Heimskringla - 25.06.1896, Síða 2

HEIMSKRINGLA 25. JÚNÍ 1896.
Heimskringla
PUBLISHED BY
The Ileiraskringla Prtg. & Publ. Co.
99 99
Verd blaðsina í Canila og Bandar.:
$2 um árið [fyrirfram borgað]
Sent til íslands [fyrirfram borgað
af kaupendum bl. hér] $ 1.
«•••
Uppsögn ógild að lögum nema
kaupandi sé skuldlaus við blaðið.
9999
Peningar sendist i P. O. Money
Order, Registered Letter eða Ex-
press Money Order. Bankaávis-
anir á aðra banka en í Winnipeg
að eins teknar með afföllum.
• • ••
EGGERTJOHANNSSON
EDITOR.
EINAR OLAFSSON
BUSISESS MANAGER.
• • ••
Office :
Corner Ross Ave & Nena Str.
P. O. Box 305.
Forseta-kosmngarnar.
Eins og getið var ti] hér í blaðinu
fyrir fullum mánuði síðan, er það ijú
komið á daginn, að William McKinley
er formlega kvaddur til sóknar sem for-
setaefni Bandaríkja. Það er oftar en
hitt, þegar verið er að kjósa forsetaefni,
fyrir hvern flokkinn sem er, að þeir sem
í boði eru, eru svo jafnir að því er at-
kvæðamagn snertir, að fleiri daga jag
og þrjár, fjórar eða fleiri atkvæðagreiðsl-
ur útlieimtast, áður en afráðið er hver
hnossið hlýtur. í þetta skifti var ekki
að berjast við nein slík vandræði. Mc-
Kinley átti visa fulla § fundarmanna,
löngu fyrirfram og það kom líka fram
við atkvæðagreiðsluna. A fundinum
sátu 924 fulltrúar kjósendanna og af
þeim voru 631 eindregnir fylgismenn
McKinley’s.
Það er ekki sagt að hann sé orðinn
forseti Bandaríkja eða nái því sæti þó
hann gengi svona sigri hrósandi af þess-
um hólmi. Og það er óskandi og von-
andi, að minsta kosti fvrir Canadamenn
að hann nái ekki forsetavöldunum. En
því miðar eru helzt til miklar líkur á að
hann einmitt verði næsti forseti Banda-
ríkja. Vitaskuld stendur það honum
ef til vill fyrir þrifum, að nokkruleyti,
að fundurinn viðtók uppástunguna um
að gullið eitt skyldi verðmiðill Banda-
ríkja framvegis. Það vitanlega dregur
frá honum meiri eða minni fjölda at-
kvæða. En hins ber að gæta, og það er
aðalstyrkur McKinleys, að eftir sögn
eru demókratar í tveimur jöfnum flokk-
um að því er verðraiðiismálið snertir.
Það er enda sagt, að silfurítar séu, eða
verði, mannsterkari á útnefningafundi
demókrata, heldur en fylgismenn gull-
verðmiðils. Séu flokkarnir jafnir alveg
er ósýnt hvernig fer, en samt klofnar
þá flokkurinn. Verði silfurverðmiðils-
menn í meiri hluta, velja þeir þann
mann fyrir forsetaefni, sem því máli
fylgir, svo framarlega sem þeir með ein-
hverjum ráðum geta náð m'eiri hluta
allra atkvæða á fundinum. Einnig itnd-
ir þeim kriffgumstæðum skiftist flokk-
urinn. Þeir sem eru eindregnir fylgis-
menn Clevelands í því að viðhalda gull-
verðmiðli, ganga þá af fundi eins og
silfurítar gerðu á fundi repúblíka.
Undir þeim kringumstæðum er
bágt að segja hvað ofan á verður. En
ekki er það óhugsandi, þar sem einmitt
gjaldeyrismálið sýnist vera aðal-þrætu-
málið, að gull-verðmiðilsmenn allir slái
sér saman, dn tillits til þess hvort þeir
eru repúblíkar eða demókratar, til þess
að yfirbuga silfurítana, sem þá mundu
einnig slá sér saman á móti hinum.
Það eru engar sýnilegar ásræður til
að ætla, að silfurítarnir sem gengu af
fundi repúblíka, sættist við flokksbræð-
ur sína á meðan sóknin stendur yfir.
