Heimskringla - 17.05.1900, Qupperneq 1

^♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦(p
j Eldastór íyrir $8.50 |
Isskápar tyrir 8.50
♦
♦
♦ Steinolíueldastór $5.00 og yfir
X Trading Stamps. Casli Coupons.
♦ ANDERSON & THOflAS,
+ jARNVdH.USAI.Ali 538 Main St.
^♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦í
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
■♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦n^
Screen Doors,
Screen Windows,
Vírnet til aö búa til ur sumarhurðir og
glugga; Vírnet til fugiagiröinga.
Tradmg. Stamps, Cash Coupons
ANDERSON & THOMAS,
Jarnvörusajlak 538 Main St.
)♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦(
XIV. ÁR WINNIPEG, MANITOBA 17. MAI 1900. Nr. 32.
PENINQAR LANADIR. Hægar mánaðar afborganir.
Vér erum umboðsmenn fyrir hið bezta og ríkasta lánfélag
sem bækistöðu hefir í Winnípeg.
EIGNAST Laglegt og vel vandað einloftað hús
(Cottage) á Alexander Ávenue ? Það er úr timbri, á
steingrunni og kostar $1200.
TAKID VATRYGQINQ— {..Tl[g PnoEf,IX OP london”.
Það er hið elzta og bezta vátryggingafélag í heimi.
Nares, Robinson & Black,
Bank of HamDtoii tJimiiln-rs.
The Home Life Association
of Canada.
Aðalskrifstofa í Toronto.
“Höfuðstóll—ein millíón dollars."
1 all trygging í höndum sambandsstjérnarinnar.
Lifsábyrgðarskýrteiui Home Life félagsins gilda hrar i heimi sem er. Eng-
in höft eru lögð á skírteinishafa hvnð snertir ferðalög. bústað eða atvinnu. Þau
eru ömótmælanleg eftir eitt ár frá dagsetningu.
. Skírteinin hafa ÁBYRGST VERÐGILDI í uppborgaðri lífsábyrgð pen-
ingum og lánsgildi, eftir þrjú ár. ’
Leitið upplýsinga um félagið og ábyrgðarfyrirkomulag þess hjá
W. H. WHITE, ARNI EGGERTSSON,
MANAGBR. GENERAL AGENT.
Mclntyre Block, Winnipeg. P.O Box 845.
Frjettir.
Markverðustu viðburðir
hvaðanæfa.
6000 Bandaríkjahermenn, sem voru
í hernaði iá Filipseyjunum, eru nú að
lögsækja New York-stjórnina fyrir
aukaborgun. Þeir hafa fengið John
C. Judge, frægan lögfræðing í Brook-
lyn, til þess að sækja mál þetta fyrir
sína hönd, og átti það að koma fyrir
rétti Albany. Mr. Judge segir, að
New York-Stjórnin sé skyidug til að
borga hverjum hermanni $1,25 fyrir
hvern dag, sem þeir hafa verið í her-
þjónustunni, auk þeirrar borgunar, er
þeir fá frá Washingtonstjórninni, en
yfirmönnum hærri daglaun, eftir stöðu
þeirra í hernum Þessir 5000 hermenu
sem Judge er að vinna fyrir, eiga allir
heima í New York riki, og þess vegna
sækja þeir ríkisstjórnina að lögum. —
Mr. Judge segir að hver þessara manna
hafi unnið í 240 daga—8 mánuði, og er
því krafa hans fyrir þeirra hönd 81J
milíón. Ef hann vinnur þetta mál,
þá kveðst hann ætla að sækja mál fyr-
ir aðra hermenn, sem í striðinu hafa
verið, og telur hann svo til. að öll upp
hæðin sem allir hermennirnir eiga
heimtingu á að fá, nemi $5,000,000.
Ný sprengikúla hefir verið fundin
upp í Bandarikjunum; er hún talin
betri en nokkuð annað, sem áður hefar
verið uppgötvað af þeírri tegund, og
svo aflmikil, að engar bryndrekaverjur
séu til, sem hún ekki sprengi hæglega.
