séra Mattíasar ; hans kostir eru aðrir
meiri sem skálds, heldr en það. Kom-
plímentin í síðasta erindi (“sem hæst-
um tónum nær af landsins sonum”)
eru dálitið tvíræð, ef þau minna á að
“fara upp” í íslenzkum tvísöng. Það
þarf ekki nema sterkan barka og
nógan vind, til að rífa sig hátt. En
hitt er meira vert, að tónarnir sé
hreinir (“ófalskir”).
í “Gifting” er málvilla hjá höf.
(“erg og grið”); “erg” þýðir nefnilega
sel eða setr (smalakofa), en “ergi” (í
nútíðar-merking) “ákafi.”
“Stökur” á 92. bls. eru frábæiiega
vel kveðnar.
En ég má ekki vera að telja upp
öli kvæðin. “Sannleikrinn og kyrkjan,”
“Strykum yíir stóru orðin” og “Úr
bréfi” reka hvert annað, hvert öðru
betri kvæði, og einkennileg kvæði,
sem enginn kveðr nema Hannes.
“Fjallablóm” verð ég lika að nefna.
“Systurlát” er eitt af stærstu og beztu
kvæðunum, einstakt í sinni röð í
skáldskap vorum.
“Lausavísur” og “Lofkvæði til
heimskunnar” eru þess verð að minna
sérstaklega á þau. “Vöggukvæði” líka,
En “Óveðr” er eitt af snildar-kvæð-
unum.
En einhverstaðar verð ég að láta
staðar nema.
Þó verð ég að geta “Kolbrúnar”-
kvæðanna. Þau eru frumkveðin á
dönsku af Bertel E. Ó. Þorleifssyni.
Það vóru engin stórkvæði, en þó án
efa það bezta, sem eftir Bcrtel lá.
Hann var skáld, sem aldrei tókst að
yrkja — og þó var hann skáld. Það
vissu þeir, sem liann þektu. Skáld-
skaprirm var innra í sálu hans, en
gat aldrei fæðzt eða fengið ytra form.
Þessi kvæði, orkt á dönsku, hafa
prýkkað við íslenzkunina. Hannes
iiofir hér gert ræktarverk við sinn
framliðna vin, að klæða nokkuð af
kvæðum lians í skáldlegan íslenzkan
húning.
Hannea Hafstein vakti stórav von-
ir, er hann kom, fyi'st fram sem skáld
kornungr. Nokkuð af þeim hefir hann
Upp fylt með þessu ljóðasafni sínu.
En ekki nærri alt.
Ég fyrir mitt leyti hika ekki við
að segja, að víxillinn, sem hann á að
| leysa inn, só stærri. Og óg efast ekki
um, að hann á þegar í handraðanum
meira af andans sldra gulli og reiðu-
silfri, til að borga víxilinn með.
Hann læsir það bara of fast niðr.
Ergo annað bindi til!
Ég efa ekki að hátíðirnar, sem í
hönd fara nú bæði hér og heima,
“geri upptækt” mestalt upplagið af
þessu bindi og greiði þannig veg fyrir
því næsta.
J. 6.
“LJÓÐMÆLI. Eftir Einar Hjör-
LEIFSSON. Reykjavík [Á kostnað
höf.s.] 1803.
Þessi bók hefir ekki verið se.nd Hkr.
til umgetningar, en óg verð þó að minn-
ast hennar; því að ég lit öðruvísi á
tiigang bókfregna í blöðunum. heltlr
en t. d. höf. þessara ljóðmæla gerir.
Ég lít svo á sem þær eigi ekki að vera
ritaðar eða óritaðar af velvild eða ó-
vild við höfund rits, eða í þeim til-
gangi að gera honum gagn eða ógagn,
heldr eiga þær að vera ritaðar einkum
fyrir sakir íesenda blaðanna, til að leið-
beina þeim f valinn á kaupi óséðra
bóka, og í matinu á hókum, sem þeir
lesa, með því að benda á kosti þeirra
°g galla. Geti höfundar bóka haft not
eða leiðbeining af dómi um rit sín.