En aftur er miklu meiri ástæða til að
ætla, að þeir snúist í lið með silfurítum
demókrata, sérstaklega ef þeir í raun
réttri verða yfirsterkari á fundinum í
Chicago. Reynist það svo, að gull-
verðmiðilsmenn demokrata verði alveg
undir á þeim fundi, þá er það engan
vegin ósennilegt, að þeir geri slíkt hið
sama,—gangi í lið með repúblíkum rétt
til að hefna sín. Færi svo, yrði forseta
kosningasóknin háð,—ekki undir merkj-
um hinna gömlu demókrata og repú-
blíkaflokka, heldur undir merkjum silf-
ur og gull-verðmiðilsmanna.
Eins og nú stendur er þess vegna
alt útlit fyrir að hátollapostulinn maka-
lausi verði næsti forseti Bandaríkja.
Eini hugsanlegi vegurinn t'il þess að
demókratar vinni sigurinn er sá, að
fundurinn viðtaki uppástungu um að
hafa jafnræði beggja málma, samkvæmt
ósk repúblíka-leiðtogans John Sher-
man, sem kveðst sannfærður um að
stórþjóðirnar í Evrópu mundu.tafar-
laust gaoga að allsherjar samningi þess
efnis. Þó er því að eins mögulegt að
viðtaka þá uppástungu, að silfurítarnir
taki niður seglin, — að þeir ekki heimti'
fastákveðið verðgildi silfursins KÞúnzur
móti einni af gulli. Á meðan þau á-
kvæði fylgja öllum slíkum uppástung-
um, er ekki tilhugsandi að samþykkja
þær. Til að sjá hve ógerlegt það er,
þarf ekki annað en athuga, að markaðs-
verð silfursins er sem næst helmingi
minna. Með öðrum orðum : Að heimta
verðgildi silfursins metið 10 á móti 1, er
sama sem að biðja um dollarsvirði í
vörum eða gulli fyrir þetta 52 til 60 cts.
virði í silfri — eftir því sem silfrið htil-
lega stígur eða fellur á heimsmarkaðin-
um.
Verði algert jafnvægi gulls og silfur-
verðmiðilsmanna á fyrirhuguðum út-
nefningarfundi demókrata í Chicago, er
ekki óhugsandi að fengist samþykt npp-
ástunga um jafnræði málmanna sem
verðmiðils. En verði silfurítar þar
virhilega í meiri hluta, eins og blaða-
fregnir allar virðast benda á, þá verður
líklega ekki um neitt slíkt samkomulag
að gera. Og þá, sem sagt, verður held-
ur ekki betur séð, en að William Mc-
Kinley sé nú þegar svo gott sem kjör-
inn forseti Bandaríkja uin 4 ár frá 4.
Marz næstkomandi.
Fyrir Canadamenn eru það ekki
vænlegar horfur. Það er þeim hagur,
ef að Bandaríkjamenn vildu lækka toll-
múr sinn svo að þeir sjálfir gætu “verið
með” í því efni. En það eru sannarlega
litlar likur til að McKinley sem forseti
mundi með góðu geði staðfesta nokkurt
lagasafn sem höndlaði um að afnema eða
lækka tollinn. Að minsta kosti verður
það ekki séð af reynslunni og “raunin
er ólýgnust.”
Hag-skýrla.
Uppskeru-áætiun fylkisstjórnarinn-
ar hin fyrsta í ár er út komin og sýnir
hún, að hveiti hefir verið sáð í 58,316
ekrur færra nú, en í fyrra, hafrar í 40,
213 ekrum færra, bygg í 25,954 ekrum
færra, flax í 42.343 ekrum færra. Á
þessum 4 korntegundum er mismunur-
inn því til samans 166,826 ekrur. Það
er mikill munur, en þó miklu minni en
ástæða var til að ætla, þegar litið er á
hin dæmafáu votviðri alt vorið. Eftir
alt saman er þó ekratal þetta í vor sem
næst 100 þús. ekrum meira en það sem
sáð var í vorið 1894.