Nýkomin bréf frá Suður-Afríku
bera þá frétt, að ósigur Breta við
Koorn Spruit, fyrir nokkrum vikum.
hafi verið eingöngu að kenna Roberts
hershöfðingja. Col. Broadwood var
búinn að segja Roberts, að Búar hefðu
mikinn liðsafnað alt í kringum herdeild
ir sínar, en Roberts gaf þessu engan
gaum, og skipaði Broadwood að halda
liðinu að vissnm stöðvum; kvað fátt
*■ ‘ 9: ■-« r*..; ve.?'a á leið har.s.
Afleiðingin af þessu var sú, að Búar
umkringdu lið Breta, bar sem það var
á ferðinni samkvæmt skipunum Ro-
berts; mistu Bretar þar marga failna,
særða og fangaða.
Á sama tíma, sem bréf þessi bár-
ust til Englands, komu fréttir um sigra
Breta-hersins hvar sem hann fer yfir
landið. Síðustu fréttir segja Breta nú
vera norðan við Vaal-ána, en það er
um 70 milur norður af Bloeinfontein og
um 180 mílur suður frá Pretoria. Bret-
ar hafa nýlega tekið Smaldel og Four-
teen Streems, sem hvortveggjavoru á-
litin öflug vígi Búanna. Búar eru nú
á undanhaldi norðurtil Kroonstad-hæð-
anna og munu þar ætla að veita Bret-
um viðnám eftir föngum. — Hunter
herforingi, sá sem fyrstur kom her
sínum norðuryfir Vaal-ána, gerir ráð
fyrir að geta ru t sér braut norður til
Mafeking og leyst borgina úr herkví
Búanna, enda er þar þörf á bráðri
hjálp, með því að Bretar þar hafa að
eins tveggja vikna matarforða, þó að
sparljga sé á haldið. Það sem mest
stendur fyrir framsókn Breta er það,
að Búar eyðileggja allar brýr á ám, sem
þeir fara yfir og skemma járnbrautir,
þar sem þeir halda að Bretar fari um.
Nýlega fundu Bretar stóra pakka af
dynamite á hverjum 100 yards, grafna
undir járnbraut, sem Breta var von
með lestir sinar. Bretar láta rannsaka
nákvæmlega hvert fet af Iandi áður en
þeir halda herliðinu áfram, því að Bú-
ar hafa víða skilið eftir sprengiefni þar
sem þeir búast við að Bretar fari um.
—Þess er getið í hraðskeyti frá Mafe
king, að28. Apríl kostaði hveitipundið
$10 og þriggjapela flaska af Whiskey
$100.
Búar eru nú að bua um sig í Zei-
ríkinu. Hafa þeir þar gnægðir af vist-
um og vopnum og ætla þar að láta fyr-
irberást yflr veturinn.
Yfir 12000 innflytjendur hafa tekið
sér bólfestu í Manitoba og Norðvestur-
landinu síðan á nýári. 6,689 bændur
tóku sér heimilisréttarlönd á síðasta
ári, og þar að auki keyptu inntíytjend-
ur þá 45 502 ekrur af landi. Á sama
ári komu hiugað til Canada 33,203
menn frá útlöndum. 30,000 þeirra
komu til Manitoba. 16,000 Galiciu-
menn hafa komið hingað á síðastl. 3
árum og að auki 7,400 Dohkhobors.
Alt þetta fólk hefir sezt að í Manitoba
og Norðvesturhéruðunum,
Gullskatturinn í Yukon á síðastl.
ári nam $575,812. Sú upphæð gekk í
ríkissjóð.
firetar hafa tekið Kroonstad. Sá
staður er miðjavega milli Bloemfontain
og Pretoria. Það er nú álitið að stríð-
ið sé nær þyí útkljáð. Búar láta hver-
vetna síga undan ásókn herdeilda Breta
og margir þeirra hafa lagt niður vopn
sín og haldið til heimila sinna. En
gamli Kruger stappar í þá stálinu og
kveðst halda ófriðnum áfram til þess
ítrasta. Gen. Roberts hefir sýnt mikla
herkænsku í síðustu nokkrar vikur og
er það álit blaða- og hermálamanna á
Englandi og Þýzkalandi, að búar hafi
enga ástæðu til að berjasilengur. Það
er nú útséð með öllu um að þeir geti
haldið sínu fyrir Bretum. Menn furð-
ar á þvi, að Búar skyldu ekki veita inn-
reið Breta í Kroonstad neina mótspyrnu,
þykir það ljós sönnun þess, að þeir séu
búnir að missa móðinn. Breta stjórn
hefir látið.þess getið að friðarsamning-
ar verði gerðir með því eina móti, að
Transvaal gerist brezk nýlenda og sé að
öllu leyti undir yfirráðum Breta, sem
setja herstjórn þar í landi til að byrja
með. Kruger verðnr að gefa eftir í öll-
um atriðum og ganga að þeim kostum
sem Bretar ákveða að setja honum.