þá er það þó þeirra sök hvort þeir
vilja það hagnýta eða ekki. — En sé
bók betri eða verri en miðlungsverk,
þá ætti blöðin að nefna hana.
Einar Hjörleifsson er kunnari áði’
sem sagna-skáld lioldr en sem ljóð-
skáld, en þó kunnr líka af örfáum
kvæðum, sem birzt liafa eftir hann
hér og þar (í “Skuld,” “Heimdalli,”
“Sunnanfara,”'o. s. frv.); og þessi kvæði
hafa nær öll þótt fyrirtaks-falleg.
Eitt ið fyrsta, sem maðr rekr aug-
un í, vii> þetta litla Ijóðakver, er það,
hvað það er lítið vöxtum, og þegar
maðr lýkr því upp, sér maðr, að það
er þó enn minna í því, en vöxtr kvers-
ins virtist benda á — að eins 32 ljóð-
mæli.
Þetta bendir á. að annað hvort sé
höf. mjög ófrjór á ljóðagerð. eða þá
mjög dómstrangr í vali við sjálfan sig.
Sannleikrinn er, að þetta á sér
hvortveggja stað, Höf. er ófrjótt ljóð-
sltAld -— ýrkir mjög lítið aö Vöxtnm.
Er vel líklegt að það komi fremr til
af ytri lífskjörum hans, annríki, þreytu
og áhyggjum,. heldr én af því að skáld-
reð hans gæti ekki blætt örara, ef hann
ætti við þau. kjör að búa, sem þvf
væru hlynt. Hann segir þetta sjálfr
t. d. á 47. bSs.
— “af andans skrautblómum ungum,
— óg er þar svo fátækur sjáifur ;
þau týnast í andleysis úthaf,
í einkisvert þref og gjálfur.
í útlegð og hugsana örbii'gð,
með andans þverrandi gróða
ég er.................™
Þetta er ósjálfrátt sársauka-kvein
sálar, sem finnr hjá sér þrótt og hæfi-
leika til einhvers göfugs lífsst.arfs, en
verðr að selja sig fyrir smér og branð
til lúalegra púlsverka (“einskisvert þref
og gjálfr”), sem hún er ekki löguð fyr-
ir og finnr að hún er að sltemma sína
betri hæfiiteika á því (“andans þverr-
andi gróða”) og glata þeim í sorp ógeðs-
legrar blaðamensku (“andans skraut-
blóm,” sem "týnast í andleysis úthaf”).
Einar er ekki skapaðr til að vera
ritstjóri, ncma ef vera skyldi að fagr-
fræðislegu eða bókmentalsgu tímaritL
Til þess væri hann vel falhnn, en til
hins illa hæfr ; hann er vitmaðr, gáfu-
maðr, skáld; en hugð-fár og því eigi-
fjölhæfr að þekkingu. Að því leyti er
hann svijaðr Gesti hcitnum Pálssyni.
Og beggja forlagadómr var, að verða
að leggja f.Yrlr sig ritstjórn í annara
þjónustu sér til lífsatvinnu.
“Það verðr þó fugls-bragð að því,”
sagði kerling; hún tók kvistinn, sem
fuglinn hafði setið á, og sauð af súpu.
Líkt virðist vaka fyrir þeim, sem finna
hjá sér kcllun 11 bókmenta, en eiga
ekki kost á að gera þær að lífsstarfi
sínu. "Það < r þó bókmenta-bragð að
því,” hugsa þeir og verða blaða-dálk-
fyllendr með ritstjóra-nafnbót. Svo
sitja þeir fjötraðir örbirgðar-járnhlekkj-
unum á þræls-þóftunni á blað-galeiðu
einhverrar andstyggilegrar flokks-kliku,
sem vill stýra róðrinum, og andæfa
þar og andæfa, raulandi 'fyrir munni
sér með köflum sárbitra erindið hans
Steingríms :
“Um frelsis vínber seydd af sólar kyngi
mín sálin unga hað ;
en krækiber af þrældóms lúsa-lyngi
mér h'íið réttir að.”
Þetta eru lífskjör, sem gora hvert
skáld ófrjótt. Og þotta skýrir án efa
rétt aðra orsökina til þess, að þetta