Fylgjandi skýrsla sýnir ekra-talið,
sem sáð hefir verið í hvert árið :
1894 1895 '1896
Hveiti 1,010,181 1,140,276 1*081,960
Hafrar 413.686 482,658 442,445
Bygg 129,528 153,839 128,885
Flax 30,500 82,668 20,325
Kartöflur 13,300 16,716 12,260
Rótaávextir 7,880 6,685 6,715
Rúgur “ “ 3,130
Ertur “ ti 1,103
Mais “ ii 760
Alls var þessum ýmsu tegundum
sáð í 1,887,796 ekrur i fyrra, en í vor í
ekki nema 1,695,583. Rýrnunin fyrir
votviðrin er þess vegna alls 191,213
ekrur, eða nokkuð meira en 10%.
Skýrsla þessi telur 25 smjörgerðar-
hús í fylkinu, en ótalið er það á Gimli,
ef það er ftpp komið. Ostagerðarhúsin
í Manitoba eru nú talin að vera 49, og
er eitt þeirra innan íslendingabygða, —
það að Baldur í Argylenýlendu.
Kornsáning allri var víða ekki lok-
ið fyrri en 10. þ. m. (Júní). En vöxtur
er almennt talinn ágætur og uppskeru-
horfur hinar beztu.
VEITT
flÆSTU VERÐLAUN A HEIMSSÝNINGUNN
DKt’
BAKINfi
POWDER
IÐ BEZT TILBÚNA
Óblönduð vinberja Cream of Tartar
<Jowder. Ekkert álún, ammonia eða
9nnur óhoU efni.
40 ára '•eynslu.
Norðurför Svía.
Eins og frá var skýrt í síðasta
blaði, eru þeir Svíarnir 3 : Formaður-
inn S. A. Andrée, N. Ekholm ogJ.
Strindberg, komnir af stað í ferð sína
að norðurheimskautinu. Lögðu þeir af
stað frá Tromsö f Noregi 15. þ. m. á
gufuskipi sem flytur þá til Spitzbergen.
Þar er fyrihugað að þeir nemi staðar
um hríð og geri nokkrar vísindalegar
rannsóknir. En þaðan er samt ætlast
til að þeir fari um miðjan Júlímánuð
næstkomandi í loftfari sínu hinu mikla,
er sérstaklega var gert fyrir þessa
ferð.
Um ferð þessa er tiltölulega lítið
talað í hérlendum blöðum, eníEvrópu
er ekki um annað fremur talað. I loft-
bátnum verða 3 menn og flytur það
fæði handa þeim til nærri [5 mánaða og
svo mikið af gasefni, að farið getur
flotið í loftinu í 900 dægur. í hægum
byr er ætlast til að farið geti farið á
6 sólarhringumfrá Spítzbergen til Ame-
ríkustranda norðanverðra — einhvers-
staðar milli Bæringssunds og Hudson-
flóa, en svo gerir Andrée ráð fyrir að
verða eftir til vill 30 daga á þeirri sigl-
i ngu. Á Spitzbergen vonast hann eftir
að ná í sunnanvind er beri sig á fáum
dögum norður á heimskaut, og eftir að
hafa skoðað sig þar um býzt hann við
vindi úr einhverri af hinum fjórum átt-
um, er beri sig viðstöðulaust til ein-
hverra af þessum stöðum : Til Ame-
ríkustranda vestur af Hudsonsflóa, til
Alaska uorðvestast, til Yanaósa i Síbe-
ríu austarlega, til Obi-ósa í Sibenu
vestarlega, eðaöllu heldur til Síberiu-
stranda einhversstaðar á milli Obi-ósa
og Úralfjalla. Á loftsigling sinni ætlar
Andrée helzt aldrei að rísa hærra en 800
fet yfir yfírborð jarðar, en atkerisfestar
hans eru 1500 íeta langar. Karfan sem
að venju er tengsluð við gasbelginn og
sem þénar sem íbúðarhús mannanna,
er þannig gerð, að komi hún niður í
sj ó eða vatn, flytur hún, en sekkur
ekki. í henni er svefnherbergi fyrir
tvo menn, enda verður einn þeirra æfin-
lega að standa við stýrið.