Sanford fatafélagið í Hamilton hefir
fengið pöntun frá hermáíastjórn Breta
um 30,000 alfatnaði handa hermönnum
í Suður-Afríku. Þessir fatnaðir eiga að
vera fullgerðir innan 4 mánaða og send-
ast til stjórnarinnar ekki færri en 2,000
fatnaðir á viku.
Það er í orði á Englandi að málm-
peningasláttustöð verði komið á fót í
Canada innan skams tíma.
Stór eldur kom upp í bænum Fukin
á vesturströnd Japan, þann 18. Apríl,
nær 2,000 hús af öllum stærðum brunnu
til ösku, 16 manna brunnu til ólífis og
lOsærðust. Skaðinn metinn $2J milj.
Gufuskip byrjuðu að ganga eftir
Yukon ánni, alla leið til Dawson, þann
8. þ. m.
Maður í Ottawa var nýlega dæmd-
ur í þriggja mánaða fangelsi fyrir að
liafa stolið 5 centum frá nágranna
sínum.
Hull-Ottawa hjálparsjóðurinn er
nú orðinn 750,000 doll. og fer daglega
vaxandi.
Smádrengur í Ottawa varð nýlega
undir rafmagnsvagni og beið bráðan
bana Móðir hans horfði á slysið, en
gat ekki að gert.
Stórkostlegt járnbrautarslys varð í
Philadelphia um síðustu helgi og biðu
margir bana. Slysið orsakaðist af því
að vökumaður á brautinni hafði sofn-
að og vanrækti verk sitt.
Tveir menn í Quebec hafa framið
morð og eiga að hengjast6, Júli næst-
komandi.
Bretar búast við að losa Mafeking
úr umsáti Búanna í þessari viku.
Capt. Dreyfus kom til Parisar á
sunuudagskvöldið var. Stjórnin Jþar
óttaðist að óeirðir mundu stafa af
komu hans og bað hann því að hafa sig
burt úr borginni svo fljótt sem hann
gæti lokíð erindi sínu þar.
I síðustu viku skautll ára gamall
piltur í Ontario föður sinn til bana
með skammbyssu, af því þeim varð
sundurorða út af smáatriði. Pilturinn
hafðilesið nokkrar ódýrar “Detective”-
sögur, og til þess að líkjast hetjum
þeim sem þar er lýst," hafði hann keypt
sér skammbyssu og bar hana ætíð á
sér. Fyrsta skotið lét hann ríða í höf
uð föður sínum. Líkast þykir að pilt-
urinn sleppi við hegningu sökum
bernsku sinnar, en blöðin hafa tekið
málið til meðferðar og fara all hörðum
orðum um þanu part bókmentanna, er
hafi þau áhrif á liuga ungra pilta, að
gera þá að glæpamönnum, svo að segja
Strax og þeir skríða úr vöggunni,
Hnefaleikararnir Jeffries og Cor-
bett börðust í New York á föstudags-
kvöldið var, og vann Jeffries í 23. at-
rennu. Jeffries er kallaður beztur
hnefaleikari í heimi,
Aldraður íri. John MacConan í
Clay County, Florida, segist vera sá
elzti maður, sem nú sé á eftirlaunalist-
anum í Bandaríkjunum, og munu það
ekki veia neinar ýkjur, þvíeftir skjöl-
um í Washington er Nonui 121 árs
gamall. Hann er fæddur á írlandi
1779, og flutti til Bandaríkjanna ]804
1863 bauðhann sig fram 1 þrælastríð-
iuu, þá81 ára, og barðist undir merkj-
um Norðanmanna þar til stríðið var á
enda. Karl erenn við góða heilsu.