Lýsingar á loftfari þessu og mönn-
Unum hafa fyrir löngu síðan verið ritað-
ar á tungumálum allra þeirra mann-
tiokka, er ferðamennirnir kunna að hitta
á suðurferð sinni aftur. Eru menn þeir
(Indíánar og Eskimóar t. d.) aðvaraðir
um að verða ekki hræddir, þó þeir sjái
dreka mikinn svífa um loftið, en skorað
á þá að leggja sig fram að hjálpa þeim
mönnum sem þar séu á ferð, ef þeir eigi
kostá. Undir öllum kringumstæðum
skuli þeir tafarlaust senda boðskap til
næstu verzlunarstaða, sjái þeir til ferða
loftskipsins, og muna þá að tilgreina
stað og stund, hvaða dag viku og mán-
aðar, ef þeir kunna, hvaða tíma dags,
og hver vindstaða var, þegar þeir sáu
farið. Gefist þeim kostur á að hjálpa
loftförunum, eiga þeir ekkert að spara,
en koma þeim til næstu verzlunarstöðva
svo fljótt sem kostur er á. *Jes»u líkan
boðskap hefir Hudsons ] • vei zlunar-
félagið í Canada sent öll veizlunar-
stjórum sínum mcðírani ðurströnd-
um Ameríku og samsko. boðskapur
hefir verið sendur til * lands og
austur um Síberíu norðan \ c.o.,. Hud-
sons Bay-félagið vonar og óskar að
Andrée gangi alt að óskum og hann
nái ströndum Ameríku á suðurleið ein-
hversstaðar á starfsviði félagsins. Það
er þá tilbúið að fagna honum og þeim
félögum og koma þeim á stuftri stund
til mannabygða við járnbrautarstöðvar.
Athugasemd.
Þeir hafa tekið upp á nýrri sannana
aðferð kyrkjumennirnir núna og er
hún merkileg, nefnilega sú, að samsinna
alt það sem mótstöðumaður þeirra seg-
ir, sem þeir ætla hrekja. Dæmi upp á
það má sjá í grein öldungsins, Þorl. J.,
út af hvalnum, í Lögb. með fyrirsögn-
inni: “Stendur í séra M. J. Skaptason”.
Já, vissulega er það svo, að ég hef
ekki getað kyngt honum, spámannstetr-
inu, óköruðum ‘eins og hann er, og
brælugum úr hvalnum. Einhver and-
blástur skynseminnar hefir varnað því
að hann hafi runnið niður.
Eg er glaður yfir því, að kyrkju-
maðurinn er samþykkur og viðurkenn-
ir örðugleikana og ómöguleikana á að
trúa sögu þessari bókstaflega. því að
það gerir hann svo greinilega og þakkar
mér meira að segja fyrir það. sem ég
hefi skrifað um hana. Það er ekkert
meira um það að segja. En svo farast
honum nokkuð ófimlega orð og hugsan-
ir, þegaí- hann ætlar að snúa blaðinu
við, því að þá verður honum að kasta
vitinu fyrir borð.
Ég sat í strætisvagni í gær hjá ein-
hverjum hinum menntaðasta manni í
bænum, enskum, ég hygg ákaflega
kristnum. Líkt þessu barst í tal og
viðurkenndi hann undir eins og hik-
laust, að ómögulegt væri að trú vit-
leysu (absurdity). Enda sér það hver
maður, að til þess að geta trúað vitleysu
þarf maðurinn. sem trúir, að vera sjálf-
ur vitlaus hvað þetta snertir. Hann
getur haft einhverja skímu um annað,
en hvað þetta snertir, þá er hann vit-
laus, (without reason).
Ekki gengur blessuðum karlinum
betur, er hann fer að tala um það, að
mig hafi ekki einu sinni dreymt um það,
að “guðs miskunsemi væri til”. Ég
skal að eins leggja fram þá spurningu:
Hvor er líklegri að trúa á guðs miskun-
semi, maður, sem trúir samkvæmt bibl-
íubókstafnum, samkvæmt Augsborgar-
trúarjátningunni, samkvæmt lúterskri
kermingu, að meginhluti manna fari í
eilífar vítiskvalir, því að allir óskírðir,
allir óendurfæddir, allir, sem neita bók-
stafnum,allir, sem neita guðdómi Krists,
eiga eftir þessum kenningum að vera
fordæmdir. Guð þarf að hefna sín á
þeim fyrir trúleysi þeirra. Og meira,
maður, sem trúir, að guð hafi boðið
Gyðingum að drepa og myrða, að ræna
og stela.