Stríðið á Filipseyjum
Herraritstj. Heimskringlu.
Kæri vin:—
Áður ea ég verð við bón þinni að
rita þér eitthvað um Philippine eyjarn-
ar, þá er nauðsynlegt að ég geri nokkr-
ar skýríngar. Ég óttast að þetta bréf
verði ekki i góðu samræmi við það bréf
mitt, sem birtist í síðasta árs jólanúm-
eri blaðs þíns. Ég bið engrar afsökun-
ar á því, að segja að ég hafi breytt skoð-
un mínni á Philippine-eyjum síðan það
bréf var ritað. Þjóðirnar eru oft dæmd-
ar ranglega og Philippin-eyjabúar hafa,
ef til vill, fengið sinn fulla skerf af
slíkum vanhugsuðum dómum. En eftir
að hafa umgengist þá um nokkurn
tima, hef ég sannfærst um, að sú þjóð
hefir bæði góð og ill einkenni, á líkan
hátt og aðrir þjóðflokkar.
Sú spurning, sem við erum oftast
beðnir að leisa úr, er: “Hver var orsök
til uppreistarinnar a Filips eyjum?” og
í stuttu máli mundi ég svara því, að.
það hafi verið undandráttur Banda-
ríkjastjórnarinnar í því, að veita eyja-
búum nokkra ákveðna vissu um það,
hvers þeir ættu að vænta. Uppreistin
byrjaði af því að Merritt hershöfðingi
neitaði að hafa íund með Aguinaldo,
eftir að Bandamenn höfðu tekið ManiJla
og varð almenn þegar Otis gaf út fyrsta
valdboð sitt þann 4. Júli 1898. Þar
sem hann gaf eyjaskeggjum til kynna
að Bandaríkin hefðu slegið eignarrétti
sinum á eyjarnar, án þess bann um
leið lofaði þeim nokkrum sköpuðum
hlut.
En hægasta aðferðin til þess að
komast að rótum uppreistarinnar er sú,
að hyggja aftur í tímann þegar Adu iral
Dewey var í Hong Kong. Hann fékk
þangað hraðskeyti frá Col. General
Pratt í Singapore, sem tilkynti honum
að Aguinaldo væri fús til að koma til
Hong Kong og semja við Dewey um
samvinnu uppreistarmanna við Banda-
menn, hjá Manilla, ef hann óskaði
þess. Dewey sendi strax hraðskeyti að
segja Aguinaldo að koma eins fljótt og
hann gæti. Dewey varð að fara frá
Hong Kong áður en Aguinaldo komst
þangað. En Aguinaldo hélt á eftir hon-
um á einu herskipi Dewey’s (McCoul-
lock) þann 19. Maí og tók strax að fylkja
liði sínu, og fyrir 13. Ágúst 1898, hafði
hann tekið allar herstöðvar Spáverja á
Filipseyjum, að undanteknum Manila
og Uoilo.
Friðarnefndin segir í skýrslu sinni
að engir samvinnu samningar hafi virið
gerðir við Aguinaldo, eða neina af
mönnum hans, og að engin loforð um
frjálsræði eða sjálfstjórn eyjauua hafi
nokkurn tíma verið gefin nokkrum
þeirra. Ef þetta er satt, þá er nokkur
ósamkvæmni i eftirfarandi sambandi
Banda- og Filipseyjamann.
Uppreístarmö.inum var ekki ein-
göngu leyft að taka herfangi hergagna-
búriðí Cavite, heldur einnig að taka
vopn og skotfæri úr hinum sokknu
spönsku herskipum. Dewey kvaðst
ekki hafa veitt uppreistarmönnum vopn
eða skotfæri, Hafi hann ekki gert það,
þá leið hann þeim að taka það, sem er
mjög það sama og þó þeim hefði þetta
verið gefið.
Þegar fyrsti hópur Bandaríkja her-
manna kom til Manila, þá voru upp-
reistarmenn, sem voru í Cavite, beðnir
að fara þaðan og lofa Bandarikjamönn-
um að setjast i herbúðir þeirra. Upp-
reistarmenn urðu samstundis við þess-
ari beiðni og héliu liði sínu til Para-
amarque og fylktu því þar og umhverfis
Manila.
Á meðan við dvöldum í Camp
Dewey, höfðum við talsverð kynni af
Filipseyjahermönnunum. Við höíðum
þá að eius fengið lítinn smekk af hern-
aðar útivist og höfðum óskeikula trú á
eigin mætti, en fyrirlitum að vissu
leyti þessa óhreinu og tötrum klæddu
uppreistarmenn, sera sumir voru í ein-
kennisbúningi en flestir í algengum
fataræflum. Stjórn þeirra var ill, þeir
virtust, koma og fara eftir eigin vild,
án þess að þeiru væru nokkrar
skorður settar. Þeir voru mjög vin-
gjarnlegir við okkur hvenær sem þeir
mættu okkur og sögðu þá vanalega á
sínu máli “Amerikanar og Filipeying-
ar eru góðir vinir”, Þeir gerðu enga
tilraun til að dyljast þess að þeir von-
uðu eftir fullkomnu stjórnfrelsi. Ekki
heldur drógu Bandaríkjameun neitt úr
vonum þeirra í þessu efni, og jafnvel
þo að ákvörðun hernaðarins væri ekki
su, að frelsa eyjaskeggja, þá voga ég
að segja, að eftir að við komum þangað
til eyjanna, þá voru menn okkar, und-
antekningarlítíð, sannfærðir um það,
að Filipseyjum mundi verða veitt sjálf
stjórn.
Þar^ 13. Ágúst lét, Gen. Merritt
það boð út ganga frá Manilaborg, að
við skildum halda uppreistarmönnum
út úr borginni. Þetta var fyrsta árás-
in, sem gerð var á þá af hendi Ame-
ríkumanna. Það var búist við áhlaupi
þá Uott og okkur var haldið við víg-
isgrafargerð fram að miðnætti. Þeir
höfðu komið inn í útjaðra borgarinnar
og tekið ser aðsetur í opinberum bygg-
ingum. Næsta dag kom Aguinaldo
inn í borgina með öllum sínum foringj-
um, en Merritt neita i honnm viðtals
og litlu siðar var hann beðinn að taka
lið sitt alt ut ur borginni og gerði hann
það samstundis. Frá þeim tíma hófust
þessar löngu og leiðinlegu biðar og
verðir og sifelt vopnabrak milli útvarð-
auna. Hatrlð milli beggja herflokk-
anna jókst og varð ötíugra og grimmara
eftir því sem leið á tímann, þar til 4.
Febrúar, að fjandskapurinn varðákveð-
inn og einbeittur.
Það er víst almenn skoðun hér í
Bandaríkjunum, að eyjabúar séu or-
sök í byrjan þessa ófriðar, má vera að
þetta sé svö, en það er hérumbil víst
að hann var eigi fyrirfram ákvarðaður.
Nálega hver maður er að meira eða
minna leyti kunnuger uppruna ófriðar-
ins. Nebraska herdeildin hafði stöðvar
sínar hér um bil 5 mílur út frá bænum,
í grend við uppreistarherinn, um nokk-
urn undanfarinn tima höfðu verið sí-
feldar ádeilur um vissar útvarðastöðv-
ar, segja sumir að Nebraskamenn hafi
viljað færa útvörðinn fjær borginni, en
aörir halda þvi fram að uppreistarmenn
hafi viljað þoka honum nær henni.
Þetta lyktaði með því að einn af Neb-
raskamönnum skaut um kvöldið upp-
reistarundirforingja og 3 af mönnum
hans, þetta gerðist kl. 8 45 að kvöldi.
Skothrið hófst þegar frá báðum hliðum
og innan hálfrar stundar var skothriðin
orðin almenn með fram 'allri fylkingu
Nebraskamanna. Það er iiaft eftir
Admiral Dewey, að hefði Gen. IKood
haft herstjórnarvöld þar á eyjunum, þá
hefði uppreistin aldrei komið fyrir, eða
hefði hún skeð, þá liefði hún ekki varað
lengur en 6 vikur. Það er óhætt að
staðhæfa það, að allar þorri Banda
ríkja sjáliboðanna höfðu og hafa enn þá
þá skoðun, að Otis og nokkrir af félög-
um hans hafi komið þessum ófriði af
stað af ósettu ráði, sérhver athöfnhans
og sérhver yfirlýsing, sem hann gaf út,
bera þess vott að hann var ekki að reyna
að forðast ófrið. Það vildi svo til að
ég var vel kunnugur hraðskeytasendl-
inum sem hafði umsjón yfir telegraph-
þræðinum milli Gen. Otis og Col.