Hvor, segi ég, er nú liklegri til að
trúa á guðs miskunsemi, maður, sem
eins og Þorlákur gamli, trúir öllu þessu,
eða máður, sem eins og ég og Unitarar,
neitar djöfli og víti, sem segir, að
grimdarsögurnar um guð i gamla testa-
mentinu, sóu ósannar? Þessu læt ég
menn svara sjálfa.
Sumt er það í greinum mínum, sem
gamli maðurinn virðis ekki hafa skilið,
svo sem spurningarnar um það, hver
þessi guð hafi verið, sem þeir hafi dýrk-
aðJónasog Ninivebúar. Hann hefir
ekkert átt við það og var það þó einn
aðalpunkturinn, ekki heldur hefir hann
neitt átt við það, hvernig sagan sé t’l
komin, og fer ég því ekki út í það að
sinni. En eitthvað vona ég að þeir
komi með betra.kyrkjuinennirnir, til að
bjarga Kristi sínum, sem trúði þessu
bókstaflega, sjá Matt. 12, 40. Nú er
kyrkjuþing fyrir höndum og geta þeir
þá ráðgast urn það.
Magnús J. Skaptason.
IJm Yestur-Islendinga
Athugasemdir við fyhirlestur
Einars Hjörleifssonar.
Eftir S. B. Jónsson.
I.
Þessi fyrirlestur er — eins og við
mátti búast — prýðisvel og gætilega
saminn, og í flestum tilfellum ómót-
mælanlegur að því er mér virðist. Þó
eru fáein atriði í fyrirlestrinum, sem ég
vil leyfa mór að gera við nokkrar at-
hugasemdir.
Það er fyrst á 8. blaðsíðunni, að
mér virðist höfundinum ekki hafa tekizt
að framsetja skoðun sína svo Ijóslega
og blátt áfram, sem óskandi hefði verið,
um hin “ytri menningareinkenni” Vest-
ur-íslendinga. Ég get ekki stilt mig um
að benda á þetta atriði með nokkrum
orðum, af því að mér er kunnugt um,
að menn hér hefir greint á um skoðun
höf. hér að lútandi.
Höf. segir nfl., að Vestur-íslending-
ar séu mannborlegri menn en líklegt sé
að þeir hefðu orðið með því að vera
kyrrir heima. “Ég bið yður að gæta
þess”, heldur svo höf. áfram, “að ég er
ekki beinlínis að bera Vestur-íslendinga
í þessu efni saman við fólk hér á landi.
j : r að bera þá saman við það, sem
1 i iin eru til að þeir hefðu orðið yfir-
le :: »-f J oir hofðn o!;ki farið vestur“.
Hér i or íólgiu sú ályktan höf., að Vest-
ur-íslendingar séu ekki “beinlínis mann-
borlegri” en fólk á íslandi er “yfileitt”
nú, en að þeir séú þó mannborlegri, en
“líkindi eru til, að þeir hefðu orðið
‘yfirleitt’, ef þeir hefðu ekki farið vest-
ur“. Það er með öðrum orðum: að
Vestur-ísl. yfirleitt séu ómyndarlegustu
mennirnir af Islandi, sem engar líkur
eru til að hefðu staðið samlöndum sínum
þar heima jafnfætis í því tilliti. ef þeir
hefðu ekki farið vestur — séu úrkastið
úr íslenzku þjóðinni, — en sem fyrir að
hafa farið vestur séu nú orðnir mynd-
arlegri, en þeir hefðu getað orðið með
því að sitja heima. Til sönnunar því,
að þetta sé ekki misskilningur minn um
að í hér tilfærðum atriðum felist sú
skoðun höfundarins (þótt hún sé óljós-
lega framsett í fyrirl.), sem áður hefir
verið framsett af þeim sumum, sem
barizt hafa móti vesturflutningum fólks
frá Islandi, sú skoðun, að Vestur-ísl.
séu ruslið, úrkastið úr hinni íslenzku
þjóð, þá skal ég setja hér útskýring höf.
í því efni. Hann segir: “En samt er
mór óhætt að fullyrða, að meginþorri
vesturflutta fólksins mundi hafa verið
talinn hér (á íslandi) lakara miðlungs-
fólk, og tiltölulega mikill fjöldi þess
hreinir og beinir ræflar”. En svo tek-
ur höf. það jafnframt fram, að Vestur-
Isl. séu nú orðnir jafningjar þeirra á
Islandi í þessu efni yfirleitt, að þvi er
ytri framkomu þeirra snertir — hafi,
fyrir að fara vestur, tekið meiri fram-
förum í þessu tilliti' en ella mundi hafa
átt sér stað.
Ég ætla ekki að fara að mótmæla
þessari skoðun höf. En mér getur ekki
dulist, að hún sé af ásetningi höf. fram-
sett svona dult,—svona “lært”, ein-
mitt til þess, að Vestur-ísl. ‘yfirleitt’
geti tekið hana sór til inntekta — og
höf. til vegsemdar um leið — eins og
hún er framsett sem sönnun fyrir því,
au vesturferðirnar hafi “lánazt” að því
leyti, að gera menn úr þessu “rusli”,
sem vestur hafi.flutt,umleið og þaðer þó
ljóst, aðhann ætlar áheyrendum sínum
heima að skilja það, að hann áhti þá nú
jafningja bræðranna hér vestra, sem
notið hafa svo mikilla menningar áhrifa
í frelsis- og frískóla-landinu mikla.
II.
Hið annað atriði, sem mig langar
til að gera athugasemdir við, er á bls.
11.— Þar heldur höf. því fram, að húsa-
kynni “á ekki svo fáum heldri heimil-
um á íslandi séu svo aum, að engum
fátækling meðal Vestur-ísl. dytti í hug
að hafast þar við”. Þetta er mjög yfir-
drifið. Að visu er ég nú ekki kunnur
þeim “heldri heimilum” á íslandi, sem
höf, á hér við, en eftir því sem ég þekki
til svo kallaðra heldri heimila á Islandi,
fyrir tíu árum siðan, og eftir því sem
ég nú þekki til hór meöal íslendinga, þá
er þetta algerlega rangt. Það er að
sönnu satt, að “loggahúsin” úti á land-
inu “geta verið hrein”, eða ættu að geta
verið hrein, en það er ákaflega langt frá
því, að þau séu það alstaðar.
Að halda því fram, að Minnesote-
bændurnir, sem hafa tvo eða fleiri kjöt-
rétti til hverrar máltíðar, séu eiginlega
fólkið, sem O. Wathne ætli (eða hafi
ætlað) að gera það “miskunnarverk” á,
að flytja til Islands, sjá allir, að er bara
sagt út í hött. Þetta o. fl. atriði fyrirl.
virðast að sýng frámunalega vanþekk-
ing höf. á lífskjörum og efnahag alls
þorra Islendinga hér vestra. Að Syo
sé, er líka, að því er mér virðist, mjög
eðlilegt og enda sjálfsagt. Því, eins og
kunnug er, hafði höf. fyrirl. sára litlar
samgöngur eða samneyti við annað fólk
hér vestra, en það, sem á einhverra
kostnað (sinn eða annara) lifir ríkmann-
legar en fólkflest, svo sem presta, kap-
teina, lækna, verzlunarmenn og þess-
háttar ‘gentlemenn’, sem skipa sem
kallað er, æðri sætin, svo og safnaðar-
fulltrúa, kyrkjuþingsmenn og rikustu
bændur. Hinir íslenzku bændur í
Minnesota eru alment álitnir að vera
komnir einna lengst á veg í efnalegu
tilliti af íslenzkum bændum hér vestra.
Ög þó kemur rétt núna sú fregn þaðan,
“að almenningur þar sé nauðbeygður
til að selja hveiti sitt fyrir 40—46c. bush.
vegna aðþrengjaúdi skulda”, og að í
hveitinu sé — einmitt nú, í einhverju
lángbezta uppskeruári þessa lands —
“lítil skuldalúkning" (Lögb. 19. des. f.
á.), en þó eru þeir sem sagt, einna bezt
stadðir í efnalegu tilliti af íslendingum
hér. Þetta sannar ekki auðvitað að
þessir Minnesota-bændur kunni ekki að
hafa gnægð matar á borðum til hverrar
máltíðar. En sagan um kjötréítina í
fyrirl. sannar þá ekki heldur það, að
Vestur-íslendingar séu svo stöndugir
menn, (þótt þeir, sem efnaðastir eru af
þeim, hafi fínt og gott fæði — kannske
í aðþrengjandi skuldum), — að það sé
þess vegna hlægilegt, að útvega mönn-
um, sem heim vilja flytja héðan til ætt-
jarðarinnar, hvort heldur til lengri eða
skemmri tíma, svo ódýrt far, £em kost-
ur getur verið á.