Stut.zenburg, yfirmanni Nebraska deild-
arinnar, og hann sagði mér að Gen.
Otis hefði sagt Col. Stutzenburg, ekki
með beinum orðum, heldur hefði það
verið andi og efni hraðskeytanna, að
því fyrri sem hann kæmi ófriðnum af
stað, þess betra væri það, og Col. Stut-
zenburg var rétti maðurinn til þoss að
koma stríðinu af stað, því hann var sér
ætíð úti um ófrið.
Eftir bardagann um kvöldið þann
4. Febr., gerði Aguinaldo út sendinefnd
til Gen. Otis, til að láta hann vita að ef
hann vildi hætta að berjast. Þá gæti
hann fengið það millibilssvæði,(Neutral
ground) sem hann vildi kjósa, milli ó-
vina herflokkanna, þar til Bandaríkin
væru búin ao ákveða hvað þeir ætluðu
að gera við eyjarnar. Um leið lét hann
í ljósi hrygð sína yfir þvi, að þessi bar-
dagi hefði komið fyrir og lofaði að það
skyldi ekki koma fy.ir aftur. Otis
sendi honum svo látandi svar: “Ófrið-
urinn hefir byrjað og honum skal verða
haldið áfram til þrautar”.
Annað þýðingarmikið atriði, sem
að minni hyggju studdi að því að koma
þessu stríði af stað, var þar, að flokkur
af Bandaríkja hermönnum voru settir
víðsvegar um Filipseyjarnar, eftir að
stríðið við Spán var endað. Bréf eru
til á prenti, frá Aguinaldo til Gen. Otis,
þar sem hann er beðinn að gera Filips-
eyjabúum grein fyrir því, hvers vegna
hann safni herliði á eyjarnar á þenna
hátt, því að annars væri hætt við að
eyjaskeggjar mísskildu þýðingu þess og
gæti ollað óeirAum. Ekki er það kunn-
ugt að Otis svTaraði þessu neinu og
þannig var haldið áfram með þessa
vanhelgu stefnu, sem verið hefði talin
vansæmandi, jafnvel á siðleysis árum
miðaldanna.
Bardaginn, sem stóð yfir þann 4,,
5,6. og 7. Febr., var hinn harðasti,
Skipafloti Dewey’s skaut miskunarlaust
á varnargarða uppreistarmanna og olli
þeim voðalegu tjóni. Á bak við borg-
ina og úr skotfæri herskipanna voru
Utah og 3. stérstotadeiidirnar og gerðu
þær Filipeyingam jafnmikinn skaða.
Uppreistarmenn þoldu ekki þessa árás
Bandamanna, þeir gátu ekki hafst við
milli þessara tveggja elda og flýðu i
stjórnleysi og skildu eftir á vígvellinum
marga dauða og dauðsærða menn. Ekki
ein einasta herkænskuhreyfing hefir
verið gerð i öllu þessu stríði, hver ein-
asti bardagi var unninn með áhlaupi,
eins og Bandamanna hermönnum er
títt. Ef álitið var nauðsynlegt að
viuna víggrafir óvinanna þá var Banda-
mönnum otað upp að þoim, án nokkurs
tiilits til þess hve mörg mannslif það
kostaði, eða öðrum atleiðingum. Hundr-
uð af unguui Ameríku horinönnum,
eins hugdjörfum og þjóðhollum eins og
nokkru sinni hafa barist undir
nokkru flaggi, hafa lagt lífið i sölurnar,
þegar hæglega mátti komast hjá því
mauntjóni. Frltt og frjóvsamt land
hefir verið lagt í eyði með eldi og sverði
og á meðal rústauna af áður friðsælum
heimkyunum liugprúöra drengja eru
nú blóðstorkuar leifar af hinum hug-
rökku veréndum heimila sinna.