III.
Hvað snertir húsakynnin okkar hér
þá held ég að þau séu mjög almennt
þannig, að lítil ástæða sé til að stæra
sig af því, þótt þau kunni að vera
skárri og þægilegri, en almennt er
heima enn en sem komið er, og hjá ein-
stöku mönnum langtum betri. En þá
er líka þess að gæta, að margir þeirra,
sem hafa ráðizt i að ánafna sér dýr og
þægileg hús, með “samstæðum hús'
gögnum” og “þykkum dúkum útí hvert
horn” o. s. frv., t. d. í Winnipeg og
víðar, helzt í bæjum hér—og meðal
þeirra var hinn heiðraði höf. sjálfur, —
að margir þeirra, segi ég, eru ekki lík-
legir til að geta klofið að borga þær
‘eignir sínar’ út í þessu lífi. Um það
er hinum heiðraða höf, mjög vel kunn-
ugt. Ég hygg auk heldur, að höf sé
kunnug einhver dæmi til þess hér, að
menn með 60—75 doll. mánaðarlaunum
í fleiri ár, vetur og sumar, hafa ýkki
getað borgað nema renturnar af pening-
um þeim sem þeir hafa orðið að taka
að láni til að koma upp slíkum heimil-
um, eða lítið meira. Og sé svo, þá hlýt-
ur honum að vera það skiljanlegt, að
menn með engin föst laun (en álíka
þungar fjölskyldur), og meira og minna
óstöðuga daglaunavinnu, með 50 c. til
$1,50 dagkaupi muni veita örðugt með
aðeignast slík húsakynni, sem þau, er
hér er um að ræða.
Eg geng að því sem vísu, að Vest-
ur-íslendingar liafi alment tekið ser
fram í ýmsu, eftir að hingað kom vest
ur, svo sem t. d. í háttprýði og hrein-
læti o. fl. — þvi dettur mérekki í hug
að mótmæla— en þó er það engu að síð-
ur svo, að einmitt fyrir fátæktar sakir
býr ótölulegur f jöldi íslendinga hór við
köld, rúmlítil og alt annað en hrein
liúsakynni, sem ekki taka mikið íram
(að því er ég hygg, ‘ heldri heimiluin’ á
íslandi. Hér eru auðvitað torfhýsi ekki
algeng, nó ‘moldarrjáfur', en þó er það
einnig til hér, og þykir alt að því eins
viðunanlegt og ‘loggahúsin . En það
er satt, að þaðer ekki títt, að hús leki
hér.
Þar sem höf. talar um á 15. bls.,
að öll tilsögn sé ókeypis í alþýðuskólun-
um hér, þá er það eins og hann veit,
ekki nákvæmlega rétt. Sú kennsla er
nfl. kostuð af almenníngsfé, evo i bæj-
um sem í sveitum úti. En það almenn
ingsfé er mestmegnis afgjald (skattur)
sem tekið er af fasteignum almennings
árlega, án tillits til þess, hvort sá,. sem
eignin tilheyrir, á nokkuð eða ekki neitt
í henni, og þess, hvort sá hinn sami
greiðir háar rentur af öllu því fé, sem
fasteignin kostar, eða hann á hana
skuldlausa.
IV.
A bls. 22 heldur höf. því fram, að
Vestur-Islendingar séu 'piHncipa'-menn.
En að þeir séu í því efni langt á undan
bræðrum sínum á gamla landinu, held
ég að só mjög vafasamt. Og það hygg
ég víst, að tilfæra mætti hóðan viðlíka
sögur, og þá sem liöf. íramseturá þess-
ari sömu blaðsíðu af kjörfundum heima,
að því ef til vill undanskildu, að menn
hér kunni að nefna nöfn þðirra. sem í
kjöri eru, af því að hór er svo miklum
fjármunum kostað til þess við 'allar
kosningar, að kenna mönnum að nefna
nöfn umsækjenda, eða til að kynna
mönnum kosti annara og ókoati hins,
sem svo stundum veldur því, að menn
‘slást’ fyrir hugmyndum sínum eða
flokksmanna sinna, af óútreiknanlega
margslags hvötum, undir morkjum
hinna ‘lærðu', sem í nafni þjóðarinnar
hafa ákveðið að ‘fórna sór’ í þjónustu
föðurlandsins, eða eigin hagsmuna og
virðingu.
Með allri mögulegei virðingu fyrir
hluttöku landa minna hér vestra í
flokksmálum, þá get ég ekki betur sóð,
en að sú hluttaka hafi verið mjög al-
mennt af ofmiklu handahófi. Og mér
getur ekki dulizt, að eins viti borinn
maður og hinn heiðraði höf. .óneitan-
lega er, hljóti að vita það mjög vel, að
allan þorra fólks—nál. hvar sem er—
skortir svo að segja öll skilyrði fyrir
því, að geta haft grundvallaðar skoðan-
ir í þeim málum, sem helzt er slegizt
um hér; svo sem stjórnmálum, hagfræð ’
is- og viðskiptamálum, trúmálum o. fl.,
jafnframtog þaðer einnig alt of títt, að
þeir, sem vitið hafa meira, hagnýta sér
fáfræði fólksins, til þess að trylla það
upp í að slást fyrir þeirra hagsmunum,
í nafni ‘frelsis’ og ‘framfara’ m. fl‘
Að hinn heiðraði höf. beri í sann-
leika ‘virðingu fyrir allri þeirri við-
leitni’, sem komið hefir fram hór af
hálfu prestanna og þeirra nánustu, í
sambandi við kyrkjumál þeirra (eins og
hann gerir á bls. 25), getur vel verið að
sé satt, enégvona, að hann fyrirgefi
mér, þó að ég eflfet dálítið um það, ef
hann minnist þess, að hann hefir haldið
því fram gegn ofstækinni hér vestra :
‘að það væri betra fyrir fólkið að efast
svolitið meira en það gerir’.
Um það, að prestarnir hérna ‘leit-
ist við að fá sig til að elska alla menn,
og að virða alt gott og virtingarvert
hjá öllum mönnum’, skal óg ekki segja
margt. En só þessu þannig varið, þá
er það auðvitað, eins og það á að vera.
En ég held að fólk hór só mjög almennt
vantrúað á þá kenning.
Höf. heldur því fram á bls. 32. að
‘íslenzk alþýða í Vesturlieimi hafi eign-
azt hugsjónir, lært að elska þær, og
legga í sölurnar fyrir þær af frjálsum
vilja o. s. frv. Ég fellst á það hjartan-
legja með höf., að þetta sé ‘fólksins á-
gætasti gróði’ í þessu landi, þegar hon-
um er samfara það, som höf. tekur
fram á bls. 33, að mönnum hér sé að
‘lærast betur og betur’, nfl. það, að
vfrða sannfæring annara manna, og
það, að menn elski hverannan.
Það sem höf. á bls. 34 talar um
‘skólamálið’ okkar hérna sem fyrirtæki
þjóðflokksiús í heild sinni, þá er það,
eins og hann sjálfur veit mjög vel að
því leyti “out of order”, að í stað þess
að vera þjóðflokksins fyrirtæki, þá er
það að eins kyrkjufélagsins fyrirtæki,
eða öll.u heldur tiltölulega fárra manna
í því, fyrirtæki, sem allur þorri íslend-
inga hér skoðar sér óviðkomandi, nema
sem kyrkjufélagsins sérstaka presta-
stofnun, en sem ennþá er naumast
meira en mislukkuð tilraun til presta-
skólastofnunar.
Ég hefi gert þessar athugasemdir af
því, að mér fannst það við eiga. En
svo játa óg fúslega: sem sagt, að fyrir-
lesturinn er í heild sinni prýðisvel og
gætilega saminn. eins og ástæða var til
að vonast eftir af þeim manni.
To
Cure
RHEUMATISM
Bristol’s
SARS APARILLA
IT IS
PROMPT
RELI ABLE
AND NEVER FAILS.
IT WILL
MAKE
YOU WELL
Ask your Druggist or Dealer for it
BRISTOL’S SARSAPARILLA.
ÍSLENZKR LÆKNIR
DR. M. HALLDORSSON,
Park River — N. Dak.
/