Það hefir oft verið sagt, og er enn
þá sagt, að ef eyjamönnum hefði verið
leyfð innganga í Manila þann 13. Ágúst
þá hefðu þeir drepið hvert einasta hvítt
mannsbarn í borginni. Þessi hugar-
burður gæti hafa verið fyrirgefanlegur
á þeim tíma, sem Manila borg féll, en
þaðerals engiu afsðkun til nú fyrir
slíkri ímyndun. Hvar sem uppreistar-
menn hafa tekið borgir, hafa þeir sam-
stundis sett ó stofn sjálfst.jórn með lög-
reglu og dómsvaldi. Skólar voru settir
á fót og friður og eining riktu raeðal
íbúanna Meðferðin á vorum mönnum,
sem hafa fallið i hendur þeirra, sannar
að þeir eru engir villimenn. Fyrst var
það borið út, að þeir myrtu alla fanga
sem þeir næðu úr vorum hóp og að þeir
gerðu það með krossfestingu, En nú
vill svo til, að einmitt þeir sömu menn,
sem sagt var að þeir hefðu krossfest,
hafa veri > seDdir heim til herbúða Banda-
manna ekki í skiftum fyrir aðra fanga,
heldur af einskærri mannúð og af fús-
um og frjálsum vilja.
Það er eftirtektavert að í Seft. síð-
astl., þegar uppreistarmenn skiluðu
okkur parti aí Ameríku föngunum, sem
þeir höfu á valdi sinu, þá neituðu sum-
ir leirra að láta skila sr til napr[a.
manna og berjast nú með uppreistar-
mönnum. Eg þákki eitt dæmi þar sem
uppreistarmenn náðu særðum Ameríku
hermanni. Þeir gátu ekki læknað hann
og sendu svo einn of mönnum sínuin
undir friðarflaggi til Gen. McArthur
með þau skilaboð aðef hann vildi senda,
spítalavagn eftir þessum særða her-
manni þó skyldu þeir sjá am að hann
kæmist óhultur ferða sinna til herbúða
Bandamanna. Þetta og annað eins
ber ekki vott um siðleysi eða villi-
mensku Filipseyjamanna, og þetta er
að eins eitt dæmi af mörgam slíkum
sem nefna mætti. Því verður ekki
neitað að það hafi komið fyrir að menn
hafi verið myrtir á vígvellinum, en
slikt eru undantekningar í hernaði og
er ekki gert, með samþykki yfirmann-
anna. Svo er og þess að gæta, að slík
tilfelli eru ekki einhliða, þau koma fyr-
ir í herdeildum beggja málspartanna og
vilja jafnvel til í heruaði mentuðustu
Þjóða. Það mætti nefna mörg slík til-
felli hjá mentuðum herflokKum, sem
mundi vanvirða jafnvel herdeildir sið-
lausra þjóða.
Eins og ég sagði áður, þá er stjórn-
seminni í her uppreistarmanna mjög á-
bótavant, þeir eru rifnir og tættir,
ganga skólausir og hafa lítið annað til
fæðu en hrísgrjón og aldin, ef til vill
hatði þriðjungur þeirra engin önnur
vopn en hnífa eða stingi. Það er ómögu-
legt að ger nokkra áætlun um það, hve
margir þeirra fóru í bardagann alger-
lega vopnlausir. Baudamenn nóðu
sjaldan vopnum frá uppreistarmönnum
nema þeir gætu umkringt heilan her-
fiokk. Ég hef séð skrá yfir hermanna-
flokka uppreistarmanua þar sem að
eins fimti hver uiaður hafði riflil, það
voru mest “Mauser”eða “Remingtou”,
hvortveggja spanskir riflar, sem Jæu'
höfðu náð af Spáuverjum. Hínufyr-
nefndi er gott vopn, en sá siðari líkist
mest Ameríkanska "Springiield”-riflin-
um, en er að eins dálitið lakari. Það
var siður uppreistannanna í hernaðin-
um, að þegar einhver úr liði þeirra, sem
bar rifíil, feli, þá var hann samstundis
fenginn vopnlausum félaga, sem svo
hélt áfram bardaganum, Þeir sem
voru vopnlausir, unnu að þvi að flytja
þá drepuu og særðu af vfgvellinum.
(Níðurlag á 4 bls.)